Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Chcesz podjąć to wyzwanie? Weź udział w przedsięwzięciu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym”, które jest realizowane dzięki Funduszom Europejskim w ramach Programu Inteligentny Rozwój. Na prośbę wnioskodawców nabór wniosków został przedłużony do 12 lipca br.

Cały świat poszukuje dziś nowych możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz zastępowania innych rodzajów energii i paliw kopalnych energią wytwarzaną z OZE. Jest to ważne także dla polskiego sektora elektrociepłowniczego, w przypadku którego z jednej strony rosnące opłaty za zakup uprawnień do emisji CO2 podnoszą ceny energii i przyczyniają się do spadku rentowności, a z drugiej – obserwujemy negatywny wpływ przestarzałych technologii na nasze zdrowie i środowisko. Tylko niewielka część przedsiębiorstw korzysta z instalacji OZE, takich jak: kolektory słoneczne, pompy ciepła czy też instalacje fotowoltaiczne, tymczasem wszystko wskazuje na to, że konwencjonalne elektrociepłownie zostaną stopniowo zastąpione przez instalacje OZE.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, zainspirowane strategią Europejskiego Zielonego Ładu, która przewiduje, że w 2050 roku Unia Europejska osiągnie zerowy po­ziom emisji gazów cieplarnianych netto, podejmuje to wyzwanie. W przedsięwzięciu badawczo-rozwojowym „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym” przeznacza 41 mln zł ze środków Funduszy Europejskich na opracowanie i demonstrację innowacyjnej technologii uniwersalnego systemu wytwarzania i magazynowania energii do celów grzewczych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł.

Kluczowym elementem spinającym system ma być układ kogeneracyjny, polegający na jednoczesnej produkcji ciepła użytkowego i energii elektrycznej w 100% z bezemisyjnych OZE. Produkcja energii elektrycznej w kogeneracji (np. w oparciu o biogaz lub zielony wodór) pozwoli na jej sprzedawanie, gdy rynkowe ceny energii są najwyższe, czyli gdy jej najbardziej brakuje. Zapewni to elastyczność w lokalnym systemie energetycznym oraz bezpieczeństwo ciągłości świadczenia usług.

Dla NCBR ważne jest wspieranie rozwoju innowacji w obszarze elektrociepłownictwa zasilanego energią odnawialną w połączeniu z lokalnym bilansowaniem energii. Stąd np. przewiduje się, że w elektrociepłownia będzie mogła kupować energię niejako po sąsiedzku, tzn. od jednostek produkujących ją z odnawialnych źródeł i działających w promieniu 40 kilometrów.

Minimum 80%, a może nawet 100% energii zasilającej elektrociepłownię będzie pochodziło ze źródeł odnawialnych, tj. ze słońca, wiatru, płytkiej geotermii, aerotermii, substratów pochodzenia rolniczego wykorzystywanych do produkcji biogazu lub z zakupionej energii elektrycznej, również pochodzącej z OZE. Poprzeczka jest ustawiona wysoko, bo przyszli wykonawcy powinni pamiętać, że z przedsięwzięcia wykluczone jest spalanie biomasy.

– Chcemy, żeby wykonawcy stworzyli innowacyjny i uniwersalny model systemu elektrociepłowniczego, który z jednej strony umożliwi dostarczanie do naszych domów ciepła pozyskanego ze źródeł odnawialnych, a z drugiej – pozwoli na wykorzystanie elektrociepłowni jako elementu lokalnego systemu elektroenergetycznego, wpływającego stabilizująco na udział w nim jednostek produkujących energię z odnawialnych źródeł oraz pozwalającego na aktywne uczestniczenie elektrociepłowni w tym systemie. Wiąże się to również z korzyściami ekonomicznymi, co wynika chociażby z możliwości sprzedaży i kupna energii elektrycznej OZE – mówi Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. –  Przy czym proces modernizacji nie może odbywać się kosztem mieszkańców. Stąd istotnym warunkiem stawianym wykonawcom jest utrzymanie racjonalnych cen energii elektrycznej i ciepła dla odbiorcy końcowego – zastrzega.

