Zamek Żupny powstał pod koniec XIII wieku jako centrum administracyjne jednego z największych przedsiębiorstw ówczesnej Europy – Żup Krakowskich i przez blisko 700 lat, tj. do roku 1945, był siedzibą zarządu kopalni i warzelni soli w Wieliczce oraz Bochni. Zamek stanowił centrum codziennego życia pracowników wielickiej kopalni: z wieży zwoływano ich do pracy, zaś z jego magazynów wydzielano narzędzia oraz łój konieczny do oświetlania kopalnianych korytarzy. Tutaj górnicy otrzymywali również swoje wynagrodzenia, a także posiłki – w tzw. kuchni żupnej, która była pierwszym w Polsce zakładem żywienia zbiorowego. Ponadto w zamkowych pomieszczeniach mieścił się sąd, więzienie i kaplica, a także mieszkania najważniejszych żupnych urzędników. W czasach austriackich Zamek po raz pierwszy zaczął służyć turystom, tam bowiem sprzedawano bilety wstępu do kopalni soli.

Kompleks Zamku Żupnego składa się składa się z kilku obiektów pochodzących z różnych lat. Mowa tu o budynku środkowym, północnym i południowym, średniowiecznej baszcie, stanowiącej niegdyś fragment obwarowań Wieliczki, a także pozostałościach wspomnianej wcześniej kuchni żupnej oraz szybu górniczego z XIII wieku. 

Współcześnie Zamek Żupny, jako siedziba Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, stanowi miejsce ekspozycji wystaw stałych i czasowych, a także pracy badawczej i organizacyjnej. To właśnie w nim udostępniono zwiedzającym zaliczaną do najcenniejszych na świecie, kolekcję solniczek, złożoną z niezwykłych obiektów pochodzących z całego świata. W zamkowym archiwum zgromadzono bezcenny księgozbiór, archiwum salinarne oraz liczący ponad 3 tysiące obiektów zbiór kartograficzny. Co istotne, wspomniana dokumentacja powstała w znacznej mierze właśnie w Zamku Żupnym, jako owoc kilkusetletniego zarządzania Żupami Krakowskimi.

Pożary, wojny i przebudowy zmieniały wygląd Zamku Żupnego, ale nadal pozostaje on jednym z najokazalszych i najstarszych zabytków w krajobrazie górniczej Wieliczki. Przez wieki umożliwiał prawidłowe funkcjonowanie najważniejszego polskiego przedsiębiorstwa solnego.

Unikatowa wartość Zamku została doceniona wpisem w dniu 23 czerwca 2013 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako rozszerzenie wpisu dot. kopalni soli. Zamek Żupny i Kopalnia Wieliczka to integralne części Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Oprócz  ekspozycji w Zamku Żupnym, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka posiada też drugą: na III poziomie Kopalni Soli, na głębokości 135 metrów. Przedstawia ona wszystkie aspekty działalności warzelniczej i górniczej prowadzonej w żupach krakowskich. Eksponaty prezentowane w zabytkowych wyrobiskach tworzą unikatowy górniczy skansen. Na wystawach można podziwiać min.  kolekcję drewnianych kieratów – maszyn poruszanych przed wiekami przez zatrudniane w kopalni konie, okazy geologiczne, malarstwo i rzeźbę. Na Trasie Muzeum prezentowane są również obiekty, związane zarówno z pracą dawnych wielickich górników, jak również z ich tradycjami i życiem codziennym. Wszystko to przedstawiane jest w monumentalnych, niesamowitych solnych komorach.

www.muzeum.wieliczka.pl
https://www.facebook.com/muzeum.wieliczkahttps://m
uzeum.wieliczka.pl/aktualnosci/ferie-w-muzeum-bezplatne-zajecia-online

Miejsce: na warsztaty można się zgłaszać do godz. 15.30 dnia poprzedniego. Wejście poprzez przesłany link.
Termin: wtorki i czwartki o godz. 10.00 i 12.00 - indywidualnie rodziny, poniedziałki, środy i piątki -   grupy zorganizowane.
Opłata: udział bezpłatny
Zapisy: m.gawronska@muzeum.wieliczka.pl  
Indywidualny program dla grup zorganizowanych. Informacja: 12 289 16 33

5 stycznia (wtorek) - Z notatnika górnika

Jak wygląda dzień pracy górnika? Czy dla wszystkich jest taki sam? Od czego się rozpoczyna? Podczas zajęć dowiemy się co górnik powinien posiadać ze sobą podczas pracy, poznamy narzędzia jakie stosuje na co dzień, a nawet wykonamy jedno z nich. Podczas podróży po "górniczym świecie" sprawdzimy swoje zmysły, które potrzebne są  w pracy górnika.

7 stycznia (czwartek) - Twarz zaklęta w kolorach

Zapraszamy do wspólnej podróży po najwspanialszych karnawałach świata. Przygotujemy się do karnawału jak należy. Na zajęciach wspólnie wykonamy piękne kolorowe maski.

12 stycznia (wtorek) - Opowieści o wielickim Zamku

Każdy zamek, pałac, baszta czy stare ruiny skrywają swoje tajemnice i sekrety.

Posiada je też wielicki zamek. Na zajęciach „Opowieści o wielickim Zamku” odkryjemy je i poznamy jego historię. Zaglądniemy też do baszty i dowiecie się do czego służyła kiedyś i co kryją jej piwnice…

14 stycznia (czwartek) - Górnik dawnej kopalni

Kopalnia soli w Wieliczce, to miejsce magiczne i tajemnicze, pełne podziemnych wyrobisk i krętych chodników. Twórcami tych wielickich podziemi byli górnicy, którzy w pocie czoła wydobywali solny skarb. Wędrując przez kopalnię poznamy ich pracę, oraz dowiemy się  jakie zadania mieli do wykonania. Uczestnikom spotkania przybliżymy nazwy zawodów górniczych: kopacz, trybarz, walacz, czy wozacz. Powiemy również o zagrożeniach, które „czaiły” się na nich pod ziemią. Poznamy też bliżej Skarbnika – dobrego ducha kopalni! Na zakończenie wykonamy godło górnicze.