Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Umiędzynarodowienie nauki przynosi bardzo konkretne korzyści, nie tylko w wymiarze osobistym naukowców i studentów, ale dla całej gospodarki – jej innowacyjności i konkurencyjności. Nauka powinna być postrzegana ponad granicami oraz cechować się swobodą wymiany wiedzy oraz mobilnością. Jest to niezwykle istotne dla rozwoju kraju. Tak jak i to, aby Polska pozostawała widoczna w sieci umiędzynarodowienia oraz aby kontynuowany i wspierany był proces internacjonalizacji. 11-12 września podczas II Kongresu Umiędzynarodowienia Warszawa stała się centrum międzynarodowej debaty naukowej. Głównym tematem była przyszłość polskiej nauki. Kilkuset przedstawicieli uczelni i instytucji badawczych z całej Polski oraz zagraniczni eksperci i ekspertki spotkali się w gościnnych murach Uniwersytetu Warszawskiego, który był partnerem organizowanego przez Narodową Agencją Wymiany Akademickiej i Narodowe Centrum Nauki wydarzenia.

Czego nam brakuje w Polskim systemie

W gronie polskich oraz międzynarodowych agencji finansujących badania dyskutowano o roli Polski jako lidera w swoim regionie geograficznym i naukowców z nią związanych w kształtowaniu umiędzynarodowienia współpracy naukowej. Przedmiotem dyskusji były ponadto potrzeby i wyzwania internacjonalizacji w aktualnym krajobrazie nauki i najlepsze metody jej wspierania.

Potrzeba koncentracji na wysokiej jakości kształceniu, solidnych podstaw źródeł finansowania oraz mobilności i networkingu. To główne problemy które wskazywali uczestnicy debaty pn. „Jak skutecznie wspierać międzynarodową współpracę naukową?”, w której udział wzięła m.in. Agnieszka Ratajczak dyrektor Działu Współpracy Międzynarodowej NCBR.

- Potrzeba więcej funduszy dla programów międzynarodowych, w tym bilateralnych. NCBR obecnie uczestniczy w 12-stu partnerstwach europejskich: 11 z tych partnerstw to inicjatywy w ramach programu Horyzont Europa, a 1 w ramach programu Euratom. Dzięki tym programom nasi badacze  otrzymują fundusze na prowadzenie projektów międzynarodowych w konsorcjach z badaczami z innych krajów. Ponadto, NCBR jest zaangażowane w kilkanaście programów bilateralnych, które dają możliwości uzyskania dofinansowania na prowadzenie projektu z badaczami z danego kraju. Niezbędne jest zwiększenie finansowania w tym obszarze.  – powiedziała Agnieszka Ratajczak dyrektor Działu Współpracy Międzynarodowej NCBR podczas sesji plenarnej pn. Jak skutecznie wspierać międzynarodową współpracę naukową?

- W kontekście strategii umiędzynarodowienia, powinniśmy zidentyfikować kluczowe obszary, w których Polska posiada znaczący potencjał naukowy oraz w których prowadzone są badania na najwyższym światowym poziomie i rozwijać te, które budują naszą przewagę konkurencyjną na rynku europejskim. Powinniśmy inwestować w obszary, w których rozwój technologii będzie przyczyniał się do rozwoju gospodarczego naszego kraju - dodała Agnieszka Ratajczak.

Naukę należy robić w ujęciu międzynarodowym

Fundamentem umiędzynarodowienia są mobilności i korzyści z nich płynące dla naukowców oraz rozwoju ich kariery oraz wsparcia na początku drogi do sukcesu. Każdego roku dzięki unijnemu wsparciu finansowemu setki tysięcy młodych Europejczyków mogą studiować lub odbywać staż zagranicą. Dzięki temu polskie uczelnie przy wsparciu ze strony działań rządowych i pozarządowych systematycznie zwiększają swoje umiędzynarodowienie. Ekspertka NCBR zwracała uwagę, na potrzebę zwiększenia liczby programów mobilności, które koordynowane są przez polskie agencje. Zakres tychże programów powinien być szerszy i obejmować dłuższe pobyty. Powinniśmy też kierować więcej zaproszeń do wykładowców zagranicznych, aby pokazywali nam jak można robić naukę i jednocześnie żebyśmy mogli działać w Polsce w duchu doskonałości jeszcze bardziej niż dotychczas. Ale także występować na arenie międzynarodowej pokazując naszą wartość w zagranicznych panelach i projektach. Aby mogło nastąpić umiędzynarodowienie nauki w Polsce, musimy być konkurencyjni w skali międzynarodowej. W obszarze umiędzynarodowienia konkurujemy z ponad 190 państwami świata. Dlatego tak istotna jest dobra współpraca, poszukiwanie synergii i koordynacja wysiłków wszystkich stron biorących udział w procesie internacjonalizacji.

25 lat polskiej nauki w ekosystemie europejskich Programów Ramowych

Jak wygląda sytuacja w rocznicę 25-lecia udziału Polski w Programach Ramowych, jak może i powinna wyglądać, co powinno zostać przedsięwzięte na różnych poziomach operacyjnych?

