Komenda Wojewódzka
Państwowej Straży Pożarnej
w Opolu

Ustalały one nowy ustrój ochrony przeciwpożarowej w Polsce, wprowadzając nową formę ochrony ludzi i mienia przed wszelkimi zagrożeniami stwarzanymi przez naturę oraz rozwój cywilizacyjny. Na mocy ustawy o Państwowej Straży Pożarnej z dniem 1 stycznia 1992 r. została powołana Państwowa Straż Pożarna jako zawodowa, umundurowana, wyposażona w specjalistyczny sprzęt formacja ratownicza, przeznaczona do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.

W/w aktem prawnym Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej został zobligowany do zorganizowania tej formacji w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia jej w życie.

Państwową Straż Pożarną tworzyły następujące jednostki organizacyjne:
• Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej,
• komendy wojewódzkie Państwowej Straży Pożarnej,
• komendy rejonowe Państwowej Straży Pożarnej,
• jednostki ratowniczo–gaśnicze Państwowej Straży Pożarnej,
• szkoły Państwowej Straży Pożarnej,
• jednostki badawczo-rozwojowe Państwowej Straży Pożarnej.

Organizacja Państwowej Straży Pożarnej odbywała się przy utrzymaniu gotowości strażaków do podejmowania akcji w czasie pożaru lub innych miejscowych zagrożeń.

Rys. 1. Państwowa Straż Pożarna – logo.

Zgodnie z art. 126 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej – z chwilą utworzenia Państwowej Straży Pożarnej tj. z dniem 30 czerwca 1992 r. zostały rozwiązane dotychczasowe terenowe jednostki organizacyjne ochrony przeciwpożarowej oraz zniesione stanowiska, o których mowa w art. 2 dekretu z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa. Miejsce zlikwidowanych jednostek zajęła nowa formacja Państwowa Straż Pożarna, stanowiąca administrację rządową o charakterze ratowniczym i inspekcyjno–kontrolnym.

Stała się ona organizatorem krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego, będąca integralną częścią organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, a mającego na celu ochronę życia, zdrowia oraz mienia podczas walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwa technicznego oraz ratownictwa chemicznego. Zasady i tryb rozwiązywania jednostek organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej oraz znoszenia stanowisk funkcjonariuszy zostały określone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 października 1992 r.

Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej płk poż. inż. Feliks Dela w dniu 26 maja 1992 r. ustalił „Ramowe założenia organizacji Państwowej Straży Pożarnej”. Wobec braku szeregu aktów wykonawczych do ustawy o PSP, organizacja z dniem 1 lipca 1992 r., komend i jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP odbywała się na bazie w/w założeń.

Na stanowisko Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Opolu powołany został st. bryg. inż. Jerzy Seńczuk – dotychczasowy Komendant Wojewódzki Straży Pożarnych w Opolu. Minister Spraw Wewnętrznych rozporządzeniem z dnia 29 sierpnia 1992 r. ustalił siedziby i terytorialny zasięg działania zorganizowanych z dniem 1 lipca 1992 r. komend rejonowych Państwowej Straży Pożarnej (stosownie do art. 125 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej).

W województwie opolskim były to następujące komendy oraz powołani pierwsi komendanci:

• Komenda Rejonowa PSP w Brzegu o obszarze działania 876,50 km² – st. asp. Wiesław Jóźwicki,
• Komenda Rejonowa PSP w Głubczycach o obszarze działania 827,50 km² – kpt. mgr inż. Jerzy Paluch,
• Komenda Rejonowa PSP w Kędzierzynie-Koźlu o obszarze działania 624,70 km² – mł. bryg. inż. Jacek Dziewit,
• Komenda Rejonowa PSP w Kluczborku o obszarze działania 851,00 km² – bryg. mgr Włodzimierz Blada,
• Komenda Rejonowa PSP w Namysłowie o obszarze działania 908,00 km² – st. asp. Marek Firlik,
• Komenda Rejonowa PSP w Nysie o obszarze działania 1009,70 km² – st. bryg. mgr Jan Paluch,
• Komenda Rejonowa PSP w Opolu o obszarze działania 1808,00km² – st. bryg. Antoni Pilch,
• Komenda Rejonowa PSP w Prudniku o obszarze działania 937,00 km² – bryg. inż. Jan Boćwiński,
• Komenda Rejonowa PSP w Strzelcach Opolskich o obszarze działania 742,50 km² – bryg. mgr Józef Manderla.

