Od genu do ekosystemu
Celem głównym jest poszerzenie i pogłębianie wiedzy oraz umiejętności z różnych dyscyplin biologii, a także poznanie metodyki pracy metodą naukową zarówno w warunkach kameralnych, jak i terenowych
Tytuł projektu
Od genu do ekosystemu - innowacyjny program rozwoju kompetencji kluczowych w edukacji biologicznej dla uczniów szkół podstawowych
Nazwa Beneficjenta/Beneficjentów
Uniwersytet Wrocławski we Wrocławiu
Nazwa programu
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój
Konkurs
Uniwersytet Młodego Odkrywcy
Wartość projektu
410 865,00 zł
Wartość dofinansowania
398 193,00 zł
Okres realizacji projektu
od 01.07.2018 r. do 28.02.2021 r.
Poznajcie nasz zespół
Nasz zespół:
- dr Józef Krawczyk, prof. UWr – kierownik projektu
- mgr Anna Granat – obsługa finansowo-administracyjna
- Agnieszka Kwiatkowska – obsługa administracyjno-finansowa
Realizatorzy – autorzy programu edukacyjnego i/lub prowadzący zajęcia (alfabetycznie):
- prof. dr hab. Gabriela Bugla-Płoskońska;
- dr Małgorzata Dambiec,
- dr Iwona Gottfried;
- dr Katarzyna Guz-Regner;
- dr Anna Kędziora,
- dr hab. Agnieszka Klink,
- dr Józef Krawczyk, prof. UWr;
- dr Joanna Łubocka, prof. UWr;
- dr hab. Ewa Maciaszczyk-Dziubińska, prof. UWr;
- dr Iwona Migdał,
- dr inż. Ludmiła Polechońska,
- dr hab. Donata Wawrzycka
Zobacz efekt naszej pracy
Jaki problem rozwiązuje nasz projekt?
Program skierowany jest do dwóch grup wiekowych uczniów szkół podstawowych (10-12 lat i 13-15 lat). Wydział Nauk Biologicznych UWr ma duże doświadczenie w realizacji podobnych przedsięwzięć. Na tej podstawie zdiagnozowano potrzeby i oczekiwania w zakresie edukacyjnym, a także bariery ekonomiczne związane z udziałem w zajęciach poza miejscem zamieszkania. W czasie rekrutacji nie stosowano testów kwalifikacyjnych, a do udziału w projekcie wystarcza ogólny poziom wiedzy uzyskanej w szkole. Zajęcia przyczynią się do rozwoju kompetencji dzieci z przeciętnymi predyspozycjami do uczenia się.
Celem głównym jest poszerzenie i pogłębianie wiedzy oraz umiejętności z różnych dyscyplin biologii, a także poznanie metodyki pracy metodą naukową zarówno w warunkach kameralnych, jak i terenowych. Podczas realizacji zajęć kształtowane są umiejętność planowania i prowadzenia obserwacji i doświadczeń, prowadzenia właściwej dokumentacji uzyskanych danych, rozumowania i poprawnego wnioskowania. Autorom programu zależy na tym, aby na wszelkich zajęciach stosowane były nowoczesne metody i techniki badawcze, również z wykorzystaniem technologii informacyjnej. W równym stopniu dba się o kształtowanie kompetencji kluczowych.
W każdej edycji projektu przeprowadzone są zajęcia (łącznie 35 godzin dydaktycznych w ciągu 5 dni; uczniowie przyjeżdżają rano i wyjeżdżają po zajęciach) w ramach czterech sesji tematycznych (genetyka, mikrobiologia, ekologia i ochrona środowiska). Dodatkowo uczniowie pod opieką nauczycieli odbywają zajęcia w Ogrodzie Zoologicznym we Wrocławiu (nauczyciele otrzymają scenariusze zajęć i instrukcje dla uczniów), a także uczestniczą w wybranych zajęciach prowadzonych przez edukatorów Ogrodu. Bardzo ważnym aspektem programu jest projekt uczniowski realizowany pod opieką nauczyciela szkoły, który dotyczy badania stanu lokalnego środowiska metodami bioindykacyjnymi. Nauczyciel otrzymuje szczegółowe scenariusze i instrukcje przeprowadzenia zajęć i prowadzenia dokumentacji, oraz jest wspomagany merytorycznie i metodycznie przez pracowników uczelni. Uczniowie w ośmioosobowych grupach prowadzą badania terenowe, planują i przeprowadzają doświadczenia, opracowują wyniki, dociekają przyczyn ewentualnych, stwierdzonych zanieczyszczeń środowiska, przygotowują wystąpienia i podczas seminarium podsumowującego prezentują je na uczelni.