Magdalena Bem-Andrzejewska, Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Horyzontu Europa, NCBR podczas dyskusji pytała swoich rozmówców o znaczenie udziału w Programach Ramowych w szerokim krajobrazie polskiej nauki. Ale także o statystyki, polskie słabości i specjalności, bariery systemowe i indywidualne. Dyskusja dotyczyła także korzyści z udziału w Programach Ramowych dla naszego kraju.

- Doskonale się składa, że II Kongres Umiędzynarodowienia poświęcony nauce przypada właśnie we wrześniu, bowiem to właśnie we wrześniu 1999 roku Polska stowarzyszyła się na mocy umowy międzynarodowej z ówczesnym piątym Programem Ramowym UE na rzecz badań, rozwoju technologicznego i demonstracji. Równolegle zaczął działać Krajowy Punkt Kontaktowy – powiedziała Magdalena Bem-Andrzejewska, Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Horyzontu Europa, NCBR rozpoczynając dyskusję z zaproszonymi ekspertami.

- Od momentu rozpoczęcia polskiego uczestnictwa w Programach Ramowych, polskie organizacje uczestniczyły w ponad 7000 projektach i zdobyły na ten cel ponad 2 mld Euro. We wszystkich obszarach aktualnego Programu Ramowego, w pierwszych 523 konkursach polscy beneficjenci uzyskali z unijnego budżetu prawie 670 mln Euro na realizację ok. 1300 projektów – podkreśliła.

Odnotowaliśmy blisko 130% wzrost wartości w finansowaniu projektów w ramach Programów Ramowych w porównaniu z analogicznym etapem Horyzontu 2020 oraz wzrost liczby realizowanych projektów o ok. 40 %. Tym samym 1/3 pozyskanego dotąd wsparcia z Komisji Europejskiej to granty z ostatnich 3 lat. Udział Polski w budżecie programów wzrósł z 1,24% na koniec Programu Horyzont 2020 do 1,68%  do chwili obecnej. Trend wzrostowy jest zatem dosyć silny, a dynamika duża.

Warto zauważyć, że zdecydowana większość środków z programu dystrybuowana jest w postaci grantów konsorcyjnych. Co oznacza, że Unia Europejska nakierowuje na współpracę międzynarodową w tym obszarze, przeznaczając na to ogromne środki.

Paneliści zwrócili uwagę również na problem związany z niedostatecznym zapleczem administracyjnym w zespołach projektowych Programów Ramowych. Odpowiadając na ten problem powstał program kształcący umiejętności niezbędne dla administratorów grantów. 18 września rusza trzecia edycja Akademii Managera projektów Horyzontu Europa, która jest organizowana przez Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE w NCBR wspólnie z siecią Horyzontalnych Punktów Kontaktowych. Akademia składa się z 9 modułów informacyjnych oraz 9 spotkań towarzyszących, podczas których będą prezentowane dobre praktyki beneficjentów.

Nie da się ukryć, że aktywność w Programie Ramowym Horyzont Europa to warunek konieczny rozwoju doskonałości naukowej polskich jednostek i innowacyjności gospodarki. Zdaniem gości panelu poprowadzonego przez Magdalenę Bem-Andrzejewską, kluczowym działaniem umożliwiającym wzmacnianie udziału Polski w Horyzoncie Europa będzie m.in.: znaczne zwiększenie środków krajowych na naukę, stworzenie polityki krajowej dotyczącej strategii badań w Polsce i synergii finansowania badań i innowacji we współpracy ze wszystkimi ministerstwami, tworzenie w Polsce ekosystemu prawnego sprzyjającego pracy zagranicznych badaczy w naszym kraju; tworzenie w polskich instytucjach i przedsiębiorstwach kultury sprzyjającej nawiązywaniu i rozwijaniu współpracy międzynarodowej; zapewnienie środków na tworzenie profesjonalnych działów zapewniających obsługę administracyjno-prawną realizowanych grantów. Nie wolno przy tym zapomnieć o istocie współpracy międzynarodowej, tj. networkingu, budowaniu trwałych więzi między instytucjami i indywidualnymi badaczami czy obecności w różnych gremiach międzynarodowych.

Program Ramowy Unii Europejskiej Horyzont Europa jest największym w historii UE programem w zakresie badań naukowych i innowacji. W ciągu 7 lat (2021–2027) na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczone zostanie ponad 93 mld euro. Program wielonarzędziowo implementuje kluczowe polityki UE, takie jak Europejski Zielony Ład czy Europa na miarę ery cyfrowej. O środki mogą się starać podmioty różnego typu: jednostki naukowe, firmy wszelkiej wielkości, administracja różnego szczebla, jednostki pozarządowe.

Więcej informacji nt. Programu Ramowego Horyzont Europa znajdziesz tutaj.

 

***

Kongres Umiędzynarodowienia realizowany był w ramach projektu pn. „Strategia umiędzynarodowienia polskiego szkolnictwa wyższego i nauki” ze środków Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego: Działania FERS.01.05 Umiejętności w szkolnictwie wyższym.