Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju

Poprzez program POWER Europejski Fundusz Społeczny inwestuje zasoby w ludzi, przyczyniając się do rozwiązania kluczowych wyzwań i poprawy polityki w zakresie zatrudnienia, integracji społecznej, ochrony zdrowia, edukacji, administracji publicznej. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) odpowiada za realizację zadań z obszaru „Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju”.

– W naszych inicjatywach skupiamy się nie tylko na wzmacnianiu kompetencji studentów i podnoszeniu jakości oraz efektów kształcenia doktorantów. Podejmujemy również działania zwiększające dostępność międzynarodowych programów kształcenia, a także służące przeprowadzeniu zmian organizacyjnych na uczelniach i rozwijaniu kompetencji kadr. Ważnym wymiarem organizowanych przez nas konkursów jest wreszcie poprawa dostępności uczelni dla studentów z niepełnosprawnościami. Do tej pory z projektów w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój, realizowanych przez 281 beneficjentów, skorzystało już blisko 800 tys. osób. Spodziewamy się, że liczba ta jeszcze wzrośnie, ponieważ 700 projektów wciąż jest w toku – mówi dr Paweł Kuch, p.o. dyrektor NCBR.

Rozwiń skrzydła na Spitsbergenie

Łączna kwota dofinansowania blisko dwóch tysięcy projektów – zrealizowanych lub będących w trakcie realizacji – sięga 5,5 mld zł. Zaangażowało się w nie ponad 75% szkół wyższych w Polsce. Unijne dotacje pozwalają uczelniom na podejmowanie całej gamy kreatywnych działań, umożliwiających kształcenie w sposób nowoczesny i prorozwojowy. Najlepiej widać to na konkretnych przykładach.

Praktyczne podejście do umiejętności zawodowych w połączeniu z działaniami w nietypowych i trudnych warunkach to główne cechy projektu „Rozwiń skrzydła – innowacyjne kompetencje geografa na współczesnym rynku pracy”, którego beneficjentem był Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W projekcie studenci odbywali staże zawodowe z zakresu prowadzenia terenowych badań polarnych w sezonowej Stacji Polarnej Petuniabukta na Spitsbergenie.

Kompleksowy program rozwoju „Uczelnia bliżej biznesu” pozwolił Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie na stworzenie nowych programów kształcenia i organizację wysokiej jakości staży i wizyt studyjnych oraz warsztatów u potencjalnych pracodawców. Na uczelni powstały też cztery sale dydaktyczne do praktycznego kształcenia, tj. sala symulacji procesów sądowych, sala symulacji wystąpień publicznych i konferencji prasowych, sala symulacji transakcji finansowych i bankowych oraz sala interaktywna.

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, poza głównym nurtem swojej pracy, zaangażował się w edukację najmłodszych. W projekcie „DUTEK – Dziecięcy Uniwersytet Technologiczny” zajęcia dydaktyczne dla dzieci od 7 do 15 lat odbywały się w formie eksperymentów oraz doświadczeń, wprowadzając uczniów w świat nauk technicznych, przyrodniczych i ekonomicznych. Dzieci uczestniczyły m.in. w zajęciach laboratoryjnych z chemii i technologii, uczyły się, jak powstaje mydło, konstruowały pojazdy elektryczne napędzane samodzielnie wykonanym dynamem czy sterowały pojazdem podwodnym, na którym uczą się dorośli studenci.

Wszystkie trzy projekty przyniosły trwałe efekty, ponieważ rozpoczęte w ich trakcie działania są kontynuowane. Uniwersytet znajduje środki na staże dla geografów, które okazały się sukcesem. Z dydaktycznych sal symulacji mogą dziś korzystać również studenci z innych uczelni. Także DUTEK zaowocował stałą współpracą ze szkołami z woj. zachodniopomorskiego.

Inwestycje w ludzi i ich kompetencje

Inicjatywy organizowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Programu Wiedza Edukacja Rozwój angażują zarówno studentów i doktorantów, jak i kadrę dydaktyczną, kierowniczą oraz administracyjną uczelni. Korzystają z nich szkoły wyższe, a także społeczność pozaakademicka, włączająca się w zajęcia prowadzone przez „uniwersytety dziecięce” czy „uniwersytety drugiego i trzeciego wieku”. Działania te wyrastają z filozofii wsparcia, której sednem jest przekonanie, że dobrze wykształcony człowiek stanowi podstawę nowoczesnej gospodarki.

