Zniszczone dobra kultury na Ukrainie
22.04.2022
Agresja Federacji Rosyjskiej na terytorium Ukrainy niesie śmierć i zniszczenie. Celem brutalnych ataków jest m.in. dziedzictwo kulturowe – zabytki, muzea, sanktuaria. Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy prowadzi oficjalny rejestr zniszczeń w dziedzinie dóbr kultury za pośrednictwem platformy interaktywnej, gdzie każdy może zgłosić zniszczenie zabytku, widziane i udokumentowane osobiście bądź opublikowane w Internecie. Obecnie (stan na dzień 22 kwietnia) lista obejmuje 243 obiekty.
Wśród najcenniejszych, zniszczonych podczas rosyjskiego ostrzału budynków, są m.in:
- dawna siedziba Ukraińskiego Muzeum Starożytności im. Wasyla Tarnowskiego w Czernihowie – jedna z pierwszych i najstarszych budowli muzealnych na terenie Ukrainy, powstała na pocz. XX w. w stylu pseudogotyckim. W 1902 r. została tu otwarta wystawa zbiorów kozacko-hetmańskich W. Tarnowskiego.
- Muzeum Historyczno-Krajoznawcze w Ochtyrce (obwód sumski) – gmach powstał na przełomie XIX-XX w., liczył ok. 10 tys. eksponatów z zakresu historii regionu, literatury, kozactwa. Budowla została zniszczona przez falę uderzeniową, pozostała bez okien, zniszczony był dach, los zbiorów nie jest znany.
- Dnieprowski Budynek Muzyki Organowej i Kameralnej – gmach w którym znajduje się sala organowa to budowla Cerkwi Brańskiej zbudowanej w 1913 r. w stylu.
- Katedra Zaśnięcia Bogurodzicy w Charkowie XVII-XVIII w. budowla z 1778 r. Wskutek ostrzału zniszczone zostały okna i częściowo witraże.
- Doniecki Akademicki Obwodowy Teatr Dramatyczny w Mariupolu – zbudowany w latach 1956-60 w stylu radzieckiego monumentalizmu. Zbombardowany, zginęło 300 osób.
- Biblioteka im. Korołenki w Charkowie – zbudowana na pocz. XX w., zgromadzone w niej były unikatowe zbiory dokumentów. W 1903 r. została pierwszą książnicą w Rosji, która otworzyła dział muzyczny. Zgromadzono w niej potężne zbiory rękopisów, autografów, judaików. W Ukrainie jest drugą po Bibliotece Wernadzkiego biblioteką pod względem liczby materiałów filmowych. Wskutek ostrzału uszkodzona została fasada, okna, dwie budowle gdzie przechowywane były książki oraz fortepian, na którym grał niegdyś S. Rachmaninow.
Informacja o zniszczonych obiektach dziedzictwa, zweryfikowana bądź w trakcie weryfikacji przez Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy, jest udostępniana do publicznej wiadomości i stanowi oficjalny rejestr. Klikając w odpowiedni odnośnik, przechodzimy do strony ze stratami, na której rejestrowane są nie tylko zabytki de iure, ale również obiekty posiadające wartość historyczną. Ponadto rejestr ujmuje wszystkie zniszczone budowle sakralne, zarówno zabytkowe, jak i nowoczesne.
W oparciu o udostępniony przez MKPIU rejestr, Ukraińska Fundacja Kultury (UCF) stworzyła portal, na którym prezentuje mapę zniszczeń. Zaznaczona jest na niej lokalizacja obiektów. Obiekty zostały sklasyfikowane według stopnia zniszczenia. Kliknięcie na ikonkę „wyświetl większą mapę” przekierowuje nas do mapy z legendą, na której wyświetlają się informacje dot. każdego poszczególnego obiektu z portalu MKPIU.
Ukraiński rząd stworzył jeszcze jeden portal, za pośrednictwem którego można zgłaszać zbrodnie wojenne. Na tym portalu również można zgłaszać fakty dokonania zbrodni przeciwko dziedzictwu kultury, jednakże tego rodzaju zbrodnie ujęte zostały fragmentarycznie, jedynie w dwóch kategoriach: zniszczenia zabytków i uszkodzenie bądź zniszczenie budowli sakralnych (świątyń, meczetów, synagog). Portal nie udostępnia zebranych informacji.
Dowody zbrodni wojennych zbiera również Bellingcat. Informacja udostępniana jest za pomocą ciekawego narzędzia mapowego, jednak informacje nt. zniszczeń dziedzictwa są znikome.
Natomiast Państwowa Służba Ukrainy ds. Polityki Etnicznej i Wolności Wyznania za pomocą Google Maps stworzyła mapę zniszczonych budowli religijnych z podziałem na wyznania.