Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Nowoczesne technologie towarzyszą nam każdego dnia i na każdym etapie naszego życia. Według danych GUS udział osób starszych w populacji Polski systematycznie rośnie.  Nic więc dziwnego, że coraz więcej innowacyjnych produktów, usług i technologii kierowanych jest do seniorów. Sprawdź, jak innowacje wspierają osoby starsze w ich codziennym funkcjonowaniu.

Na koniec 2020 r. liczba ludności Polski wyniosła 38,3 mln, w tym ponad 9,8 mln stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej (ponad 25%). Według prognozy GUS, liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w roku 2030 ma wzrosnąć w Polsce do poziomu 10,8 mln, a w 2050 r. wyniesie 13,7 mln. Starzejące się społeczeństwo potrzebuje nowoczesnych rozwiązań, a seniorzy  cieszą się coraz większym zainteresowaniem naukowców i przedsiębiorców, którzy chcą zaproponować jej swoje rozwiązania.

I choć większość z nas przy okazji każdych świąt słyszy od swoich dziadków czy rodziców życzenia „zdrowia”, to taki wyraz serdeczności z pewnością nie jest pustym słowem. Zapewnienie dostępu do usług medycznych, profilaktyka, leczenie i rehabilitacja – to jedne z głównych wyzwań dla starzejących się społeczeństw.

Według danych Narodowego Centrum Badań i Rozwoju obszar medycyny i biotechnologii medycznej w konkursach finansowanych z Funduszy Europejskich w ramach Programu Innowacyjny Rozwój obejmuje prawie 15% wszystkich wniosków składanych do NCBR. Pod względem kosztów kwalifikowalnych są to projekty o średniej wartości pomiędzy 10 a 12 mln zł. Z roku na rok wśród składanych do Centrum wniosków przybywa tych związanych z digitalizacją medycyny, wykorzystaniem telemedycyny, sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego. Trend związany z wykorzystaniem nowatorskich technologii w naukach medycznych nie jest więc zjawiskiem nowym, przyznać jednak należy, że pandemia COVID19 znacznie przyspieszyła rozkwit innowacji w tym obszarze. Doskonałym przykładem są rozwiązania firmy Sidly: zakładane na rękę opaski monitorują parametry życiowe, a w razie kryzysowej sytuacji podają informację o lokalizacji chorego. To rozwiązania, które mogą uratować życie, zwłaszcza w dobie społecznej izolacji. Natomiast w procesie zdalnego leczenie pomocne okazać się może inne rozwiązanie opracowane przez polskich przedsiębiorców. To Warmie, czyli bezprzewodowy system do wykrywania i monitorowania zmian wewnątrz ran. Ciągły monitoring temperatury umożliwia m.in. szybką identyfikację przypadków powikłań pooperacyjnych, w ten sposób przyczynia się do ograniczenia kosztów leczenia pacjenta i czasu jego ewentualnej hospitalizacji.

Możliwość monitorowania funkcji życiowych czy skorzystanie z porady lekarskiej bez wychodzenia z domu to dla seniorów duże ułatwienie. Jednak wśród innowacyjnych projektów znaleźć można również i  takie, które idą o krok dalej i do naszego domu przenoszą… całe laboratorium! Przykład? Genomtec ID czyli mobilny system do diagnostyki molekularnej. Platforma składa się z analizatora i karty reakcyjnej ze zintegrowanymi testami genetycznymi oraz posiada zdolność analizy do pięciu celów genetycznych jednocześnie. Polski startup odpowiada też na aktualne wyzwania: Genomtec ID jest zdolny do wykrywania w krótkim czasie wirusa SARS-CoV-2.

Społeczeństwo osób starszych to społeczeństwo kobiet. Według danych GUS w 2020 r. w grupie wieku 60 lat i więcej na 100 mężczyzn przypadało 139 kobiet. W zbiorowości osób w wieku senioralnym współczynnik feminizacji wzrasta wraz z wiekiem. Średni czas życia mężczyzn to ok. 72 lata, kobiet natomiast 80 lat. Z myślą m.in. o naszych mamach i babciach powstało PelviFly czyli urządzanie do treningu mięśni dna miednicy tzw. mięśni Kegla. Choć nietrzymanie moczu wydaje się typowo damskim problemem, autorki rozwiązania przekonują, że trening przynosi szereg korzyści zdrowotnych również panom.

Wszystkie wymienione projekty łączy nie tylko fakt, że powstały z myślą o zdrowiu, ale też to, że współfinansowane są przez NCBR w ramach programu Inteligentny Rozwój czyli z Funduszy Europejskich.  

Mówiąc o trendach w rozwoju technologicznym na rok 2022 eksperci wymieniają wszystkie te związane z ekologią, zrównoważonym rozwojem i nowoczesną energetyką. Współczesność przynosi więc zasadnicze pytanie: czy możemy żyć wygodnie i bez ponoszenia olbrzymich kosztów finansowych, jednocześnie nie szkodząc środowisku?

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju przekonuje, że to możliwe. Szukając systemowych rozwiązań NCBR realizuje 8 proekologicznych przedsięwzięć, które wpisują się w realizacje założeń Europejskiego Zielonego Ładu, jednym z nich jest „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo”. Inicjatywa finansowana jest z Funduszy Europejskich w ramach programu Inteligentny Rozwój.