Statuty komendy wojewódzkiej oraz komend rejonowych PSP woj. opolskiego zostały zatwierdzone przez Komendanta Głównego PSP st. bryg. inż. Feliksa Delę w dniu 1 lipca 1992 r.

Wykonując dyspozycję art. 16 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, zarządzeniem nr 4 z dnia 11 lipca 1992 r. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej określił zasady tworzenia jednostek ratowniczo–gaśniczych PSP w miejscowościach, przedsiębiorstwach i innych jednostkach organizacyjnych. W akcie tym ustalił podział jednostek ratowniczo–gaśniczych na kategorie w zależności od liczby przyznanych etatów:

• kategoria „A” - 85 etatów, w tym 4 etaty dowództwa jednostki,
• kategoria „B” - 64 etaty, w tym 4 etaty dowództwa jednostki,
• kategoria „C” - 42 etaty, w tym 3 etaty dowództwa jednostki,
• kategoria „D” - 33 etaty, w tym 3 etaty dowództwa jednostki

oraz, że do czasu zorganizowania krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego, nie później jednak niż do 31 grudnia 1995 r., jednostki tworzy się w miejscowościach, w których działały terenowe zawodowe straże pożarne lub ich odziały.

O utworzeniu jednostki decydował Komendant Główny PSP na podstawie wniosków złożonych przez komendantów wojewódzkich PSP. Komendant Wojewódzki PSP w Opolu – st. bryg. inż. Jerzy Seńczuk - działając na podstawie art. 12 ust. 3 pkt 6 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, zarządzeniem nr 3/92 z dnia 15 września 1992 r., ustalił regulaminy organizacyjne dla 15 jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP województwa opolskiego.

Jednostkami tymi były jednostki ratowniczo–gaśnicze w:

• Brzegu – kat. „B” o obszarze chronionym 659,20 km² – dowódca – kpt. inż. Bolesław Kwiatkowski,
• Grodkowie – kat. „D” o obszarze chronionym 339,30 km² – mł. kpt. inż. Andrzej Kwiatkowski,
• Głubczycach – kat. „D” o obszarze chronionym 806,80 km² – st. asp. Jan Młot,
• Kędzierzynie – Koźlu Nr 1 – kat. „A” o obszarze chronionym 453,80 km² – mł. kpt. mgr inż. Janusz Chomiak
• Kędzierzynie – Koźlu Nr 2 – kat. „B” o obszarze chronionym 231,00 km² – mł. kpt. mgr inż. Dariusz Witkowicz,
• Kluczborku – kat. „C” o obszarze chronionym 963,00 km² – st. asp. Ryszard Cichowicz,
• Namysłowie – kat. „D” o obszarze chronionym 908,00 km² – asp. Henryk Seruga,
• Nysie – kat. „B” o obszarze chronionym 651,00 km² – asp. Jan Błaszczyk,
• Głuchołazach – kat. „D” o obszarze chronionym 168,00 km² – st. asp. Janusz Pabiś,
• Paczkowie – kat. „D” o obszarze chronionym 161,00 km² – kpt. inż. Tadeusz Tokarczyk,
• Opolu – kat. „A” o obszarze chronionym 1215,00 km² – st. kpt. mgr inż. Zbigniew Szablewski,
• Krapkowicach – kat. „D” o obszarze chronionym 487,20 km² – kpt. mgr inż. Wiesław Kopecki,
• Niemodlinie – kat. „D” o obszarze chronionym 459,80 km² – mł. kpt. inż. Andrzej Przybyłek,
• Prudniku – kat. „C” o obszarze chronionym 515,00 km² – asp. Henryk Stroński,
• Strzelcach Opolskich - kat. „C” o obszarze chronionym 742,50 km² – kpt. inż. Stefan Szłapa.

Poza w/w komendami i jednostkami ratowniczo–gaśniczymi PSP na terenie województwa opolskiego została utworzona zarządzeniem nr 81 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 sierpnia 1992 r. jeszcze jedna jednostka organizacyjna PSP tj; Szkoła Podoficerska Państwowej Straży Pożarnej w Opolu. Na stanowisko Komendanta Szkoły powołany został bryg. mgr Stanisław Pacyna, a na stanowisko zastępcy Komendanta Szkoły mł. bryg. inż. Tadeusz Śliwa.

Rys. 2. Szkoła Podoficerska PSP w Opolu – logo.

Uroczystego wręczenia aktów powołania na stanowiska komendantów rejonowych PSP, dowódców jednostek ratowniczo–gaśniczych PSP województwa oraz Komendanta Szkoły Podoficerskiej i jego zastępcy dokonał Komendant Główny PSP – st. bryg. inż. Feliks Dela - podczas uroczystości w Komendzie Wojewódzkiej PSP w Opolu w dniu 7 lipca 1992 r.