Przyszli wykonawcy, którzy mają pomysł, odpowiedni potencjał i chęć przygotowania takiego rozwiązania, mogą składać wnioski jeszcze do 5 lipca br. Przy czym jeden wykonawca może złożyć nawet dwa wnioski, pod warunkiem że każdy z nich będzie dotyczył innego rozwiązania, tzn. udziału różnych źródeł paliwa dla kogeneracji OZE oraz powstania demonstratora systemu w różnych lokalizacjach. Co istotne – oba wnioski mogą otrzymać finasowanie. Nabór odbywa się w trybie zamówień przedkomercyjnych (PCP). Formuła ta, polegająca na zamawianiu prac badawczo-rozwojowych, została dostosowana do pozyskiwania rozwiązań niedostępnych na rynku.

W wyniku postępowania NCBR wyłoni 10 wykonawców, którzy opracują konkurencyjne koncepcje transformacji ciepłownictwa w kierunku OZE, w odniesieniu do największej części wybranego przez siebie systemu elektrociepłowniczego. Jaki zakres będą one obejmować? Przede wszystkim opis opracowanej technologii, wnioski dotyczące modelowania cyfrowego oraz wnioski dotyczące możliwości osiągnięcia stawianych wymagań. Ważny element to analiza kosztów produkcji ciepła (koszt LCOH). Wykonawcy przedstawią też harmonogram budowy instalacji demonstratora technologii, pamiętając, że wymagana jest skalowalność i powtarzalność takiego rozwiązania. Uniwersalność tworzonego modelu systemu elektrociepłowniczego polega bowiem na tym, że będzie on mógł znaleźć zastosowanie również w innych uwarunkowaniach lokalnych. Ponadto pod uwagę musi zostać wzięty potencjał dostosowania demonstratora technologii do zmian na rynku energii i ciepła.

Eksperci będą oceniać nie tylko wielkość demonstratora technologii, czyli jak największą powierzchnię ogrzewaną ciepłem z zaprojektowanej technologii, czy też jak najwyższy udział energii ze źródeł odnawialnych oraz jak najniższy koszt produkcji ciepła, ale również jak największą efektywność ekonomiczną rozwiązania technicznego, liczoną w okresie 3 lat.

Przygotowane przez poszczególnych wykonawców koncepcje w postaci raportów z rekomendacjami dobrych praktyk transformacji systemu ciepłowniczego w kierunku OZE zostaną opublikowane na stronie NCBR jako wzorcowe, tak aby rynek ciepłowniczy mógł z nich z pożytkiem korzystać, planując modernizację swojej infrastruktury.

W kolejnym etapie wykonawca (lub kilku z nich), którego rozwiązanie zostanie uznane za najlepsze, dostanie dofinansowanie na budowę pełnoskalowego demonstratora. Kiedy demonstrator będzie gotowy, NCBR zweryfikuje m.in., czy system osiągnął założone parametry efektywności i sprawdza się w perspektywie dwóch sezonów grzewczych.

Przedsięwzięcie „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym” to druga w ostatnim czasie inicjatywa NCBR w zakresie bezemisyjnego ciepłownictwa, realizowana ze wsparciem Funduszy Europejskich i inspirowana strategią Europejskiego Zielonego Ładu. W obu chodzi o stabilizację sieci energetycznej przyszłości, która nie będzie już bazować na paliwach kopalnych. W przypadku zainicjowanego wcześniej przedsięwzięcia „Ciepłownia Przyszłości, czyli system ciepłowniczy z OZE” wpłynęło 9 wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Podlegają one teraz ocenie.

NCBR rozpoczęło też siedem innych przedsięwzięć, które mają na celu stworzenie nowych technologii dla polskiej gospodarki. W ramach projektów opracowane zostaną m.in. nowoczesne oczyszczalnie ścieków, budynki efektywne procesowo i energetycznie, innowacyjne biogazownie, systemy wentylacji dla szkół i domów, technologie domowej retencji czy magazyny energii elektrycznej. Wszystkie przedsięwzięcia zostały wybrane pod kątem ich potencjału do masowego wdrożenia i możliwości stania się polską specjalnością.

Szczegółowe informacje oraz dokumentacja przedsięwzięcia „Elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym” znajdują się stronie internetowej Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Przedsięwzięcie jest realizowane z Funduszy Europejskich w ramach projektu pozakonkursowego pn. Podniesienie poziomu innowacyjności gospodarki poprzez wdrożenie nowego modelu finansowania przełomowych projektów badawczych (Poddziałanie 4.1.3 Innowacyjne metody zarządzania badaniami Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014 - 2020, nr POIR 04.01.03-00-0001/16).

Projekt finansowany jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.