Przedsięwzięcie ma być odpowiedzią na potrzeby dwóch grup społecznych: rodzin i seniorów. Aż dwa miliony starszych osób żyje w Polsce samotnie. Wiele z nich mieszka w budynkach niedostosowanych do ich potrzeb i posiadających bariery architektoniczne. W ramach przedsięwzięcia NCBR, w Polsce mają powstać nowoczesne, ekologiczne i niedrogie w budowie i użytkowaniu budynki wielorodzinne. Będzie to możliwe dzięki technologiom prefabrykowanym i modułowym. Obecnie NCBR prowadzi nabór gmin, na terenie których powstaną demonstratory nowatorskich budynków.

Duży udział seniorów w strukturze społecznej to duże wyzwanie nie tylko dla Polski, ale też dla całej Europy. Stąd m.in. inicjatywy Komisji Europejskiej finansowane w ramach Horyzontu 2020, a skupione wokół tematyki funkcjonowania osób starszych. Dobry przykładem jest  program Active and Assisted Living Programme (AAL), którego celem jest zwiększenie wykorzystania technologii informacyjno–komunikacyjnych (ICT) do poprawy jakości życia seniorów.

Sfinansowane projekty realizowane są przez międzynarodowe i interdyscyplinarne zespoły, wśród których nie zabrakło podmiotów z Polski. Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia wraz z 7 innymi partnerami i pod przewodnictwem Uniwersytetu w Bukareszcie zaangażowana była w realizację CAMI, czyli autonomicznego asystenta – robota dedykowanego seniorom. Innym przykładem jest ChefMyself – to narzędzie wspierające poprawę umiejętności kulinarnych i wiedzy w zakresie żywienia niezależnych osób starszych. Projekt jest realizowany przez konsorcjum z udziałem podmiotów z Polski, Hiszpanii, Włoch, Portugali i Holandii. Nasz kraj reprezentuje ASM - Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o.

A już w tym roku - w dniach 18-20 października w Gdańsku obędzie się trzeci Europejski Tydzień Aktywnego i Zdrowego Starzenia się (EWAHA). Wydarzenie kierowane jest do wszystkich zaineresowanych gospodarką senioralną oraz tematyką aktywnego i zdrowego starzenia się. Będzie to doskonała okazja do poznania Europy Środkowej i wzmocnienia więzi między uczestnikami programu AAL z różnych krajów europejskich. Wydarzenie organizowane jest przez Stowarzyszenie AAL we współpracy z NCBR, Miastem Gdańsk oraz Fundacją Gdańską.  

W nowym programie ramowym badań i innowacji UE - Horyzont Europa, Komisja Europejska skupia się na tematach prospołecznych, których ważnym beneficjentem są także seniorzy. Wsparcie projektów związanych ze zdrowym społeczeństwem, zwalczanie chorób i zmniejszanie obciążenia chorobami oraz wykorzystanie narzędzi, technologii i rozwiązań cyfrowych w dziedzinie  ochrony zdrowia - to tylko niektóre z obszarów, w ramach których finansowane będą prace B+R w najbliższych latach.

W projektowaniu nowych usług czy produktów dla osób w podeszłym wieku nie bez znaczenia pozostaje fakt, że coraz więcej seniorów deklaruje znajomość nowych technologii. Dziś blisko 60% Polaków w wieku 60-74 deklaruje, że korzysta z Internetu (na podstawie „Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za 2020 r.”, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej).

W rozwoju kompetencji cyfrowych wśród osób starszych pomógł Pogram Wiedza, Edukacja, Rozwój. Korzystając z możliwości, jakie dały Fundusze Europejskie NCBR zrealizowało konkurs „Trzecia misja uczelni”. Obecnie w ramach tej inicjatywy NCBR wspiera 204 projekty polskich uczelni, umożliwiając im realizację specjalnych programów kształcenia oraz realizację kursów i szkoleń, dzięki którym szkoły wyższe wyszły z szeroką ofertą edukacyjną do odbiorców spoza środowiska akademickiego. Dofinansowanie wyniosło ponad 166 mln zł.

Działania dydaktyczne dla seniorów zrealizowały m.in. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie czy Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie.

Uniwersytet dla wszystkich. Nowe technologie w rękach seniorów – tak piszą o swojej inicjatywie autorzy projektu Trzeci Wiek Technologicznie, realizowanego na szczecińskiej uczelni. Celem działań jest promocja i upowszechnianie nauk technicznych oraz przyrodniczych, osiągnięć oraz badań naukowych wśród seniorów.  Każdy z uczestników zajęć może wybrać 6 z 12 modułów tematycznych (od chemii, przez biotechnologię, po ekonomię i informatykę), realizowanych w grupach przez 10 wydziałów akademickich. Zajęcia dotyczą m.in. zastosowania w życiu codziennym nowych technologii, prezentacji dorobku nauk ścisłych oraz takich dziedzin, jak elektronika, informatyka czy mechanika.

Ciekawą ofertę w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu z życia społecznego dla osób starszych przedstawiła również lubelska uczelnia: w ramach projektu „Senior w Akcji” 90 osób wzięło udział w warsztatach komputerowych, językowych i fotograficznych, a także warsztatach związanych ze zdrowiem i bezpieczeństwem.

Żyjemy dłużej, dłużej też pozostajemy aktywni społecznie i zawodowo. Przyjrzenie się projektom kierowanym do seniorów pozwala stwierdzić, że innowacje powstają dziś w dużej mierze tam, gdzie wiedza i doświadczenie starszych spotyka się z entuzjazmem i zaangażowaniem młodych.