Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Liderki i Liderzy rozwiną swoje kompetencje w samodzielnym planowaniu prac badawczo-rozwojowych oraz zarządzaniu własnym zespołem badawczym, podczas realizacji projektów, których wyniki mogą mieć zastosowanie praktyczne i posiadają potencjał wdrożeniowy.

– W czasach naznaczonych kryzysem przywództwa potrzebujemy mądrych, kreatywnych, sumiennych, podejmujących trafne decyzje liderów w każdej dziedzinie życia społecznego. Także w sferze badań naukowych i innowacji warto wyławiać osoby potrafiące pociągnąć innych do realizacji wspólnych celów, bo przecież za rozwiązaniami, które wyprzedzają swój czas, stoją z reguły całe zespoły entuzjastów. Właśnie na takich ludzi, przygotowujących się do pełnienia odpowiedzialnych ról i budujących kulturę przywództwa w nauce, stawiamy w programie LIDER. Zapraszamy młodych naukowców do zgłaszania swoich pomysłów w jego najnowszej, już piętnastej edycji – mówi dr Jacek Orzeł, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Nabór wniosków rozpocznie się 19 lutego i potrwa do 29 marca 2024 r. (w ostatnim dniu naboru do godz. 16:00).

Konkurs jest skierowany do przedstawicieli różnorodnych dziedzin naukowych, brak w nim ograniczeń tematycznych.

Jeśli jesteś:

• doktorantem,
• nauczycielem akademickim nieposiadającym stopnia doktora,
• przygotowujesz rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym,
• doktorem lub doktorem habilitowanym, przy czym nie upłynęło 7 lat, odkąd uzyskałaś/-eś stopień doktora

– XV konkurs LIDER jest dla ciebie!

Co istotne, projekt musi być realizowany we współpracy z jednostką (np. uczelnią, instytutem Polskiej Akademii Nauk czy instytutem działającym w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz), która zatrudni kierownika projektu na cały okres realizacji projektu oraz pozostałych członków zespołu badawczego na okres ich pracy przy realizacji projektu.

Od badań do wdrożeń

Program LIDER, uruchomiony w 2009 r., jest najdłużej nieprzerwanie trwającym programem w ofercie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Jego realizacja przyczynia się do rozwoju karier naukowych oraz kompetencji młodych naukowców. Potwierdzają to historie laureatów poprzednich edycji.

Do tej pory NCBR przyjęło pod swoje skrzydła łącznie 545 Liderów i Liderek – z myślą o tym, że w przyszłości to oni będą realizować bardziej zaawansowane, złożone projekty B+R. Pierwsze szlify w zarządzaniu projektami B+R, budowaniu kadry badawczej skupionej na wspólnym wyzwaniu w poprzednich edycjach Programu LIDER zdobywali m.in. Magdalena Wdowin i Konrad Tudyka.

Projektem „Zastosowanie energetycznych surowców odpadowych do wychwytywania gazowych form rtęci ze spalin", realizowanym przez interdyscyplinarny zespół badaczy z Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN oraz Politechniki Lubelskiej w ramach Programu LIDER w latach 2016 – 2018, kierowała Magdalena Wdowin, dziś profesor IGSMiE PAN. Na realizację tego przedsięwzięcia NCBR przyznał dofinansowanie w kwocie ok. 1 mln zł.

Temat podpowiedziało życie. Jak wskazuje Liderka, obawy związane z emisją rtęci do środowiska naturalnego przyciągnęły w ostatnich latach szczególną uwagę, co w konsekwencji spowodowało zaostrzenie przepisów dotyczących jej emisji.

– Projekt miał na celu opracowanie glinokrzemianowych sorbentów o strukturze przestrzennej, które efektywnie wychwycą rtęć w atmosferze spalin – mówi dr hab. inż. Magdalena Wdowin, prof. IGSMiE PAN.

Jak wyjaśnia, w badaniach otrzymano struktury zeolitowe typu X i A z popiołów lotnych klasy C i F, tj. powstających w wyniku spalania węgla kamiennego i brunatnego. Struktury te modyfikowano kationami metali takich jak srebro, mangan i żelazo – w celu zwiększenia ich zdolności sorpcyjnej względem rtęci. Dla otrzymanych materiałów przeprowadzono testy usuwania rtęci elementarnej z czystego strumienia gazu na prototypowej instalacji, która została zbudowana w ramach projektu, a także utlenionych form rtęci w atmosferze spalin na prototypowej instalacji, jaką posiada Akademia Górniczo-Hutnicza. Dla otrzymanych rozwiązań dokonana została też analiza ekonomiczna oraz ocena cyklu życia, w porównaniu do komercyjnych sorbentów zeolitowych oraz do istniejącej technologii firmy GORE bazującej na modułach polimerowych.

