Systemowe rozwiązanie, które ma służyć niwelowaniu barier kompetencyjnych, finansowych, szczególnie dla grup narażonych na wykluczenie – to program KULTURA DOSTĘPNA, wdrażany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2015 r.

Jego realizacja ma na celu intensyfikowanie i poszerzanie wachlarza inicjatyw ograniczających przeszkody w dostępie do kultury oraz uświadamiających potrzebę uczestnictwa w niej, co stało się celem strategicznych działań Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej.

KULTURA DOSTĘPNA to zebrane w kompletny katalog działania resortu, podległych mu instytucji oraz samorządowych instytucji kultury. Inicjatywy są kierowane do różnych grup społecznych, przede wszystkim osób, które z różnych względów (problemy zdrowotne, niskie dochody, wiek, miejsce zamieszkania) mają problemy z uczestniczeniem w życiu kulturalnym. 

Działania programowe zakładają współpracę ponadinstytucjonalną i międzysektorową, przy jednoczesnym tworzeniu ogólnopolskiej sieci partnerów działających na rzecz udostępniania dóbr kultury oraz informacji o tanich i darmowych wydarzeniach kulturalnych. Wśród partnerów znajdą się przedstawiciele samorządów, instytucji publicznych i oświatowych, świata biznesu oraz organizacji pozarządowych.

Podstawowym narzędziem i równocześnie siłą nośną programu będzie serwis internetowy zawierający wyszukiwarkę bezpłatnych i tanich ofert kulturalnych oraz mechanizmy do redystrybucji tych informacji off-line przez sieć partnerów oraz lokalnych aktywistów. Sam portal, systematycznie rozbudowywany, oprócz prostej i przyjaznej wyszukiwarki, będzie prezentował listy instytucji kultury pod kątem ich dostępności oraz internetowe źródła kultury dostępne on-line.

Wsparcie stanowić będzie ogólnopolska kampania informacyjna, której celem będzie dotarcie z informacją o programie do jak największego grona odbiorców oraz zmiana postawy społeczeństwa wobec kultury poprzez promowanie idei kultury dostępnej.

Oferta tańszego dostępu do wydarzeń artystycznych, muzeów narodowych i wybranych teatrów jest systematycznie rozszerzana.

Program dotacyjny „Kultura Dostępna” - celem programu jest wspieranie zadań służących ułatwieniu dostępu do kultury, skierowanych do szerokiego grona odbiorców i sprzyjających integracji społecznej. Budżet wynosi 5 mln zł. Wnioski będzie można składać od 30 kwietnia br.

W ramach programu można się ubiegać o dofinansowanie projektów skoncentrowanych na nieodpłatnym uczestnictwie osób o utrudnionym dostępie do kultury. Chodzi o organizację oferty kulturalnej, działań poza stałą siedzibą instytucji oraz wyjazdów tematycznych.

Odbiorcami dofinansowanych zadań mają być przedstawiciele różnych grup m.in.: dzieci i młodzież szkolna, osoby starsze i z niepełnosprawnością, a także tych środowisk, które z powodu barier mentalnych, kulturowych czy prawnych pozostają poza obiegiem życia kulturalnego i społecznego lub mają do niego utrudniony dostęp.

