Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, realizując zamysł śp. prezydenta Lecha Kaczyńskiego, 11 lat temu ustanowił dzień 1 marca Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Losy walczących o wolną Polskę bohaterów trwale wpisały się w pamięć zbiorową Polaków. Ofiara, odwaga i poświęcenie Ojczyźnie bohaterów antykomunistycznego podziemia doczekały się godnego upamiętnienia w postaci poświęconego im muzeum, które znajduje się na terenie byłego Aresztu Śledczego w Ostrołęce. Powstało ono w regionie, gdzie opór społeczeństwa i działalność ugrupowań antykomunistycznych spod znaku NZW i AK – WiN przyjęły bardzo duże rozmiary. Walki trwały tutaj aż do końca 1953 r., kiedy to 11 listopada w Dudach Puszczańskich zginęli ostatni partyzanci ziemi ostrołęckiej.

Zachęcamy także do uczczenia Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” i udziału w wydarzeniach artystycznych i kulturalnych przygotowanych przez inne instytucje kultury prowadzone, współprowadzone czy nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Program wydarzeń

1 marca

Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce

Muzeum w Ostrołęce to jedna z kluczowych inwestycji poświęconych polskiej pamięci, zrealizowana przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 1 lutego 2021 r. jest to instytucja państwowa, prowadzona wyłącznie przez resort kultury.

Uroczystość otwarcia muzeum, z udziałem wicepremiera, ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego oraz ostatnich żyjących Żołnierzy Niezłomnych, rozpocznie się o godz. 12.00 na dziedzińcu placówki. Wystawa stała zostanie otwarta dla zwiedzających od 2 marca. W ramach otwarcia w kolejnych dniach zaplanowano również inne wydarzenia: konferencję naukową pt. „Wojna trwa – walka Żołnierzy Niezłomnych o wolną Polskę”, koncert zespołu Luxtorpeda pt. „Wiara, siła, męstwo” oraz Bieg Tropem Wilczym.

Harmonogram wydarzeń towarzyszących otwarciu muzeum jest dostępny na stronie:  https://muzeumzolnierzywykletych.pl/otwarcie-muzeum-zolnierzy-wykletych-w-ostrolece-program-uroczystosci/

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Bezpłatne wydarzenie filmowo-edukacyjne dla młodzieży, na którym przybliżone zostaną losy polskiego podziemia antykomunistycznego. W ramach spotkań dla grup szkolnych, przygotowane zostały dwa bloki edukacyjne (godz. 9.30 i 12.00), składające się z prezentacji krótkich form filmowych, ukazujących sylwetki poszczególnych Żołnierzy Wyklętych, oraz wykładu edukatora muzealnego na temat prezentowanych w nich zagadnień.

Dodatkowo zaplanowano także prezentację fotograficzną i spacer pod opieką edukatora po wystawie głównej muzeum z uwzględnieniem aspektów związanych z losami żołnierzy powojennego podziemia i represjami władz komunistycznych.

Zajęcia, ze względu na poruszaną tematykę, rekomendowane są dla osób powyżej 16 r.ż.

Zapisy poprzez formularz na stronie: https://muzeum1939.pl/1-marca-narodowy-dzien-pamieci-zolnierzy-wykletych-zajecia-filmowoedukacyjne/aktualnosci/5165.html

 

O godz. 17.30 w muzealnym kinie zaplanowano specjalny pokaz filmu pt. „Ułaskawienie” (2018, reż. Jan Jakub Kolski). Obraz opowiada o rodzicach podejmujących trud pochowania syna, żołnierza podziemia, zabitego w 1946 r. przez Urząd Bezpieczeństwa.

