Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Na początek garść statystyk. Jak dotąd, w kończącym się 2021 roku eksperci współpracujący z NCBR ocenili ponad 3200 wniosków o dofinansowanie, w efekcie czego podpisano blisko 750 umów o wartości 4 mld zł. W tym czasie wypłacono 6,7 mld zł na realizowane już projekty. Zgodnie z zapowiedzią, NCBR utrzymało szeroką ofertę wsparcia dla przedsiębiorców i naukowców. W 2021 r. ogłoszono łącznie 10 konkursów finansowanych z Funduszy Europejskich w ramach Programu Inteligentny Rozwój (POIR) oraz 2 w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój (POWER), 25 konkursów międzynarodowych, 7 konkursów krajowych oraz 3 konkursy w zakresie obronności i bezpieczeństwa.

W listopadzie 2020 r. został przyjęta strategia NCBR. Jej realizacja opiera się na wdrożeniu czterech priorytetów, a na poziomie operacyjnym na realizacji szeregu inicjatyw i strategii cząstkowych. W każdym z czterech przyjętych priorytetów: wysoka skuteczność operacyjna, szeroka oferta wsparcia, silna pozycja międzynarodowa oraz rola kluczowego ośrodka wiedzy i kompetencji – Centrum może pochwalić się już konkretnymi osiągnięciami. Wszystko po to, by jeszcze lepiej odpowiedzieć na potrzeby przedsiębiorców i naukowców oraz wyzwania, jakie stoją przed polskim rynkiem innowatorów.

Centrum udowodniło, że jest elastyczną jednostką i potrafi dostosować się do niespodziewanych sytuacji. Mimo wyzwań, jakie towarzyszą nam od czasu pojawienia się pandemii, liczba beneficjentów zdecydowanie zadowolonych ze współpracy z NCBR w 2021 roku wzrosła do 67 proc. wobec 58 proc. rok wcześniej. Klienci Centrum docenili m.in. skrócenie czasu weryfikacji wniosku o płatność oraz odpowiedzi na korespondencję. Nie bez znaczenia jest proces budowania w NCBR skutecznego ekosystemu klienta, na który składa się szereg elementów i narzędzi komunikacyjnych – od uruchomienia Contact Center, przez nową stronę internetową gov.pl/ncbr, powołanie Pełnomocnika dyrektora Centrum ds. obsługi klienta, aż po zmianę roli Punktu Informacyjnego.

Korzystając z wiedzy i kompetencji zdobytych przez ponad dekadę funkcjonowania, NCBR bierze aktywny udział w wyznaczaniu i realizacji celów polityki innowacyjnej państwa. W obszarze transformacji cyfrowej uruchomiono trzy edycje programu INFOSTRATEG. Dzięki nim realizowane są projekty wspierające rozwój polskiego potencjału sztucznej inteligencji (SI). Budżet dotychczas realizowanych w programie konkursów osiągnął 160 mln zł.

Powołana w tym roku spółka IDEAS NCBR uruchomiła dwie pierwsze grupy robocze. Zajmują się one takimi zagadnieniami, jak inteligentne algorytmy i struktury danych, blockchain oraz inteligentne kontrakty. Docelowo IDEAS NCBR zgromadzi naukowców z zakresu SI, którzy będą następnie wspierani w komercjalizacji efektów prowadzonych badań. Działalność IDEAS NCBR zwiększy udział polskiego pierwiastka w globalnej ekonomii cyfrowej.

– Coraz większe zastosowanie w różnych obszarach życia i gospodarki mają technologie związane z wdrażaniem wyników badań nad sztuczną inteligencją oraz uczeniem maszynowym. Wykorzystanie algorytmów sztucznej inteligencji tworzy perspektywę przełomowych rozwiązań m.in.: w energetyce, transporcie, rolnictwie, telekomunikacji, branży informatycznej, finansach, w obszarze bezpieczeństwa i obronności kraju, ale także w medycynie czy edukacji. Niewątpliwie technologie cyfrowe, których rozwój przyśpieszył w okresie pandemii, będą nadal dynamicznie się rozwijać i wkraczać do coraz to nowych obszarów naszego życia. Już w ostatnich miesiącach 2021 roku coraz częściej słyszeliśmy o zapowiedziach prac nad rozwojem metawersum, jako następcy Internetu. Metawersum, wykorzystując wirtualną rzeczywistość, stworzy zupełnie nowe możliwości np. dla rynków e-commerce, ale trzeba też pamiętać o zagrożeniach, jakie niesie ze sobą przenoszenie różnych sfer aktywności do świata wirtualnego. Budowaniu metawersum towarzyszyć zapewne więc będzie rozwój technologii z obszaru cyberbezpieczeństwa – uważa dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