Rys. 3. Ślubowanie składane przez dowódców JRG PSP.

Zgodnie z ustawowymi regulacjami do dnia 31 grudnia 1994 r. na terenie województwa opolskiego został zorganizowany krajowy system ratowniczo–gaśniczy, który jest rozwijany
i doskonalony w następnych latach.

W latach 1992 - 1998 stan organizacyjny PSP w woj. opolskim nie ulegał zmianom. Zmiany nastąpiły od 1 stycznia 1999 r. i związane były z wejściem w życie reformy ustrojowej
państwa i administracji publicznej, w tym Państwowej Straży Pożarnej. Reforma administracyjna Polski wprowadziła 3 stopniową strukturę podziału terytorialnego. Oprócz województw rządowo–samorządowych i istniejących od 1990 r. gmin, przywrócono także zlikwidowane w 1975 r. powiaty. Zmniejszono liczbę województw z 49 do 16. Województwo opolskie pozostało jako jedno z nich. Stało się to w wyniku jedności mieszkańców Opolszczyzny, jej parlamentarzystów i ówczesnych władz, a także wielu instytucji i organizacji, którzy pod hasłem „Brońmy swego Opolskiego” można powiedzieć heroicznymi działaniami doprowadzili do zmiany prezentowanej przez rząd koncepcji 12 regionów, czego wynikiem było uratowanie województwa opolskiego przed likwidacją.

Wdrożenie w województwie opolskim reformy administracji publicznej w Państwowej Straży Pożarnej odbywało się zgodnie z „Harmonogramem zadań w zakresie wdrożenia reformy administracji publicznej w Państwowej Straży Pożarnej”, zatwierdzonym przez Komendanta Głównego PSP oraz „Harmonogramem prac administracji rządowej związanych z przygotowaniem działania struktur administracji publicznej w woj. opolskim po 1 stycznia 1999 r.” zatwierdzonym przez Wojewodę Opolskiego. Realizacja zadań odbywała się przy bieżącej współpracy Komendanta Wojewódzkiego PSP nadbryg. Jerzego Seńczuka z Delegatem Rządu ds. Reformy Ustrojowej w Województwie Opolskim Krzysztofem Bogusławem Budnikiem i Wojewodą Opolskim, którym był do 31 grudnia 1998 r. Ryszard Zembaczyński, a następnie Adam Pęzioł. Celem prawidłowego wdrożenia reformy, zgodnie z poleceniem Komendanta Głównego PSP było powołanie przez Komendanta Wojewódzkiego PSP w Opolu zespołu do realizacji zadań związanych z wdrożeniem reformy administracji w PSP w woj. opolskim, którego pracami kierował osobiście.

W ramach realizacji zadań wdrożeniowych w 1998 r.:

• opracowano tymczasowy regulamin organizacyjny KW PSP w Opolu, który został uzgodniony w dniu 28 grudnia 1998 r. z Delegatem Rządu ds. Reformy Ustrojowej w Województwie Opolskim,
• opracowano tymczasowe regulaminy organizacyjne komend powiatowych i Komendy Miejskiej PSP w Opolu, które zostały uzgodnione w dniu 28 grudnia 1998 r. przez Komendanta Wojewódzkiego PSP,
• utworzono z dniem 1 stycznia 1999 r. Komendę Powiatową PSP w Krapkowicach,
• współdziałano z Komendą Rejonową PSP w Oleśnie w zakresie dostosowania do funkcjonowania od 1 stycznia 1999 r. w obszarze województwa opolskiego. W latach 1975 – 1998 Komenda Rejonowa PSP w Oleśnie swój obszar działania miała w województwie częstochowskim,
• wystąpiono do Komendanta Głównego PSP z wnioskiem o utworzenie Ośrodka Szkolenia PSP w Brzegu,
• powołano po uzgodnieniu z Delegatem Rządu komórki finansowe w komendach powiatowych i Komendzie Miejskiej PSP
w Opolu,
• z mocy ustawy, dotychczasowych komendantów rejonowych przekształcono na pełniących obowiązki komendantów powiatowych/miejskiego PSP,
• ze Starostami przeprowadzono uzgodnienia w zakresie powołania komendantów powiatowych i miejskiego PSP.

Rys. 4. Komendant Główny PSP wręcza akt powołania bryg. mgr. Stanisławowi Pacynie – Komendantowi Szkoły Podoficerskiej PSP w Opolu.

