Jak B+R może wspierać rozwój nowoczesnego społeczeństwa? Wnioski z badania programu Innowacje Społeczne
14.09.2023
Program Innowacje Społeczne uruchomiony przez Centrum pod koniec 2012 r. był pierwszym w Polsce programem wsparcia rozwoju innowacji społecznych uwzględniającym realizację prac B+R w ramach dofinansowanych projektów. W dwóch edycjach programu (2012-2014) łącznie dofinansowano ich 41. Formuła programu odbiegała od standardowych programów NCBR nie tylko tematyką, ale także składem konsorcjów realizujących projekt - obowiązkowo musiała w nim uczestniczyć organizacja pozarządowa.
Łącznie wypracowano 129 rozwiązań, a efekty wdrożono w 31 projektach (76%). Wskaźnik rezultatu: liczba osób z grup zagrożonych wykluczeniem, których sytuacja poprawiła się w wyniku zastosowania w praktyce wyników dofinansowanych projektów został wielokrotnie przekroczony (110 tys. osób wobec pierwotnie zakładanych 400). Efekty Programu są dostępne w 22 projektach (54%), przy czym w większości przypadków były to projekty skierowane do grup wykluczonych. Program był także silnym impulsem do rozwoju współpracy międzysektorowej, czyli między jednostkami naukowymi, a organizacjami pozarządowymi.
Jakiego typu projekty były realizowane i jakie problemy miały rozwiązywać? W praktyce były one bardzo różnorodne i obejmowały wprowadzenie zmian regulacyjnych, wsparcie grup wykluczonych jak i rozwiąznia o charakterze komercyjnym. W badaniu przyjrzeliśmy się szczegółowo kilku projektom i spróbowaliśmy oszacować wartość ekonomiczną innowacji przy wykorzystaniu analizy SROI.
Społeczna Agencja Najmu
Celem projektu było przeniesienie do polskiego systemu prawno-instytucjonalnego funkcjonującej od kilkunastu lat zagranicą innowacji w postaci społecznych instytucji (agencji) pośrednictwa. Społeczne agencje najmu są instytucjami non-profit pośredniczącymi w wynajmie lokali. Zasób takich agencji stanowią mieszkania pozyskiwane (wynajmowane) od właścicieli prywatnych, a także samorządów (tzw. pustostany) oraz instytucji państwowych. Lokale te następnie są podnajmowane osobom niezamożnym.
Bezpośrednie efekty projektu to 240 mieszkań w zasobie programu najmu społecznego, 201 wspartych gospodarstw domowych oraz – co chyba jest najbardziej istotne – wprowadzenie regulacji, ustawy dotyczącej najmu społecznego. Jednocześnie warto wskazać, że projekt przyniósł efekt w postaci aktywizacji samorządów.
Społeczny zwrot z tej inwestycji, czyli 1 zł zainwestowany w projekt przyniósł 46,06 zł zysku dla społeczeństwa.
Wolontariat koleżeński Mary i Max
Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Ukryty Potencjał”, w konsorcjum z trzema partnerami podjęło się próby przeniesienia i adaptacji do warunków Polski tzw. wolontariatu koleżeńskiego. W tym projekcie wolontariat koleżeński polega na regularnych, trwających co najmniej kilka miesięcy, spotkaniach wolontariusza lub wolontariuszki z osobą w spektrum autyzmu, młodzieżą od 14. roku życia oraz tzw. młodymi dorosłymi.
Inspiracją dla wdrożenia programu w Polsce były funkcjonujące rozwiązania w Wielkiej Brytanii. W ramach prac badawczych m.in. opracowano aplikacje internetowe do zarządzania programem. W drugiej fazie projektu przeprowadzono pilotaż opracowanego modelu wsparcia. Wzięło w nim udział 35 osób ze spektrum autyzmu oraz 47 wolontariuszy. Wnioski z fazy badawczej oraz pilotażu przełożyły się na przygotowanie podręcznika, który może pomóc w prowadzeniu szkoleń dla organizacji i realizacji programu w innych regionach kraju.
Bezpośrednie efekty projektu to wsparcie 400 osób w spektrum autyzmu. Od momentu zakończenia projektu do połowy 2023 roku zrealizowano 8 edycji wolontariatu. Do warunków polskich skutecznie dostosowano innowację w postaci wolontariatu koleżeńskiego, a procedura wsparcia osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi jest unikalna w skali światowej.
Społeczny zwrot z tej inwestycji, czyli 1 zł zainwestowany w projekt przyniósł 15,55 zł zysku dla społeczeństwa.
Geriatryczna Platforma Telediagnostyczna
Celem projektu jest zwiększenie liczby osób powyżej 60. roku życia poddających się przesiewowemu badaniu sprawności pamięci oraz osób ocenianych w systemie telemedycznym w kierunku starczej niesprawności. Odbiorcami rozwiązania są osoby zagrożone wykluczeniem medycznym, osoby sprawne, które chciały sprawdzić swój stan zdrowia, osoby w wieku 60 oraz opiekunowie oraz członkowie rodzin seniorów.
W ramach projektu opracowano narzędzia diagnozy on-line (w formie aplikacji) takie jak: badanie testu pamięci, badanie sprawności ruchowej dłoni, anonimowy test psychologiczny. W chwili obecnej z rozwiązania korzystają 2 podmioty, a projekt ma 1470 odbiorców. Projekt przełożył się na zwiększenie szans i możliwości prowadzenia badań przesiewowych na szeroką skalę, a także na dostęp do usług opieki zdrowotnej, w tym bardziej efektywne wykorzystanie ograniczonej dostępności specjalistów z dziedziny geriatrii i gerontologii. Istotna jest także minimalizacja kosztów leczenia i opieki geriatrycznej/psychogeriatrycznej.
Społeczny zwrot z tej inwestycji, czyli 1 zł zainwestowany w projekt przyniósł 250,26 zł zysku dla społeczeństwa.
Więcej informacji na temat projektów znajduje się w broszurze informacyjnej: Innowacje Społeczne – nowa jakość życia. Jak B+R może wspierać rozwój nowoczesnego społeczeństwa. Kompleksowe efekty programu wraz z wnioskami na przyszłość znajdują się w raporcie z ewaluacji ex-post Programu Innowacje Społeczne.