W odpowiedzi na wyzwania, jakie niesie realizacja strategii Europejskiego Zielonego Ładu, w NCBR realizowanych jest 9 innowacyjnych, „zielonych” przedsięwzięć. Środki na te inicjatywy pochodzą z Funduszy Europejskich (POIR), a łączny budżet wyniesie 210 mln zł. Przedsięwzięcia są prowadzone na podstawie stworzonej w NCBR strategii zamówień innowacyjnych „Saper Innowacji”. Została ona doceniona międzynarodową nagrodą European Innovation Procurement Award (EUIPA) w konkursie Europejskiej Rady ds. Innowacji. W odróżnieniu od klasycznych konkursów, „Saper Innowacji” zakłada, że to instytucja publiczna wprowadza znaczące zmiany na rynku poprzez wymagania stawiane przyszłym wykonawcom w agendzie badawczej. Dzięki realizacji najlepszych projektów powstaną rozwiązania w tak potrzebnych z punktu widzenia rozwoju społeczno-gospodarczego obszarach, jak: budownictwo efektywne energetycznie i procesowo, oczyszczalnia przyszłości, innowacyjna biogazownia, technologie domowej retencji, wentylacja dla szkół i domów, magazynowanie energii elektrycznej, magazynowanie ciepła i chłodu, ciepłownia przyszłości, czyli system ciepłowniczy z OZE i elektrociepłownia w lokalnym systemie energetycznym.

Obok innowacyjnych przedsięwzięć NCBR uruchomiło także program strategiczny „Nowe technologie w zakresie energii”, finansowany ze środków krajowych. Blisko 380 mln zł przeznaczonych w I konkursie w ramach tego programu na realizację innowacyjnych projektów z zakresu energetyki wiatrowej na lądzie i morzu, technologii wodorowych, magazynów energii i mikrosieci energetycznych i cieplnych trafi do konsorcjów przemysłowo-naukowych.

Rok 2021 przyniósł także finał pierwszych otwartych zawodów technologicznych dla innowatorów w Polsce „Wielkie Wyzwanie: Energia” (WWE), zorganizowanych przez NCBR w formule Grand Challenge ze wsparciem Funduszy Europejskich (POIR). Celem tej inicjatywy było wyłonienie najlepszej technologii pozyskiwania energii elektrycznej z wiatru w warunkach przydomowych. Zespół MMB Team z Gdańska pod kierownictwem profesora Zbigniewa Krzemińskiego został zwycięzcą WWE i wygrał 1 milion złotych nagrody za najlepszy prototyp.

Transformacja energetyczna to wyzwanie, które wymaga szerokiej współpracy sektora publicznego i prywatnego. Z inicjatywy NCBR w 2021 r. podpisane zostały umowy ramowe o współpracy w zakresie wspierania rozwoju zielonych technologii z szeregiem instytucji publicznych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, BOŚ Bank, Polski Fundusz Rozwoju i PFR Ventures, zgodnie ze specyfiką swojej działalności, będą wzajemnie konsultować swoje działania w tym zakresie z Centrum. Celem jest osiągnięcie efektu synergii w sektorze publicznym i stworzenie w Polsce ekosystemu przyjaznego zielonym technologiom, na każdym etapie ich rozwoju.

– Rok 2022 będzie też rokiem dalszych prac nad wykorzystaniem technologii wodorowych w energetyce, przemyśle i transporcie. Dążąc do neutralności klimatycznej oraz realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu, kładziemy również duży nacisk na poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań, które pozwolą na używanie w coraz większym stopniu energii ze źródeł odnawialnych w gospodarce i w naszych gospodarstwach domowych – zaznacza dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju konsekwentnie rozwija ofertę wsparcia dla polskich podmiotów chcących uczestniczyć w międzynarodowych projektach badawczo-rozwojowych. Po włączeniu w jego struktury Krajowego Punktu Kontaktowego PB UE (KPK), który odgrywa kluczową rolę w procesie wsparcia polskiego udziału w programie Horyzont Europa o budżecie w wysokości 95 mld euro, w kwietniu tego roku odbyła się konferencja „Europa. Horyzont możliwości”. Udział w niej wzięła m.in. komisarz UE ds. innowacji, badań, kultury, edukacji i młodzieży Mariya Gabriel. Przez cały 2021 r. dział KPK przeprowadził ok. 80 webinarów dotyczących współpracy międzynarodowej dla 8 tys. osób.

