Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej

Beneficjentem koordynującym przedsięwzięcie jest Meehanite Technology OY (MEE) z Finlandii. Pozostali uczestnicy to partnerzy z 8 państw: Czech - Sand team, spol. s.r.o (SAND Team), Estonii - Valumehaanika AS, Finlandii- Insinooritomisto OY, Peiron OY, Francji - Centre Technique des Industries dela Fonderie, Hiszpanii - Asociacion de Fundidores del Pais Vasco y Navarra, Fundacion Azterlan, Metalurgica Madrilena SA oraz Voestalpine Railway Systems JEZ, Niemiec - Peak Deutschland GmbH, Polski - Akademia Górniczo-Hutnicza i Odlewnie Polskie S.A. oraz Włoch - Universiteta degli Studi di Perugia, F.A.

Projekt pn. Dążenie do zerowej emisji w europejskich odlewniach stopów żelaza, poprzez stosowanie nieorganicznych spoiw do mas - kosztować będzie blisko 34 mln zł w ciągu 5 lat obejmie blisko 70% przemysłu odlewniczego w Europie. Dofinansowanie dla wszystkich beneficjentów ze środków programu LIFE sięgnie 20,3 mln zł. W Polsce przedsięwzięcie umiejscowione w woj. małopolskim potrwa do końca lutego 2026 r. i będzie kosztować ponad 1,6 mln zł. Dofinansowanie ze środków LIFE wyniesie tu ponad 975 tys. zł, a z NFOŚiGW 569 tys. zł.

Przemysł odlewniczy, generuje znaczne ilości odpadów i polutantów, które mają negatywny wpływ na jakość powietrza i jest jednym z najbardziej zanieczyszczających środowisko naturalne. Produkcja odlewów stanowi jedno z głównych źródeł emisji pyłów i niebezpiecznych zanieczyszczeń powietrza uwalnianych do atmosfery (w tym NOx, SO₂, PM 2,5 wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, BETX), które stanowią także bezpośrednie zagrożenie dla pracowników odlewni. Procesy odlewnicze generują corocznie w Europie 6 milionów ton trudnej do zagospodarowania zużytej masy formierskiej, składowanej na wysypiskach. Tylko niewielka część odpadów poddawana jest procesowi regeneracji.

Produkcja stali odpowiada za  7 proc. globalnej emisji CO₂ do atmosfery. Przemysł metalurgiczny jest zmuszony do znalezienia równowagi pomiędzy zarządzaniem rosnącym popytem na produkty a presją związaną z dekarbonizacją. Wzrost świadomości ekologicznej producentów, obowiązujące przepisy oraz nacisk społeczny sprawiają, że odlewnie coraz bardziej są zainteresowane technologiami ekologicznymi, głównie dla potrzeb przemysłu motoryzacyjnego i kosmicznego. Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń są stosowane masy odlewni.

Celem projektu jest wykazanie, że wdrożenie dostosowanych do indywidualnych potrzeb nieorganicznych systemów wiążących w odlewniach stopów żelaza jest bardzo korzystnym rozwiązaniem w zakresie ograniczenia negatywnego wpływu odlewni na środowisko. Stosowanie nieorganicznych systemów wiążących może znacząco zmniejszyć niebezpieczne emisje z procesów odlewniczych, poprawić jakość powietrza w pomieszczeniach i jakość regeneratu, co wpłynie na większe możliwości ponownego wykorzystania i ograniczenie odpadów. W Polsce planowane jest zmniejszenie ilości składowanych corocznie odpadów o 5 700 ton rocznie.

Działania projektowe skoncentrują się na pomiarach emisji form z nowymi spoiwami nieorganicznymi dostępnymi na rynku oraz nowymi, dostosowanymi indywidualnie do odlewni. Będą to formy wiązane spoiwami organicznymi - rdzenie wiązane spoiwami nieorganicznymi, wdrożone w sześciu „flagowych odlewniach europejskich” i potencjalnych odlewniach stopów żelaza, w tym w zakładzie Odlewnie Polskie S.A. Partnerzy projektu wdrożą na przemysłowych liniach produkcyjnych kombinowane systemy mas: formy wykonane z mas wiązanych spoiwem organicznym i innowacyjnych rdzeni wykonanych z mas wiązanych spoiwem nieorganicznym, które zastąpią ich obecne systemy spoiw organicznych.