Akcja „Ułaskawienia” osadzona jest w powojennej Polsce. Wacław „Odrowąż” Szewczyk, żołnierz Armii Krajowej, w wyniku zdrady jednego z kompanów zostaje zastrzelony przez Urząd Bezpieczeństwa. Jego nękani przez komunistów rodzice, chcąc zapewnić synowi godny pochówek, podejmują trud pięćsetkilometrowej podróży. Ciągnąc za sobą trumnę, zmierzają na piechotę do Kalwarii Pacławskiej. Rozgrywająca się na tle brutalnych realiów powojennej Polski opowieść jest zarazem metaforycznym zapisem podróży duchowej, relacją z żałobnej pielgrzymki oraz poruszającą wypowiedzią na temat daru wybaczania.

W ramach wzbogacenia spotkania, edukator MIIWŚ omówi zarys historii Żołnierzy Wyklętych.

Formularz zapisów jest dostępny na stronie: https://muzeum1939.pl/1-marca-dzien-pamieci-zolnierzy-wykletych-pokaz-specjalny-filmu-ulaskawienie/aktualnosci/5168.html

 

Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Bezpłatny spacer po Warszawie „Niezłomni” dotyczący powojennej historii miasta rozpocznie się 1 marca o godz. 16.00 pod dawnym więzieniem politycznym i aresztem śledczym przy ul. Rakowieckiej 37, kolejnym punktem będzie siedziba dawnego Ministerstwa Bezpieczeństwa przy ul. Koszykowej 6, gdzie zapadały wyroki śmierci i gdzie został zamordowany Jan „Anoda” Rodowicz.

Z kolei o godz. 18.30 planowany jest specjalny pokaz filmu dokumentalnego „Mit o Szarym”, poświęconego Antoniemu Hedzie – dowódcy oddziału Armii Krajowej na Kielecczyźnie. W Polsce Ludowej został on skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywotnie więzienie. Zwolniony na mocy amnestii w 1956, nie zaprzestał działalności antykomunistycznej. Następnie odbędzie się dyskusja pt. „Nie ma mocarza na świecie, który by zdołał przyszłość naprawić” dotycząca wizerunku żołnierzy wyklętych w sztuce. Zaproszeni goście – Anna Datkowska oraz Piotr Rodowicz – opowiedzą o swojej osobistej przygodzie z żołnierzami AK i ich losami po wojnie.

Po dyskusji zaplanowano koncert jazzowy Piotra Rodowicza i Jacka Prokopowicza.

Dyskusja oraz koncert będą transmitowane na profilu Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski na Facebooku.

Szczegółowy program: https://u-jazdowski.pl/wydarzenia/obchody-dnia-pamieci-zolnierzy-wykletych

 

Muzeum Narodowe w Lublinie

Sekcja Militariów Muzeum Narodowego w Lublinie przeprowadzi warsztaty dotyczące tematyki umundurowania, wyposażenia i uzbrojenia członków podziemia antykomunistycznego. Szczególny nacisk zostanie położony na historię żołnierzy tzw. II konspiracji, walczących z sowietami i polskimi komunistami na Lubelszczyźnie w latach 1944- 1956. Warsztaty odbędą się w godzinach 12.00 – 13.00 na wystawie militariów w Muzeum Narodowym w Lublinie.

 

Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego

Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej jest organizatorem uroczystości odsłonięcia Epitafium „Żołnierzy Wyklętych”, która odbędzie się o godz. 17.30 w Bazylice Archikatedralnej pw. św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Inicjatywa uhonorowania bohaterów konspiracji niepodległościowej lat 1944-1963 w jednym z najważniejszych panteonów narodowych narodziła się na spotkaniach Społecznego Komitetu Obchodów, w którym kilkadziesiąt organizacji współpracuje corocznie w przygotowaniu uroczystości i wydarzeń kulturalnych.