W czasie zajęć wykorzystywane są głównie naturalne środki dydaktyczne. Przykładowo, przystosowania organizmów do środowiska życia uczniowie poznają podczas obserwacji założonych w tym celu hodowli roślin (przedstawiciele różnych grup ekologicznych: kserofitów, mezofitów, higrofitów, hydrofitów i epifitów, oraz wiele gatunków roślin mięsożernych) i zwierząt (karaczany madagaskarskie i brazylijskie, mącznik młynarek, patyczak rogaty, straszyk australijski, różne gatunki ryb akwariowych, aksolotl meksykański, agama brodata, papużki faliste, szynszyla mała, nietoperze). Uczniowie z wielkim zaangażowaniem i niesamowitym zainteresowaniem pracowali podczas tych zajęć, a najwięcej emocji wzbudziły nietoperze, których biologię, ekologię i sposoby ochrony poznają, oraz rośliny mięsożerne, których hodowlę zakładają w swojej szkole (uczniowie otrzymują wszelkie materiały i okazy roślin niezbędne do założenia i prowadzenia hodowli). Uczniowie pracują także w laboratorium:
- genetycznym, gdzie między innymi posługuję się najnowszymi technikami badań w tym obszarze i nowoczesnym sprzętem (izolacja DNA, PCR itp.),
- mikrobiologicznym, gdzie między innymi posługują się różnymi metodami izolacji, hodowli i detekcji bakterii, sporządzają barwione preparaty mikroskopowe bakterii i ogląda je pod mikroskopem z użyciem olejka immersyjnego,
- ochrony środowiska (analitycznym), gdzie między innymi poznają i przeprowadzają różnego rodzaju biotesty, posługują się technikami analitycznymi np. w celu określenia zawartości fosforanów w wodzie.
Kto korzysta/skorzysta z wyników projektu?
Z wyników projektu przede wszystkim skorzystali jego uczestnicy/uczestniczki: 210 osób (109% realizacji zakładanego wskaźnika) ze szkół z terenu powiatu oleśnickiego (Szkoły Podstawowe w Grabownie Wielkim, Sokołowicach, Smolnej i Ligocie Małej). Dodatkowo zorganizowano kurs dla rodziców „Wyzwania rodzicielstwa”, w którym uczestniczyło 68 osób (113% realizacji zakładanego wskaźnika).
Realizacja projektu przyczyniła się także do zmiany postaw względem przyrody i zachęciła do działań w tym zakresie w społecznościach lokalnych, w których mieszkają uczestnicy/uczestniczki. Propagują oni bardzo pozytywne informacje o projekcie w całym powiecie oleśnickim, opowiadają o konkretnych zajęciach, o konieczności ochrony różnych organizmów i środowiska lokalnego, co także jest dodatkowym efektem w zakresie działań prośrodowiskowych. Można tu wymienić chociażby projekty uczniowskie dotyczące oceny stanu środowiska wsi zamieszkiwanych przez tych uczniów, których realizacja była okazją do szerokiego kształcenia społeczności lokalnej. Uczniowie prowadzący w terenie badania wzbudzali zainteresowanie, odpowiadali na pytania mieszkańców itp. Poza seminarium na uczelni prezentowali wyniki swoich badań również na spotkaniach z rodzicami w szkołach, a także podczas uroczystości o zasięgu gminnym podczas np. Dni Ziemi, w których uczestniczyli uczniowie szkół całej gminy, rodzice, władze samorządowe i pracownicy uczelni. Nauczyciele, widząc efekty i zaangażowanie dzieci, zadeklarowali chęć powtarzania projektów uczniowskich w kolejnych latach, prowadząc tym samym monitoring stanu środowiska. Szkoła ta może stać się liderem wśród szkół gminy i przy wsparciu pracowników WNB UWr propagować prowadzenie tego typu badań w innych społecznościach.