– W centrum zainteresowania Programu Wiedza Edukacja Rozwój znajduje się człowiek i jego kompetencje. Można więc powiedzieć, że jako część Europejskiego Funduszu Społecznego inwestujemy w ludzi. Chciałbym zwrócić uwagę na efekt synergii: uczelnie są kuźnią kadr dla biznesu, dla innowacji i rozwoju, tak bardzo wspieranych przez NCBR w innym obszarze działalności, a mianowicie we wdrażaniu Programu Inteligentny Rozwój, który jest adresowany bezpośrednio do biznesu. Działania podejmowane przez Centrum w ramach POWER, kierowane do uczelni, w niebagatelny sposób przyczyniają się zatem do budowy całego ekosystemu rozwoju innowacji polskiej gospodarki – poprzez kształcenie wykwalifikowanej kadry, która później znajduje zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw – mówi Jakub Ardyn, dyrektor Działu Współpracy z Beneficjentem EFS w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju.

– Przed nami jeszcze rok wdrażania programu. Jesteśmy dumni z działań naszych beneficjentów i ze skali osób korzystających ze wsparcia w ramach POWER. Jesteśmy jednocześnie przekonani, że satysfakcja z realizacji projektów jest obopólna – zarówno po stronie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, jak i naszych beneficjentów – dodaje.

Studenci uczestniczący w projektach POWER rozwijają się w obszarach kluczowych dla gospodarki i rozwoju kraju, zgodnie z potrzebami zgłaszanymi przez pracodawców. Wzmacniają najbardziej przydatne umiejętności zawodowe, językowe, interpersonalne czy analityczne. Zdobywają pierwsze doświadczenia w zakresie przedsiębiorczości. Duży nacisk kładziony jest także na kompetencje informatyczne, w tym wyszukiwanie informacji. Studenci uczestniczą w certyfikowanych szkoleniach prowadzących do uzyskania kwalifikacji, zajęciach warsztatowych, wizytach studyjnych u pracodawców. Biorą też udział w zadaniach realizowanych w formie projektowej. Jak podliczyło NCBR, z tych form wsparcia skorzystało dotąd łącznie blisko 170 tys. studentów. Dodatkowo w wysokiej jakości programach stażowych wzięło udział około 70 tys. uczestników, a w programach kształcenia nastawionych na zdobywanie praktycznych umiejętności – ponad 130 tys. studentów. Ponad 61 tys. osób objęły usługami doradczymi akademickie biura karier, przygotowujące do podejmowania wyzwań zawodowych.

Wśród projektów adresowanych do studentów są np.: „Kadra jako kluczowy element rozwoju branży motoryzacyjnej”, „Uczelnia kreatorem kompetencji kadr MŚP”, „Dostosowanie kierunku studiów II stopnia Technologie kosmiczne i satelitarne do potrzeb rynku pracy”, a także inicjatywa służąca podniesieniu jakości obsługi w biurze karier „Wiem, potrafię, działam. Profesjonalizacja usług Centrum Szkoleń i Doradztwa Zawodowego UKSW”.

NCBR nie zapomina też o doktorantach. To z myślą o nich powstały interdyscyplinarne programy o zasięgu krajowym lub międzynarodowym (np. Interdyscyplinarne Środowiskowe Studia Doktoranckie „Fizyczne, Chemiczne i Biofizyczne Podstawy Nowoczesnych Technologii i Inżynierii Materiałowej”), międzynarodowe programy studiów doktoranckich (np. Międzynarodowe interdyscyplinarne studia doktoranckie z zakresu nauk o materiałach z wykładowym językiem angielskim) oraz specjalne programy wspierające innowacyjność i zapewniające możliwość komercjalizacji rezultatów badań młodych naukowców. Zaangażowało się w nie ponad 4 tys. osób.

Bardzo ważnym elementem w procesie kształcenia jest kadra akademicka. Około 80 tys. pracowników uczelni włączyło się w działania POWER, podnosząc swoje kompetencje w zakresie innowacyjnych umiejętności dydaktycznych i informatycznych (np. posługiwanie się profesjonalnymi bazami danych i wykorzystywanie ich podczas zajęć ze studentami), a także kompetencje zarządcze.

Dodatkowo 200 szkół wyższych, sięgając po wsparcie instytucjonalne, postawiło w projektach na usprawnienie zarządzania w swoich jednostkach poprzez wsparcie narzędzi informatycznych zarządzania uczelniami, tworzenie otwartych zasobów edukacyjnych czy zarządzanie informacją w celu doskonalenia jakości kształcenia.