Autorem projektu monumentalnego Epitafium „Żołnierzy Wyklętych” jest Maksymilian Biskupski, wybitny rzeźbiarz i twórca wielu niezwykłych pomników. Ekspresyjna rzeźba ilustruje – postępujący po dekadach przemilczeń i przekłamań – proces „zmartwychwstawania” pomordowanych bohaterów, proces ich duchowej i fizycznej ekshumacji oraz powrotu na godne miejsce w polskiej historii. Wyrastający z bezimiennego dołu śmierci krzyż pojednania obejmuje ramionami Najwierniejszych, którzy po sześciu latach zmagań z niemieckim najeźdźcą, niepogodzeni z kolejną okupacją, ginęli w potyczkach i obławach, byli więzieni, torturowani i mordowani z wyroków komunistycznych sądów, a następnie skrycie grzebani na tzw. „Łączkach”.

 

Opera i Filharmonia Podlaska

Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku im. Stanisława Moniuszki wspólnie z białostockim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej oraz Fundacją East organizują widowisko muzyczne poświęcone Żołnierzom Wyklętym pt. „I że Was nie zapomnę…”. O godz. 20.30 widzowie będą mogli posłuchać muzycznej opowieści o walce, nadziei i poświęceniu dla ukochanej Ojczyzny, stworzonej na kanwie rozmów z Żołnierzami Wyklętymi oraz ich wspomnień, wierszy i piosenek.

Zabrzmią piosenki żołnierzy Podziemia Niepodległościowego I i II konspiracji, zwłaszcza 3. i 5. Brygady Wileńskiej AK, częściowo pochodzące z projektu „Wilczy ślad. Piosenki Niezłomnych”, oraz nowe utwory o charakterze patriotycznym. Utwory będą stanowić komentarz do rozmów i wspomnień przedstawionych przez aktorów.

 

Archiwa Państwowe

Archiwum Akt Nowych zaprezentuje na swojej stronie internetowej (https://www.aan.gov.pl/ ) wystawę on-line listów dzieci Żołnierzy Wyklętych do Bolesława Bieruta: „Nie rozumiem, co to są sprawy polityczne, ale rozumiem, że Tatuś nasz ma zginąć, a my mamy zostać sierotami... Nie pozwól zrobić nam tej krzywdy..!”

Z kolei Archiwum Państwowe w Kaliszu jest współorganizatorem kaliskich obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych, w ramach których pod murami kaliskiego więzienia, w którym zmarło wielu działaczy opozycji antykomunistycznej, złożone zostaną kwiaty i znicze. Obchody otworzą XI Marcowy Maraton Archiwalny – cykl wydarzeń skierowanych do miłośników historii regionu kaliskiego, ale także osób zainteresowanych dziejami kaliskiego archiwum i archiwaliami.

 

Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny

Na oficjalnym kanale zespołu w mediach społecznościowych planowana jest emisja specjalnego koncertu patriotycznego: https://www.facebook.com/zespolslask/.

 

Muzeum Zamkowe w Malborku

Zamek w Sztumie – oddział Muzeum Zamkowego w Malborku wraz z Konfederacją Orderu św. Stanisława organizują Bieg Tropem Wilczym, czczący pamięć Żołnierzy Wyklętych. Bieg na odcinku 1 563 m wystartuje z plaży miejskiej, a zakończy się na dziedzińcu zamkowym.

6 marca

Filmoteka Narodowa - Instytut Audiowizualny

W niedzielę w kinie Iluzjon w Warszawie w godz. 16.00 – 20.00 zaplanowane są pokazy filmu „Wyklęty” oraz dokumentu „Milczące pokolenie” wraz z oprawą historyczną przygotowaną przez grupę rekonstrukcyjną „Zgrupowanie Radosław”. W ramach wydarzenia odbędą się również prelekcje na temat Żołnierzy Wyklętych i prezentacja sprzętu wojskowego.

Marzec

Muzeum Narodowe w Szczecinie

W marcu Centrum Dialogu Przełomy planuje kilka pokazów filmów dla szkół poświęconych Żołnierzom Wyklętym: „Kwatera Ł” w reż. Arkadiusza Gołębiewskiego oraz „Stracone pokolenie” w reż. Pawła Domańskiego. Pokazy poprzedzone zostaną prelekcją. Terminy - w zależności od zgłoszeń szkół.