Niemiecki nazistowski obóz KL Auschwitz-Birkenau w ciągu niemal pięciu lat istnienia pochłonął około 1,1 mln ofiar z 1,3 mln wszystkich więźniów. Około 90% z nich stanowili Żydzi pochodzący z całej Europy. Śmierć w obozie poniosło także co najmniej 70 tys. Polaków, 20 tys. Romów, 15 tys. jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych narodowości. Łączna liczba ofiar Holokaustu jest szacowana na prawie 6 milionów, z czego jedną trzecią stanowiły dzieci.

Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu został ustanowiony 1 listopada 2005 r. rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Święto nie tylko oddaje cześć pomordowanym, ale jest również apelem o przeciwdziałanie jakimkolwiek formom negacji Holokaustu. Zwraca uwagę na potrzebę edukacji i pamięci, aby zapobiec takim wydarzeniom w przyszłości.

20 stycznia br. – w 80. rocznicę konferencji w Wannsee, podczas której grupa niemieckich przywódców III Rzeszy ustaliła plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” – Zgromadzenie Ogólne ONZ jednogłośnie przyjęło rezolucję w sprawie zaprzeczania Holokaustowi. W rezolucji znalazły się poprawki proponowane przez Polskę, m.in. honorujące odwagę i poświęcenie członków ruchów oporu prowadzących walkę z nazistami, a także wyrażające uznanie dla osób ratujących i pomagających ratować Żydów. W rezolucji wyraźnie zaznaczono też, że wśród ofiar niemieckich obozów byli przedstawiciele innych narodowości, włączono też wyrazy uznania dla państw członkowskich aktywnie zaangażowanych w pielęgnowanie miejsc pamięci o Holokauście i jego ofiarach.

Hasłem tegorocznych obchodów w instytucjach Organizacji Narodów Zjednoczonych jest „Pamięć, Godność i Sprawiedliwość”. Uroczystości rocznicowe i związane z nimi programy edukacyjne skupiają się na losach ocalałych z Holokaustu w pierwszych latach po wojnie, gdy odzyskiwali swoje prawa, historię, dziedzictwo i godność.

W warszawskich uroczystościach zorganizowanych w Dniu Pamięci o Ofiarach Holokaustu wziął udział wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, generalny konserwator zabytków Jarosław Sellin.

Stajemy dziś przed Pomnikiem Bohaterów Getta – tych, którzy z bronią w ręku stanęli walcząc o godność i pamięć o ich nieustraszonej postawie. Oddajemy hołd Ofiarom Holokaustu, ofiarom największej zbrodni w dziejach ludzkości – powiedział wiceminister.

Jarosław Sellin podkreślił, że Polacy pamiętają o swoich współobywatelach, którzy zginęli w Holokauście, a Polska – jako kustosz pamięci o ofiarach Holokaustu – prowadzi szereg działań upamiętniających, m.in. finansuje działalność Muzeum Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau, opiekuje się Miejscem Pamięci w Sobiborze, tworzy upamiętnienie na terenie obozu zagłady w Treblince, Muzeum Getta Warszawskiego i finansuje liczne upamiętnienia grobów ofiar Holokaustu.

Pamięć jest częścią naszej tożsamości. To pamięć i nasz stosunek do tego, co i jak pamiętamy jest wyznacznikiem naszego człowieczeństwa. Musimy pamiętać, aby móc budować przyszłość. Aby wypełnić do końca pozostawiony nam przez bohaterów powstania w getcie warszawskim testament, a jednym z jego strzępów niech będzie zdanie wypowiedziane przez Marka Edelmana: „My którzy ocaleli, Wam pozostawiamy to, by pamięć o Nich nie zginęła” – powiedział Jarosław Sellin.

Przed uroczystością pod Pomnikiem Bohaterów Getta Warszawskiego sekretarz stanu w MKiDN złożył wieniec na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej, na którym pochowano Żydów zmarłych lub zamordowanych na ulicach getta warszawskiego i gdzie znajduje się jeden z największych grobów masowych w Europie. Jarosław Sellin oddał również cześć ofiarom holokaustu pod nowym upamiętnienieniem - ażurowym monumentem z zawieszonymi w powietrzu kamieniami, który stanął w centralnym miejscu, pomiędzy dwoma oryginalnymi wykopami. Poniżej znajduje się zachowana z pierwszego upamiętnienia płyta z inskrypcją. Pomnik jest najważniejszym punktem miejsca pamięci, przy którym odwiedzający mogą kłaść kamienie lub zapalać znicze.

Muzeum Auschwitz-Birkenau – centralne obchody

Uroczystości upamiętniające rocznicę wyzwolenia rozpoczną się w Muzeum Auschwitz o godz. 16.00. Zamiast okolicznościowych przemówień zapadnie minuta ciszy i refleksji. Swoje świadectwa wygłoszą ocaleni: Halina Birenbaum i Bogdan Bartnikowski. Zabrzmi także głos Elisabeth Silberstein Bence, Judith Spielberg Mittelman i Edith Friedman Grosman, które we wspomnieniach przedstawią pierwszy transport Żydów do Auschwitz. Wydarzenie zwieńczy wspólna modlitwa w intencji zgładzonych, ocalonych i o pokój na świecie. Zmówią ją wspólnie rabin Michael Schudrich, biskup rzymskokatolicki Roman Pindel, biskup prawosławny Atanazy i biskup ewangelicko-augsburski Adrian Korczago.

Głównym motywem 77. rocznicy wyzwolenia obozu będzie początek zagłady w Auschwitz, która rozpoczęła się wiosną 1942 r. Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 roku, aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później i to właśnie ten rok był kluczowy dla kształtowania się funkcji obozu jako ośrodka zagłady. Niemcy rozpoczęli wówczas masowe deportacje Żydów do Auschwitz, a władze obozowe zdecydowały o utworzeniu dwóch prowizorycznych komór gazowych w pobliżu obozu Auschwitz II – Birkenau. Obok nich najpierw kopano masowe groby, a następnie ciała ofiar zaczęto spalać na wolnym powietrzu. W lipcu 1942 r., po wizycie w Auschwitz SS-Reichsführera Heinricha Himmlera, przystąpiono do budowy czterech krematoriów wraz z komorami gazowymi, które zostały oddane do użytku wiosną kolejnego roku.

W związku z pandemią w obchodach weźmie udział niewielka liczba osób, głównie ocalałych. Transmisja wydarzenia będzie dostępna na stronie: www.auschwitz.org.