• „Muzea Narodowe” - dzieci i studenci do 26 roku życia mogą zwiedzać wystawy stałe w muzeach narodowych w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu (z wyłączeniem Panoramy Racławickiej), Szczecinie, Kielcach, Gdańsku oraz Poznaniu, a także w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku (Spichlerze na Ołowiance, Żuraw, Muzeum Zalewu Wiślanego). Wejściówki za 1 zł proponują im również: w Warszawie- Muzeum Łazienki Królewskie, Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa oraz Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie i Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
• Dodatkowe lekcje muzealne - ok. 4 tys. dodatkowych zajęć finansowanych przez MKiDN odbędzie się w tym roku w 17 placówkach. Lekcje przeznaczone są dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich, niektóre placówki deklarują możliwość zorganizowania zajęć także dla grup przedszkolnych. Autorskie, kreatywne warsztaty są prowadzone przez wykwalifikowanych, pełnych pasji muzealnych edukatorów. Tematyka zależy od profilu danego muzeum, jest dostosowana do wieku oraz - w przypadku osób niepełnosprawnych - możliwości odbiorców.
• "Sztuka współczesna" - Zachętę – Narodową Galerię Sztuki oraz Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski uczniowie i studenci do 26 roku życia mogą zwiedzać za złotówkę. Wstęp do Muzeum Sztuki Nowoczesnej dla wszystkich jest bezpłatny. List intencyjny w tej sprawie — w obecności Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Małgorzaty Omilanowskiej — został podpisany 6 marca br. MSN, do którego bezpłatny wstęp obowiązuje od początku istnienia, przyłączyło się do programu KULTURA DOSTĘPNA, realizując pakiet dodatkowych, bezpłatnych lekcji muzealnych.
  Chęć uczestnictwa w programie zadeklarowały również samorządowe instytucje kultury, prezentujące sztukę współczesną. Bilety za złotówkę dla uczących się do 26 roku życia wprowadzają: Galeria Labirynt w Lublinie, Galeria ARSENAŁ w Białymstoku, CSW „Znaki Czasu”  w Toruniu, CSW Łaźnia w Gdańsku, Muzeum Sztuki w Łodzi.
• Kultura Dostępna w internecie - Internet stał się ważnym medium ułatwiającym kontakt z kulturą i informacją. Bez wychodzenia z domu, o każdej porze, legalnie i bez ponoszenia kosztów każdy może stać się uczestnikiem wydarzenia kulturalnego.
  W zasobach Narodowego Instytutu Audiowizualnego znajduje się obecnie aż 7, 5 tys. materiałów audiowizualnych (m.in. 200 koncertów, 370 audycji radiowych, 160 animacji, 800 dokumentów, 50 spektakli teatralnych oraz 35 filmów fabularnych). Internet jest także wirtualną czytelnią, m.in. dzięki POLONIE, w której znajduje się ok. 600 tys. obiektów (każdego dnia liczba ta zwiększa się o około 2 tys.) . Bez wychodzenia z domu można się również przenieść do muzeum. Obecnie udostępnionych w sieci jest 200 tys. obiektów. Szukajwarchiwach.pl zawiera już 14 mln skanów dokumentów, audiovis.nac.gov.pl udostępnia natomiast 210 tys. fotografii.
  Ilość materiałów w sieci cały czas rośnie. W efekcie - poszerza się dostęp do kultury dla osób, które nie mają - z rozmaitych przyczyn – możliwości osobistego w niej uczestnictwa.
• Kultura Dostępna dla dużych rodzin - 262 muzea, 40 kin, 22 teatry, 32 galerie sztuki, 3 filharmonie i 3 opery są wśród 367 instytucji z katalogu „Kultura” uczestniczących w programie Karta Dużej Rodziny. Ogólnopolska Karta Dużej Rodziny to system zniżek dla rodzin z przynajmniej trójką dzieci, niezależnie od dochodu. Jest wydawana bezpłatnie, każdemu członkowi rodziny. Rodzice mogą z niej korzystać dożywotnio, dzieci - do 18 roku życia lub do ukończenia nauki, maksymalnie do 25 lat. Osoby niepełnosprawne otrzymają kartę na czas trwania orzeczenia o niepełnosprawności. Kartę przyznaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta na wniosek członka rodziny wielodzietnej. Wykaz uprawnień oraz instytucji i podmiotów je przyznających znajduje się na stronie www.rodzina.gov.pl