Esencją działań zmierzających do zapewnienia równych szans edukacyjnych na poziomie wyższym są trzy edycje konkursu NCBR „Uczelnia dostępna”, wpisujące się w rządowy program Dostępność Plus. W efekcie 202 projektów, dofinansowanych kwotą 680 mln zł z Funduszy Europejskich, można oczekiwać istotnej poprawy warunków studiowania z punktu widzenia osób ze szczególnymi potrzebami. Rośnie świadomość środowisk akademickich, w tym kadry, w kwestii rzeczywistego zapewniania dostępności, postępuje niwelowanie barier architektonicznych, a technologie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami stają się na studiach codziennością.

Wachlarz możliwości stwarzanych przez Program Wiedza Edukacja Rozwój dopełniają inwestycje w rozwój społeczności pozaakademickiej. Już niemal 190 tys. osób – od dzieci po seniorów – wzięło udział w rozmaitych kursach edukacyjnych, pozwalających na poszerzanie wiedzy oraz rozwój zainteresowań, pobudzenie aktywności edukacyjnej i kulturalnej, aktywizację społeczną i zawodową, a w konsekwencji – zapobieganie społecznemu wykluczeniu. Przykładowe projekty to: „Świat odkrywców, odkrywanie świata – nowatorski program rozwoju kompetencji i pobudzenia aktywności edukacyjnej i kulturalnej dla dzieci szkół podstawowych”, „Biologia dla praktyka – program rozwoju zainteresowań oraz pobudzania aktywności edukacyjnej i kulturalnej dla słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku” czy „Z Pythonem w przyszłość!”.

Nowa perspektywa – program FERS zatwierdzony

Eksperci Narodowego Centrum Badań i Rozwoju nie mają wątpliwości, że efekty projektów przyczynią się do rozwoju polskiej gospodarki, a działania będą kontynuowane w ramach następcy Programu Wiedza Edukacja Rozwój, czyli Programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS) w kolejnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej. 2 grudnia br. program ten został zatwierdzony przez Komisję Europejską.

Jak wyjaśnia Anna Marciniak, kierownik Sekcji w Dziale Programowania i Wyboru Projektów w NCBR, wsparcie Centrum w ramach FERS, kierowane głównie do uczelni i jednostek naukowych, będzie się koncentrowało w trzech obszarach: dostosowanie oferty podmiotów systemu szkolnictwa wyższego do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zielonej i cyfrowej transformacji, rozwój oferty uczelni w zakresie uczenia się osób dorosłych oraz zapewnienie osobom z grup defaworyzowanych możliwości skorzystania z oferty szkolnictwa wyższego.

W odniesieniu do studentów działania NCBR obejmą tworzenie nowych lub modyfikację istniejących kierunków studiów – we współpracy z pracodawcami i podmiotami funkcjonującymi
w otoczeniu społeczno-gospodarczym, przy uwzględnieniu wyzwań rozwojowych oraz potrzeb regionalnych rynków pracy (kierunki zamawiane, studia dualne itp.). Dostępne środki zostaną zainwestowane także w zaangażowanie praktyków do prowadzenia zajęć oraz atrakcyjne programy stażowe, wizyty studyjne czy zajęcia projektowe, jak również zajęcia dodatkowe przygotowujące do egzaminów specjalistycznych. Podobnie jak w przypadku inicjatyw POWER, w FERS jest też przestrzeń na wspieranie projektów podnoszących kompetencje kadry akademickiej – m.in. staże dydaktyczne i wizyty studyjne, w tym zagraniczne, kursy i szkolenia. Bez dobrze przygotowanej kadry nie będzie bowiem możliwe efektywne wdrażanie nowych rozwiązań edukacyjnych na polskich uczelniach.

Kontynuowane będzie wsparcie adresowane do osób dorosłych, w ramach tzw. trzeciej misji uczelni. Będą to krótkie, bardziej elastyczne niż dotychczas i odpowiadające na oczekiwania pracodawców formy doszkalające, np. kursy, szkolenia, spójne z potrzebami rynku pracy – przekwalifikowanie się, wypełnienie luk w umiejętnościach oraz kształcenie kadr na potrzeby m.in. zielonej gospodarki.

W zakresie wzmacniania dostępności kształcenia na poziomie wyższym dla osób z niepełnosprawnościami planowany jest ciąg dalszy „Uczelni dostępnej”, a także działania zmniejszające odsetek rezygnacji studentów ze studiów.

Zakładany budżet programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego to ponad 4,8 mld euro, z czego w dyspozycji NCBR będzie około 722,5 mln euro (15% alokacji przewidzianej na program). Pierwsze konkursy w ramach FERS Centrum planuje uruchomić w 2023 roku.