W styczniu dyrektor Centrum Wojciech Kamieniecki podpisał Porozumienie o współpracy NCBR z ukraińską agencją NRFU, otwierające możliwość organizacji konkursów na polsko-ukraińskie projekty badawcze.

W czerwcu NCBR zostało przyjęte do grona członków europejskiej sieci TAFTIE, uzyskując tym samym dostęp do wiedzy i doświadczeń podobnych zagranicznych agencji, jak również do możliwości sieciowania w nowych inicjatywach i projektach międzynarodowych.

W lipcu uruchomiono nabór w pierwszym konkursie w ramach Programu INNOGLOBO. Uczestnictwo w nim ułatwi podmiotom z Polski nawiązanie współpracy z szerokim kręgiem partnerów zagranicznych.

W 2021 roku NCBR przystąpiło do realizacji 10 partnerstw współfinansowanych w ramach Horyzontu Europa i uruchomiło pierwsze konkursy na międzynarodowe projekty badawcze.

W ramach prowadzonych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w partnerstwie z Business & Science Poland (BSP) wspólnych działań doradczych i informacyjnych w Biurze NCBR w Brukseli w 2021 roku odbyło się 45 wydarzeń, a w listopadzie miało miejsce pierwsze spotkanie networkingowe pt. „Back2Business: Research and Innovation”. Centrum przystąpiło również do sieci Science Business.

Zgodnie z przyjętą strategią NCBR, w czerwcu 2021 r. powołany został Think Tank NCBR. Głównym obszarem jego działalności jest wsparcie Dyrektora Centrum oraz Ministra nadzorującego Centrum w procesie podejmowania strategicznych decyzji, wyznaczanie kierunków działań i programów w szeroko rozumianej sferze innowacji. W skład Think Tanku NCBR wchodzą wybitni przedstawiciele świata nauki i biznesu.

Rola kluczowego ośrodka wiedzy i kompetencji zobowiązuje Centrum do inicjowania i prowadzenia debaty na temat wyzwań związanych z polityką innowacyjną. Dlatego w listopadzie 2021 r. odbyła się pierwsza Konferencja NCBR „Horyzont Innowacji”. Wzięli w niej udział liderzy środowiska naukowego, administracji publicznej i biznesu. Uczestnicy konferencji obecni podczas wydarzenia, uczestnicy dyskusji i osoby uczestniczące w konferencji on-line to prawie 5 tys. osób.

Przez cały 2021 roku NCBR dzieliło się swoją wiedzą i kompetencjami za pośrednictwem publikacji z cyklu: „Krajobraz Innowacji”. W tym roku Centrum wydało kolejne podsumowania istotnych sfer swojej działalności: „Pomoc Publiczna. Efekty wdrażania Programu Pomocowego w latach 2014-2019”, „Międzynarodowe projekty B+R w NCBR – aplikowanie, realizacja, sukces” oraz „Bliżej rynku, bliżej nowoczesnych rozwiązań. Zamówienia Przedkomercyjne i Partnerstwo Innowacyjne w praktyce NCBR”.

– Wszystko wskazuje na to, że 2021 rok był najlepszym w historii polskiego rynku VC. Przyszły rok zapowiada się co najmniej równie owocnie. Czekamy na oficjalne pojawienie się pierwszego polskiego jednorożca. Polskich spółek technologicznych, których wycena zbliża się do pułapu miliarda dolarów, jest kilka, więc 2022 r. może nas tu mile zaskoczyć. Fundusze z rodziny BRIdge Alfa nadal będą poszukiwać okazji inwestycyjnych. Zarazem coraz częściej będziemy świadkami wychodzenia z podjętych przez nie przed kilku laty inwestycji. Jestem przekonany, że przed nami wiele sukcesów tych funduszy i wysokich zwrotów z inwestycji – podsumowuje Przemysław Kurczewski, zastępca dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