  Obecnie dokument obowiązuje m.in. w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu, Szczecinie i Kielcach, w Zamku Królewskim w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Centrum Nauki Kopernik, Kopalni Soli Wieliczka, Muzeum Kinematografii w Łodzi, Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, Cricotece i Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie oraz Muzeum Domu Rodzinnym Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach. Ponadto ulgi proponują Opera i Filharmonia Podlaska oraz Opera Krakowska, a także teatry: im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem,  Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni, Stary w Lublinie i Wierszalin w Supraślu.
• Kultura Dostępna w teatrze - Bilet za 250 groszy, czyli 2,5 zł - taka cena obowiązywała na spektakle grane 23 maja 2015 r. w 44 miastach w ramach obchodów jubileuszu „250-lecia teatru publicznego w Polsce”. Wśród nich znalazły się najgłośniejsze i najpopularniejsze tytuły ostatnich sezonów, głośno komentowane i będące wizytówką międzynarodowych festiwali.
• Kultura Dostępna w bibliotekach - W ostatnich latach biblioteki bardzo się zmieniły, polepszyły swoje warunki lokalowe - nie tylko funkcjonalność, ale także estetykę. Stało się tak dzięki programowi BIBLIOTEKA+. „Infrastruktura bibliotek” 2011 – 2015. Jego celem było przekształcenie bibliotek publicznych w mniejszych miejscowościach w lokalne centra dostępu do kultury, wiedzy i ośrodki życia społecznego na wzór takich instytucji w krajach skandynawskich i zachodnioeuropejskich.  Na budowę lub modernizację 245 bibliotek gminnych rząd przeznaczył 150 mln zł. Placówki otrzymują od resortu także wsparcie na zakup nowości; w tym roku - 25 mln zł.
• Kultura Dostępna w wakacje - Dzieci i młodzież mogą spędzić „Lato w teatrze". W jego ramach teatry, instytucje kultury oraz organizacje pozarządowe realizują w wakacje warsztaty artystyczne, zakończone pokazem efektów tych prac. W tym roku do programu wybrano 41 ośrodków z całej Polski, a w dwutygodniowych zajęciach weźmie udział ponad 1500 uczestników.
  W wakacyjną trasę po 7 polskich miastach wyruszy też spektakl „Jak wytresować dziewczynkę?”
  (reż. Michał Walczak) oraz muzyczne przedstawienie „Pippi Pończoszanka” (w reż. Konrada Dworakowskiego), który odwiedzi 16 miejscowości.
  Wakacje to również sezon bardzo popularnych dofinansowanych przez MKiDN festiwali - nie tylko dla młodzieży, ale także dla dorosłych. Na organizację 120 wydarzeń resort - w ramach Programów Ministra - przeznaczył 14 mln zł.
• Kultura Dostępna dla seniorów - „Pierwszy weekend jesieni, weekendem seniora z kulturą" - pod takim hasłem 26-27 września br. przebiegać będzie trzecia edycja akcji, w której osoby powyżej 60 roku życia w całym kraju będą mogły bezpłatnie lub za symboliczną opłatą skorzystać z oferty instytucji kulturalnych. Będzie ona różnorodna - od darmowego wejścia, przez specjalnie zorganizowane spotkania, wykłady i warsztaty po wycieczki z przewodnikami. Kampania ma zachęcić starszych odbiorców do aktywnego uczestniczenia w życiu kulturalnym, dzięki wykorzystaniu oferty dostępnej w ich miejscu zamieszkania. W poprzednich latach w programie uczestniczyło ponad 200 placówek z całej Polski.

Do prowadzonych z sukcesem od kilku lat działań należą:

• „Darmowy Listopad" - 4 rezydencje królewskie: Zamek Królewski na Wawelu, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Zamek Królewski w Warszawie są dostępne bezpłatnie przez cały miesiąc, towarzyszą temu lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży
• „Muzeum za złotówkę” - kilkadziesiąt instytucji w całej Polsce oferuje bilety wstępu do placówek dla dzieci do lat 16. za symboliczną złotówkę.

Do programu dołączane będą kolejne elementy; całość zostanie wdrożona w połowie 2015 r. Projekty wzmacniające dostępność realizowane są przez dwie instytucje: Narodowe Centrum Kultury oraz Narodowy Instytut Audiowizualny.

---

Logo Programu Kultura Dostępna

Do pobrania:

• Księga znaku Kultura Dostępna (pdf)
• Materiały graficzne (archiwum .zip)