Opublikowany program kursu jest dobrym wzorem dla czynnych nauczycieli, którzy mogą korzystać z zaproponowanych scenariuszy zajęć, inspirować się nimi i modyfikować w zależności od potrzeb.
Projekt przyczynia się również do rozwoju kadry Uniwersytetu Wrocławskiego. Nauczyciele akademiccy pracujący w zespole projektowym doskonalą i nabywają kompetencje związane z odpowiednim transferem wiedzy akademickiej i dostosowaniem jej do możliwości percepcyjnych młodzieży, poznają i stosują również nowe metody pracy z uczestnikami projektów, indywidualizują nauczanie, a także odbywają szkolenia np. dotyczące sposobów pracy i radzenia sobie podczas zajęć z uczniami o dużej aktywności ruchowej i metod utrzymywania odpowiedniej dyscypliny na zajęciach laboratoryjnych.
Wymiernym efektem realizacji projektu dla dydaktyków jest także możliwość gromadzenia danych i prowadzenie badań edukacyjnych, których wyniki są przez nas przedstawiane na konferencjach naukowych oraz publikowane.
Co było dla nas największym wyzwaniem w projekcie?
Sporym wyzwaniem w czasie realizacji projektu było odpowiednie zaplanowanie i przeprowadzenie zajęć z uczniami/uczennicami szkół podstawowych w laboratoriach, podczas których przeprowadzali doświadczenia. Obawialiśmy się, że program będzie zbyt intensywny i trudny dla tej grupy wiekowej, jednak młodzież poradziła sobie doskonale. Mieliśmy na celu kształtowanie różnorodnych kompetencji, a tak dobrane metody pozwalają na osiąganie dobrych efektów uczenia się. Uczniowie/uczennice byli aktywni i z zaangażowaniem wykonywali ćwiczenia, pod baczną opieką osób prowadzących zajęcia i wspomagając się przygotowanymi kartami pracy oraz instrukcjami. W ankietach ewaluacyjnych tylko nieliczne osoby oceniały program jako trudny.
Największym wyzwaniem był również czas pandemii COVID-19, co zmusiło nas do wydłużenia okresu realizacji projektu, oraz zmiany formy prowadzenia zajęć ze stacjonarnej na zdalną. Wymagało to wiele pracy i kolejnych pomysłów, aby w atrakcyjny i efektywny sposób przeprowadzić zaplanowane w projekcie zajęcia online. Dzięki dużemu zaangażowaniu i doświadczeniu kadry, udało się zakończyć projekt i osiągnąć wszystkie zakładane wskaźniki.
Nasza rada dla innych Wnioskodawców
Na Wydziale Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego prowadzimy bardzo liczne działania związane z edukacją uczniów/uczennic szkół różnych etapów edukacyjnych, jednak projekty z wykorzystaniem funduszy NCBiR dają dużo więcej możliwości na zaplanowanie innowacyjnych, ciekawych zajęć, które bez tego wsparcia finansowego nie byłyby możliwe. Widząc wdzięczność nauczycieli, rodziców i dzieci, dla których zajęcia w Uniwersytecie były niezapomnianą przygodą, a także doskonałym sposobem na rozwijanie kompetencji, ciekawości poznawczej i pasji naukowej, zachęcamy innych Wnioskodawców do realizacji takich projektów. Uczniowie/uczennice bardzo szybko opanowali umiejętności konieczne do pracy w laboratoriach, choć na co dzień w szkołach raczej nie dysponują takowymi. Niektórzy z nich mówili, że w przyszłości zostaną naszymi studentami, ponieważ pokochali biologię. Szkoły uczestniczące w projekcie stały się naszymi partnerami w różnych działaniach edukacyjnych. Zaskakiwały nas relacje nauczycieli/nauczycielek, dotyczące zmiany postawy młodzieży uczestniczącej w projekcie do nauki i uczenia się nie tylko biologii, ale także innych przedmiotów. Nie szczędzono pochwał dla kadry dydaktycznej, za wiedzę, kompetencje, empatię, wielką cierpliwość i niesamowitą atmosferę, jaką tworzyli w czasie zajęć. My z niecierpliwością wyczekujemy kolejnych konkursów, w których będziemy aplikować.