– Jeśli chodzi o fundusze BRIdge Alfa, rok 2021 w liczbach wyglądał następująco: zainwestowano w 145 nowych spółek portfelowych ok. 120 mln zł pochodzących z dofinansowania NCBR. Łącznie, dzięki funkcjonowaniu programu i dofinansowaniu o łącznej wartości ponad 600 mln zł, pomogliśmy rozwinąć skrzydła już blisko 700 startupom. Z kolei dzięki BRIdge VC przeprowadzono inwestycje w łącznie 31 spółek na kwotę kolejnych 120 mln zł. Fundusze aktywne jeszcze w pilotażu przedsięwzięcia BRIdge VC w 2021 r. zakończyły proces inwestycji. W ich przypadku przewidujemy teraz zwiększanie zaangażowania w obecne spółki portfelowe. Źródłem finansowania w każdym z powyższych instrumentów są Fundusze Europejskie”.– dodaje.

Natomiast dla NCBR Investment Fund ASI S.A. (NIF) był to rok strategicznych partnerstw. Zarząd NIF podpisał umowy z polskimi i międzynarodowymi Partnerami Inwestycyjnymi, wśród których są: Enea Innowacje, BrigdeOne, PGE Ventures, Change Ventures, Aria, Vinci Capital, Fidiasz, EIT InnoEnergy, Holding Inwestycyjny AKESTO i 4growth VC. NIF podjął także współpracę z Agencją Rozwoju Przemysłu, Polską Agencją Inwestycji i Handlu, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, Centrum Łukasiewicz i NASK. W najbliższej perspektywie NIF wraz z Partnerami Inwestycyjnymi rozpocznie wspólne inwestycje w spółki będące na etapie wzrostu i ekspansji.

W ostatnich dniach grudnia 2021 roku powołano nowy podmiot Grupy NCBR: Akces NCBR sp. z o.o. Będzie on realizował przedsięwzięcie „Akcelerator NCBR”. W jego ramach zaoferowane zostanie wsparcie mentoringowe oraz finansowe dla podmiotów we wczesnych fazach rozwoju, pomoc w ich przygotowaniu do dalszych etapów inwestycji oraz wsparcie komercjalizacji wyników badań naukowych lub prac rozwojowych. Działanie to jest komplementarne dla pozostałych inicjatyw NCBR, takich jak IDEAS NCBR czy NIF.

We współpracy z ministerstwami odpowiedzialnymi za obronność i bezpieczeństwo państwa w 2021 r. NCBR przeprowadziło trzy konkursy branżowe. Od momentu identyfikacji potrzeb formułowanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej tylko dwa miesiące zajęło Centrum ogłoszenie najnowszego konkursu w ramach programu pk. SZAFIR. O jakości tej współpracy świadczy fakt, że w 2022 r. MON przeznaczy dodatkowe 100 mln złotych na programy realizowane wspólnie z NCBR.

– W 2022 roku na wsparcie nowatorskich pomysłów przedsiębiorców i naukowców będziemy dysponować rekordowym budżetem 7,5 mld zł. 80 proc. tej kwoty będzie pochodzić, podobnie jak w latach poprzednich, ze środków europejskich z poprzedniej i nowej unijnej perspektywy finansowej. Nadchodzący rok dla Centrum będzie więc intensywnym okresem projektowania i wdrażania nowych programów i inicjatyw finansowanych z Funduszy Europejskich w ramach programów Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego czy Horyzont Europa. To będzie też czas wykorzystywania przez Centrum zgromadzonej eksperckiej wiedzy i kompetencji do wzmacniania polskiego ekosystemu innowacji – ocenia dr inż. Wojciech Kamieniecki, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

– Uruchomimy nowe programy finansowane ze środków europejskich. Możemy zdradzić, że wśród nich znajdzie się nowa edycja programu BRIdge Alfa. Tym razem chcemy zaproponować finansowanie ukierunkowane na konkretne branże, ważne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego, ale charakteryzujące się zarazem dużą kapitałochłonnością. Jeśli chcemy, aby polska gospodarka rozwijała się w sposób zrównoważony, nie możemy pozwolić sobie na zaniedbanie sektorów wysokiej techniki, które w odróżnieniu od sektora np. ICT mają utrudniony dostęp do finansowania na rynku prywatnym – dodaje Przemysław Kurczewski, zastępca dyrektora NCBR.