Zmiany w podziale administracyjnym kraju - od 1 stycznia 1999 r. spowodowały „włączenie” do województwa opolskiego powiatu oleskiego, a tym samym zwiększeniu uległa liczba jednostek organizacyjnych PSP Opolszczyzny o Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Oleśnie. W związku z powstaniem powiatu krapkowickiego – na bazie działającej w Krapkowicach Jednostki Ratowniczo–Gaśniczej, została utworzona Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Krapkowicach.

W ramach realizacji zadań wynikających z reformy administracji publicznej w Państwowej Straży Pożarnej w 1999 r.:

• z dniem 1.02.1999 r. nadbryg. Jerzy Seńczuk został powołany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na stanowisko Opolskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP,
• na wniosek Opolskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP – Komendant Główny PSP powołał jego zastępców,
• Opolski Komendant Wojewódzki PSP po uzgodnieniu kandydatur ze Starostami powołał 10 Komendantów Powiatowych PSP oraz po dokonanym uzgodnieniu z Prezydentem Miasta Opola powołał Komendanta Miejskiego PSP w Opolu,
• ustalony przez Opolskiego Komendanta Wojewódzkiego PSP regulamin organizacyjny Komendy Wojewódzkiej PSP, został zatwierdzony w dniu 9 lipca 1999 r. przez Wojewodę Opolskiego,
• w dniu 30 czerwca 1999 r. Opolski Komendant Wojewódzki PSP zatwierdził regulaminy organizacyjne komend powiatowych i miejskiej PSP.

Od 1 stycznia 1999 r. Państwową Straż Pożarną w województwie opolskim tworzyły:

• Szkoła Podoficerska PSP w Opolu,
• Komenda Wojewódzka PSP w Opolu,
• 10 Komend Powiatowych PSP z siedzibami w: Brzegu, Głubczycach, Kędzierzynie-Koźlu, Kluczborku, Krapkowicach, Namysłowie, Nysie, Oleśnie, Prudniku i Strzelcach Opolskich,
• Komenda Miejska PSP w Opolu,
• Ośrodek Szkolenia PSP w Brzegu (z siedzibą w Strzelcach Opolskich).

Z dniem 1 stycznia 1999 r. w wyniku zmiany ustawy o Państwowej Straży Pożarnej - status jednostek organizacyjnych PSP utraciły jednostki ratowniczo–gaśnicze, które weszły w skład komend powiatowych/miejskich PSP.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej od 1 stycznia 1999 r. zadania i kompetencje Państwowej Straży Pożarnej na obszarze województwa wykonują:

• wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego PSP, jako kierownika straży wchodzącej w skład zespolonej administracji rządowej w województwie,
• komendant powiatowy (miejski) PSP.

Komendant wojewódzki PSP wykonuje w imieniu wojewody zadania i kompetencje określone w ustawach. Komendant wojewódzki i komendanci powiatowi (miejski) Państwowej Straży Pożarnej stali się kierownikami zespolonej straży odpowiednio wojewódzkiej i powiatowej. Zespolenie w administracji terytorialnej stanowi ważną zasadę ustrojową, dotyczącą zarówno administracji rządowej jak i samorządowej. Konstrukcja zespolenia ma dla służb, inspekcji i straży istotne znaczenie. Zmieniła ona bowiem całkowicie relacje między jednostkami organizacyjnymi PSP, a wojewodą oraz starostą, gdzie zostały stworzone zupełnie nowe, dotąd nie istniejące relacje.

Takie usytuowanie komendanta wojewódzkiego i komendantów powiatowych (miejskiego) wiąże się ze zwierzchnictwem odpowiednio wojewody i starosty. Konstrukcja zwierzchnictwa występuje wtedy, gdy określona władza administracyjna (wojewoda, starosta) odpowiada za stan spraw publicznych, na który składają się rezultaty działania na danym terenie, również innych organów administracji publicznej, mających własne przypisane im ustawami zadania i kompetencje. Należy zaznaczyć, że nie jest to zwierzchnictwo służbowe, bowiem wojewoda (starosta) nie jest przełożonym szefów tych służb.

W roku 2001 nastąpiły zmiany organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej w województwie opolskim. Decyzją nr 103 z dnia 11 grudnia 2001 r. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej nadbryg. Teofil Jankowski - uchylił decyzję nr 14/99 z dnia 11 stycznia 1999 r. o utworzeniu Ośrodka Szkolenia Państwowej Straży Pożarnej w Brzegu. Ośrodek został zlikwidowany z dniem 31 grudnia 2001 r. Od 1 stycznia 2002 r. zadania szkoleniowe realizowane były przez sekcję doskonalenia funkcjonowania KSRG, utworzoną z kadry zlikwidowanego ośrodka. Po zmianie ustawy o PSP w 2003 r., Opolski Komendant Wojewódzki PSP utworzył z dniem 1 stycznia 2004 r. Ośrodek Szkolenia – wchodzący w skład Komendy Wojewódzkiej PSP, ustalając jego organizację i zakres działania w zakresie kształcenia, szkolenia i pożarniczego doskonalenia zawodowego.