 Akademia Górniczo-Hutnicza jako lider jednego z pakietów działań obejmie w Polsce swoim zasięgiem m.in. pomiary emisji szkodliwych substancji w skali laboratoryjnej z 8 systemów spoiw (w tym z 7 nowych spoiw nieorganicznych i 1 spoiwa organicznego, będącego punktem odniesienia) oraz określenie wielkości emisji (np. WWA, BTEX, LZO, CO, SO2, NOX, formaldehyd, fenol, izocyjaniany). Wskazane zostaną wielkości emisji pyłów (ilości cząstek stałych PM2,5 i PM10), a także zostaną  zmierzone emisje szkodliwych substancji w skali przemysłowej, w komorze Odlewni Polskich S.A. (np. LZO, WWA, CO, fenol, formaldehyd, BTEX, cząstki stałe - PM10, PM2,5, SO2, NO, NO2, respirabilny pył krzemionki krystalicznej - RCS).

Projekt koncentruje się na redukcji zanieczyszczeń powietrza związanych z dyrektywą w sprawie emisji przemysłowych (IED) identyfikowanych jako PM2,5, SO₂, NOx i VOC generowanych przez przemysł odlewniczy. Oprócz tych związków mierzone będą również inne szkodliwe i niebezpieczne substancje, m.in. cząstki stałe (pyły - PM), BTEX, formaldehyd, fenole, krzemionka krystaliczna itp. w zależności od zastosowanego środka wiążącego osnowę mineralną.

Ponadto na terenie Odlewni Polskich S.A. przeprowadzone zostaną pomiary jakości powietrza w pomieszczeniach. Pomiary zostaną wykonane przed i po wdrożeniu spoiw nieorganicznych. Będą obejmowały m.in. LZO, CO, fenole, BTEX, formaldehyd, pył zawieszony (PM10, PM2,5 ), SO₂, pył respirabilnej krzemionki krystalicznej (RCS).

Efekty ekologiczne uzyskane w Polsce obejmą m.in.: zwiększenie o 5 700 ton rocznie odpadów poddanych recyklingowi, co będzie tożsame ze zmniejszeniem ich masy składowanej na wysypiskach. Uzyskany zostanie efekt antysmogowy - redukcji ulegną emisje dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i pyłów ogółem.

W skali ogólnoeuropejskiej zagospodarowanie odpadowej masy formierskiej ulegnie znacznej poprawie. Przygotowana w oparciu o wyniki projektu masa odpadowa ze spoiwem nieorganicznym będzie zawierała o 80-90% mniej szkodliwych substancji i będzie mogła zostać ponownie wykorzystana w odlewniach lub poza nimi np. dla potrzeb przemysłu budowlanego. Pod koniec realizacji projektu 50 odlewni stopów żelaza będzie stosować spoiwa nieorganiczne przynajmniej w części produkcji. Zmniejszy to o ponad 112 tys. ton ilość odpadów (mas formierskich) transportowanych corocznie na składowiska europejskie. Projekt w konsekwencji poprawi jednocześnie jakość powietrza na obszarach zamieszkałych przez 150 tys. osób.

5 lat po zakończeniu projektu 400 odlewni stopów żelaza będzie stosować spoiwa nieorganiczne, co zmniejszy ilość masy składowanej na wysypiskach o milion ton.
Około 1,2 mln osób odczuje poprawę jakości powietrza. Ponadto projekt przewiduje, że w ciągu 5 lat od zakończenia projektu ponad pół miliona osób - pracowników odlewni poprawi swoje środowisko pracy, a narażenie na czynniki szkodliwe dla zdrowia zostanie radykalnie zmniejszone. W zakładach i ich okolicy zostanie zredukowany poziom hałasu, dymu, oraz uciążliwego zapachu.