– Wyniki projektu przygotowywane są do zgłoszenia patentowego. Patentowany będzie zarówno sposób pomiaru rtęci elementarnej w czystym strumieniu gazu, jak też otrzymane w ramach projektu sorbenty – zaznacza dr hab. inż. Magdalena Wdowin, prof. IGSMiE PAN.

Efekty projektu wzbudziły zainteresowanie w sektorze przemysłowym, dzięki czemu otrzymany sorbent został przetestowany na pilotażowej instalacji hybrydowej do usuwania rtęci dla przypadku polskiej elektrowni. Testy przeprowadzono metodą wtrysku suchego sorbentu. Jak dodaje Liderka, podpisano także list intencyjny o współpracy z firmą Geminus Sp. z o.o. – w jej wyniku opracowywane są nowe sorbenty na bazie węgla i materiałów glinokrzemianowych do usuwania rtęci.

W przekonaniu kierowniczki projektu, w przypadku pomyślnych rezultatów otrzymany sorbent mógłby być tanim, efektywnym substytutem dla komercyjne w tym celu stosowanych, dostępnych na rynku materiałów. Przygotowywany jest również kolejny wniosek grantowy mający na celu komercjalizację opracowywanych rozwiązań.

Prace prowadzone w obszarze rtęci pozwoliły zrealizować stopień naukowy dr hab. inż. Magdalenie Wdowin oraz wypromować doktorat dr. inż. Piotra Kuneckiego. Badania nad strukturami przestrzennymi oraz doświadczenie zdobyte w projekcie pozwoliły kolejnemu członkowi zespołu badawczego aplikować jako kierownik projektu w kolejnych konkursach Programu LIDER i zostać jego beneficjentem.

Idea projektu przestawiana była ponadto na wielu konferencjach w Polsce i za granicą, a także w publikacjach naukowych i czasopismach branżowych. Wyniki badań przyciągnęły także uwagę dziennikarzy.

– Uważam, że Program LIDER należy do prestiżowych konkursów dla młodych naukowców i daje im szerokie możliwości rozwoju. Pozwala zdobyć doświadczenie w kierowaniu zespołem, jak i pracami badawczymi. Otwiera też ścieżkę współpracy z przemysłem. Program LIDER cieszy się też dużym zainteresowaniem mediów społecznościowych, co pozwala na obszerną promocję otrzymywanych w projekcie wyników badań oraz promocję zespołu badawczego i jednostki naukowej, w której realizowany jest projekt – podsumowuje dr hab. inż. Magdalena Wdowin, prof. IGSMiE PAN.

Sukces w zasięgu ręki

„Projekt i budowa prototypowego wielokomorowego spektrometru scyntylacyjnego do szybkich pomiarów niskich radioaktywności” – to z kolei tytuł projektu, który na Politechnice Śląskiej zrealizował ze swoim zespołem w ramach IV konkursu LIDER dr inż. Konrad Tudyka, dziś pracownik Instytutu Fizyki tej uczelni. W ramach projektu powstały nowe rozwiązania technologiczne i opublikowano liczne artykuły.

Najbardziej istotnym osiągnięciem było zdaniem kierownika stworzenie analizatora impulsów i opracowanie dwóch patentów:

• Tudyka K., Miłosz S., Adamiec G, Kolarczyk A., Bluszcz A., 2016. Sposób pomiaru sukcesywnych par rozpadów 212Bi/212Po i 214Bi/214Po oraz 40K w stałych materiałach promieniotwórczych, zwłaszcza w osadach geologicznych i ceramice. UPRP Patent nr 231607;
• Adamiec G, Tudyka K, 2016. Detektor scyntylacyjny do pomiaru radioaktywności α materiałów w postaci grubych źródeł. UPRP Patent nr 222910.

– Wynalazki te zostały wykorzystane kilka lat po zakończeniu projektu i znalazły zastosowanie w systemie pomiarowym μDOSE, którego jestem współtwórcą. Ten zaawansowany technologicznie system jest obecnie wykorzystywany w procesie do badań geologicznych, archeologicznych, antropologicznych oraz zmian klimatu – wyjaśnia dr inż. Konrad Tudyka. – Podczas pisania wniosku i realizacji projektu nie spodziewałem się, że nasze rozwiązania znajdą zastosowanie w czołowych laboratoriach międzynarodowych, w tym w Niemczech, Anglii, Chinach i Australii. Nieoczekiwanym i znaczącym efektem projektu okazało się stworzenie podwalin dla systemu μDOSE, który później został skomercjalizowany – dodaje Lider.

Te i inne przykłady zrealizowanych z sukcesem projektów potwierdzają, że Program LIDER tworzy silne podstawy do wzmacniania konkurencyjności polskiej nauki i nowego pokolenia polskich naukowców w skali europejskiej i światowej. Wpisuje się zarazem w trend tworzenia nowych, ukierunkowanych instrumentów finansowania badań prowadzonych przez młodych naukowców.

Szczegółowe informacje na temat XV konkursu LIDER