Rys. 5. Mapa województwa opolskiego z podziałem na komendy.

Kolejna zmiana nastąpiła w 2003 r. i była związana z likwidacją Szkoły Podoficerskiej PSP w Opolu. Zgodnie z zarządzeniem nr 23 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 października 2002 r. Szkoła Podoficerska PSP w Opolu z dniem 31 grudnia 2002 r. została postawiona w stan likwidacji. Ostatecznie likwidacja Szkoły nastąpiła z dniem 31 marca 2003 r. Zadania z tym związane obejmowały w szczególności:

• przejęcie przez jednostki organizacyjne PSP woj. opolskiego 28 etatów funkcjonariuszy i 3 etatów pracowników cywilnych,
• zmiany organizacyjne Komendy Wojewódzkiej PSP w Opolu,
• utworzenie w Komedzie Miejskiej PSP w Opolu na bazie zlikwidowanej szkoły – nowej jednostki ratowniczo–gaśniczej (w Opolu przy ul. Budowlanych).

Rys. 6. Ćwiczenia elewów Szkoły Podoficerskiej PSP w Opolu.

Po likwidacji w 2003 r. Szkoły Podoficerskiej PSP w Opolu stan organizacyjny Państwowej Straży Pożarnej w woj. opolskim nie uległ zmianie. Na dzień 31 grudnia 2011 r. zadania PSP w województwie realizowała Komenda Wojewódzka, 10 Komend Powiatowych oraz Komenda Miejska. Zadania ratownicze realizowały również ochotnicze straże pożarne w liczbie – 531, w tym: typu „S” - 517, spośród których 127 włączonych do krajowego systemu ratowniczo–gaśniczego.

Natomiast w zakładach pracy funkcjonowały następujące jednostki ochrony przeciwpożarowej:

• Zakładowa Służba Ratownicza – w Zakładach Przemysłu Bawełnianego „Frotex” S.A . w Prudniku,
• Jednostka Ratownicza „Blachownia” – w Blachownia Holding S.A. w Kędzierzynie-Koźlu,
• Dział Ratownictwa Chemicznego – w ZAK S.A w Kędzierzynie–Koźlu,
• Zakładowa Straż Pożarna – w Zakładach Koksowniczych „Zdzieszowice” Sp. z o.o. w Zdzieszowicach,
• Inna jednostka ochrony przeciwpożarowej – w PGE Elektrownia Opole S.A z siedzibą w Brzeziu,
• 5 Zakładowych Ochotniczych Straży Pożarnych.

Rys. 7. Organizacja Państwowej Straży Pożarnej woj. opolskiego na dzień 31.12.2012 r.

Na przestrzeni 20 lat funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej zmieniała się liczba etatów w jednostkach PSP województwa i wynosiła:
• w 1992 r. (od 1 lipca): 916 etatów, w tym 896 strażaków,
• w latach 1993 – 1994:  915 etatów, w tym 896 strażaków,
• w latach 1999 – 2002: 987 etatów, w tym 964 strażaków,
• w 2003 r.: 1018 etatów, w tym 992 strażaków,
• w latach 2004 – 2005: 1020 etatów, w tym 992 strażaków,
• w latach 2006 – 2008: 1052 etaty, w tym 1024 strażaków,
• w roku 2008: 1060 etatów, w tym 1024 strażaków,
• w latach 2009 – 2012: 1071 etatów, w tym 1024 strażaków.

Stan etatowy i zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych PSP województwa opolskiego w latach 1992 – 2011 został przedstawiony w poniższej tabeli:

Rys. 8. Stan etatowy i zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych PSP województwa opolskiego w latach 1992 – 2011.

W miarę rozwoju Państwowej Straży Pożarnej i Krajowego Systemu Ratowniczo–Gaśniczego zwiększał się katalog zadań mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia lub środowiska realizowanych w ramach tego systemu, a tym samym zwiększała się liczba interwencji straży pożarnych w województwie opolskim i przedstawiała się następująco (lata 1992 –2011):

Rys. 9. Interwencje straży pożarnych na terenie województwa opolskiego.