Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Strategiczny program badań naukowych i prac rozwojowych GOSPOSTRATEG powstał dla pobudzenia wzrostu wykorzystania w perspektywie do 2028 r. rezultatów badań społeczno-ekonomicznych w kształtowaniu krajowych i regionalnych polityk rozwojowych. W XI konkursie ogłoszonym w ramach tego programu NCBR wyłoni wykonawców tzw. projektu zamawianego. Podejmą oni zagadnienie badawcze zgłoszone przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska: „Program rozwoju magazynowania wodoru w kawernach solnych dla wzmocnienia krytycznej infrastruktury energetycznej Polski”.

Kawerny solne to sztucznie wyługowane pustki w pokładach i wysadach solnych. Najczęściej wykonywane są w celu magazynowania paliw gazowych i ciekłych. Eksperci oceniają, że występowanie w Polsce formacji solonośnych stwarza szanse na budowę kawernowych magazynów wodoru na dużą skalę. Potrzebna jest jednak kompleksowa technologia i ścieżka do jej wdrożenia na skalę przemysłową.

– Liczę na to, że wykorzystanie polskiego dorobku naukowego i inżynierskiego w zakresie magazynowania w kawernach solnych paliw płynnych i gazu ziemnego pozwoli wypracować optymalny dla naszego kraju program magazynowania w nich także wodoru. Zakładamy, że stanie się to w maksymalnie trzy lata, bo tyle czasu dajemy na realizację projektów – mówi prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, p.o. dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. – Magazyny są kluczowe, ponieważ w procesie przechodzenia na gospodarkę zeroemisyjną rozwiązują problem związany z niestabilną produkcją energii pochodzącej z jej odnawialnych źródeł (OZE). To właśnie m.in. w tym aspekcie dużą rolę powinien odgrywać wodór, w połączeniu z jego podziemnym magazynowaniem na dużą skalę – dodaje.

Nowa polska specjalność?

Program rozwoju magazynowania wodoru w kawernach solnych ma pozwolić na ocenę wykonalności przedsięwzięcia w skali kraju dla wzmocnienia krytycznej infrastruktury energetycznej Polski oraz ułatwić bilansowanie systemu elektroenergetycznego i dostęp do taniej, zielonej energii. Konieczne będzie tu uwzględnienie zarówno aspektów technicznych, jak i ekonomicznych, społecznych, instytucjonalno-prawnych oraz operacyjnych.

Zdaniem ekspertów, duży potencjał magazynowania wodoru w pokładach i wysadach solnych w Polsce oznacza pojawienie się szansy na uruchomienie sektora magazynowania wodoru, który stałby się rodzimą specjalnością.

„Wstępne badania w zakresie magazynowania wodoru w kawernach solnych na cele energetyczne w Europie wskazują na duże zainteresowanie usługami magazynowania wodoru oraz duży potencjał dla budowy podziemnych magazynów wodoru w Polsce (rzędu 35-38 TWh wodoru/ rocznie do 2050 roku). Skalę wyzwania może zobrazować fakt, że obecnie łączna szacowana pojemność potencjalnych magazynów wodoru w większości istniejących kawern solnych w Europie (Francja, Niemcy, Holandia, Dania, Portugalia) wynosi około 50 TWh wodoru (Gas Infrastructure Europe 2021)” – czytamy w dokumentacji konkursowej przybliżającej zagadnienie badawcze.

Cele szczegółowe zamawianych projektów obejmują wskazanie konkretnych rozwiązań w zakresie:

1. wskazania lokalizacji i określenia potencjału struktur solnych do budowy w nich magazynów wodoru,
2. określenia potencjału produkcji wodoru z OZE w rejonie występowania złóż soli, w których możliwe będzie wykonanie magazynów wodoru,
3. określenia uśrednionych kosztów magazynowania wodoru,
4. opracowania wytycznych bezpiecznego magazynowania i dystrybucji wodoru,
5. identyfikacji i możliwości pełnego wykorzystania polskiego potencjału naukowego i inżynierskiego w zakresie masowego gromadzenia wodoru w strukturach solnych,
6. określenia sposobu uzyskania akceptacji społecznej dla magazynowania wodoru w kawernach solnych, celem wzmacniania kapitału społecznego dla tego kierunku w polityce energetycznej państwa,
7. wskazania zakresu niezbędnych prac badawczo-rozwojowych z zakresu technologii, konstrukcji i materiałów niezbędnych do masowego gromadzenia wodoru w kawernach solnych,
8. identyfikacji braków i rekomendacji rozwiązań legislacyjnych.

Program wdrażania magazynowania wodoru w kawernach solnych ma pozwolić na opracowanie rekomendacji w zakresie wytypowania najkorzystniejszych lokalizacji dla budowy magazynów wodoru w kawernach solnych oraz lokalizacji pilotażowej kawerny solnej do magazynowania wodoru. Rekomendacje te powstaną na podstawie wypracowanego algorytmu, który uwzględni wyznaczony potencjał magazynowy dla wodoru w analizowanych złożach soli, wyznaczony potencjał produkcji energii z OZE, określone zapotrzebowanie na energię oraz uśrednione koszty magazynowania wodoru.

Wnioski o dofinansowanie projektów w XI konkursie GOSPOSTRATEG można będzie składać od 20 maja do 14 sierpnia br., w ostatnim dni naboru do godz. 16:00, wyłącznie w systemie elektronicznym LSI.

Do konkursu, którego organizatorem jest NCBR, mogą przystąpić konsorcja składające się z: jednostek naukowych, spółek prawa handlowego, fundacji oraz stowarzyszeń. Maksymalna liczba podmiotów w konsorcjum wynosi pięć, w tym co najmniej dwie jednostki naukowe. Lider konsorcjum i konsorcjanci mogą realizować projekt wyłącznie w ramach działalności niegospodarczej.

Wnioskodawcy mogą zaplanować badania podstawowe, badania przemysłowe, eksperymentalne prace rozwojowe oraz prace przedwdrożeniowe – przy czym te ostatnie są obowiązkowym elementem projektu. Oznacza to, że projekt, w którym nie przewidziano prac przedwdrożeniowych, nie może uzyskać dofinansowania.

Co istotne, całość praw majątkowych do wyników projektu przysługuje uprawnionemu (czyli Ministerstwu Klimatu i Środowiska), bo to on zastosuje w praktyce rozwiązanie będące wynikiem projektu. Powinno to nastąpić w terminie trzech lat od zakończenia realizacji projektu. Z tego względu bardzo istotna będzie ścisła współpraca wykonawcy, którego projekt uzyska dofinansowanie, z uprawnionym.

Całkowity budżet konkursu to 20 mln zł. Tyle samo wynosi maksymalna wysokość dofinansowania w przypadku jednego projektu. Po rozpoczęciu naboru NCBR planuje spotkanie informacyjne on-line na temat konkursu.

Więcej informacji na temat XI konkursu GOSPOSRTATEG