Nova Gorica-Gorizia to druga, obok niemieckiego Chemnitz, tegoroczna Europejska Stolica Kultury. To jednocześnie pierwsza w historii ESK stolica łącząca dwa miasta przedzielone granicą. Ich wspólny program kulturalny odbywa się pod hasłem: Go! Borderless.

Budowanie relacji w regionie jest dziś szczególnie ważne. Nova Gorica i Gorizia są przykładem, jak mogą wyglądać nowoczesne relacje: oparte na poczuciu lokalnej tożsamości i odrębności tradycji, które współgrają z silnym poczuciem wspólnoty. Pokazują, jak budować perspektywy na przyszłość – mówiła podczas spotkania Marta Cienkowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

GO! Borderless 2025

Nova Gorica i Gorizia jako Europejska Stolica Kultury 2025 występują pod hasłem „GO! Borderless”. Przygotowany program koncentruje się na projektach podkreślających transgraniczny charakter tego regionu. Umowność granicy między tymi miasta jest dowodem na to, że lokalna tożsamość i poczucie wspólnoty mogą się doskonale uzupełniać. To dowód, że poprzez zaangażowanie kulturalne można łączyć potencjał dwóch przygranicznych miast w jeden wspólny obszar turystyczny, gospodarczy, edukacyjny i infrastrukturalny; że dwie sąsiadujące kultury mogą tworzyć wspólną całość, zachowując swój wyjątkowy charakter.

Projekty, realizowane pod hasłem „GO! Borderless”, tworzą przestrzeń do refleksji nad historią, współczesnością, prawami mniejszości oraz wartościami wspólnoty europejskiej. Ich celem jest przede wszystkim zachowanie dziedzictwa kulturowego regionu przygranicznego. Program promuje także eksperymenty w dziedzinie sztuki i technologii, filmu i teatru, muzyki i tańca oraz zrównoważony rozwój i powrót do natury.

Program Europejskiej Stolicy Kultury 2025 Nova Gorica-Gorizia obejmuje ponad 400 oficjalnych wydarzeń, które uzupełniają wydarzenia towarzyszące.

Nova Gorica-Gorizia

Nova Gorica i Gorycja (po włosku: Gorizia) to miasta na granicy Słowenii i Włoch. Łączy je wspólna historia: leżą na skrzyżowaniu trzech europejskich kultur – włoskiej, słowiańskiej i germańskiej. Miasto ok. 1000 roku założył hrabia Görz, należący do jednej z najważniejszych dynastii rządzących w południowych Alpach. Po I wojnie światowej Görz stał się włoski i zmienił nazwę na Gorizia. Z kolei po zakończeniu II wojny światowej Josip Broz Tito, premier Jugosławii, w bezpośrednim sąsiedztwie założył miasto Nova Gorica.

Granica między słoweńskim miastem Nova Gorica, a włoskim miastem Gorizia przebiega przez plac, znany jako Piazza della Transalpina lub Trg Evrope („Plac Europy”). W 2004 r., po wstąpieniu Słowenii do Unii Europejskiej, granica ta straciła na znaczeniu i miasta podjęły stałą współpracę.

Europejska Stolica Kultury 2025 – Chemnitz

18 stycznia swój program kulturalny jako Europejska Stolica Kultury 2025 zaprezentowało również Chemnitz. Na inauguracji Europejskiej Stolicy Kultury 2025 w Chemnitz spotkali się dyplomaci z całego świata, w tym przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, ambasadorowie, premierzy, ministrowie, samorządowcy i przedstawiciele 12 miast partnerskich, w tym Łodzi i Lublina, który w 2029 roku sprawować będzie tytuł Europejskiej Stolicy Kultury.

Dowiedz się więcej o programie kulturalnym Chemnitz „C the Unseen” 

Jak zrodził się pomysł wyboru Europejskiej Stolicy Kultury?

Historia Europejskich Stolic Kultury sięga 1983 roku, kiedy to wybitna grecka aktorka, piosenkarka, a następnie aktywistka i polityk: Melina Mercouri, jako ówczesna Minister Kultury Grecji, zaproponowała na forum UE ideę corocznego wyznaczania Europejskiego Miasta Kultury. Pierwszym takim miastem były w 1985 roku Ateny. W ciągu następnych 40 lat inicjatywa przekształciła się w Europejską Stolicę Kultury i dziś swoim zasięgiem obejmuje nie tylko kraje UE, ale również państwa kandydujące oraz uczestniczące w programie Kreatywna Europa.

Miasta, które otrzymują tytuł Europejskiej Stolicy Kultury, na rok stają się kulturalnymi centrami Europy i dzięki wydarzeniom artystyczno-kulturalnym zyskują szansę promocji na arenie międzynarodowej. W ostatnich latach tytuł ten coraz częściej jest przyznawany mniejszym miastom, co przyczynia się do rozwoju kultury w społecznościach lokalnych.

Zobacz, jak wyglądała inauguracja Europejskiej Stolicy Kultury 2025 w Chemnitz 

Lublin Europejską Stolicą Kultury, Bielsko-Biała, Katowice i Kołobrzeg – Polską Stolicą Kultury

Tytuły Europejskiej Stolicy Kultury sprawowały już dwa polskie miasta - Kraków w 2000 r. i Wrocław w 2016 r. Kolejnym będzie Lublin, który w 2029 r. wystąpi pod hasłem „RE:UNION”. Odnosi się ono do spotkania, dialogu, wzajemnej troski i nowego spojrzenia na miasto. Stanowi także powrót do historycznej, prekursorskiej idei unii polsko-litewskiej zawartej w haśle „Wolni z wolnymi, równi z równymi”. To również podkreślenie, jak ważne jest dzisiaj budowanie silnych więzi i autentycznych relacji między wszystkimi mieszkańcami i mieszkankami miasta, niezależnie od wyznania czy pochodzenia.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, doceniając wysiłek polskich finalistów konkursu Europejskiej Stolicy Kultury 2029, przeznaczyło 3 mln zł na program kulturalny dla Katowic, Kołobrzegu i Bielska Białej. Miasta te będą nosić tytuł Polskiej Stolicy Kultury przez rok: Bielsko-Biała w 2026 r., Katowice w 2027 r. i Kołobrzeg w 2028 r., a każde z nich otrzyma 1 mln zł na realizację wybranych wydarzeń artystycznych opisanych w dokumentacji aplikacyjnej. 

Dowiedz się więcej o wyborze Europejskiej Stolicy Kultury 2029 i projekcie Polskich Stolic Kulury