Narodowy Fundusz
Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej

Gekon – Generator Koncepcji Ekologicznych, to pierwszy w Polsce program branżowy w dziedzinie działań proekologicznych wspólnie przygotowany i realizowany przez dwie instytucje: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Program wspiera projekty z sektora prywatnego nakierowane na przeprowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych, a następnie na wdrożenie powstałych w ich wyniku innowacyjnych technologii proekologicznych.
Program wychodzi naprzeciw wyzwaniom określonym w unijnej strategii Europa 2020 i Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2020.

Szczegółowe informacje dotyczące Programu zawarte są w poniższym pliku.
 

Dokumenty

Idea pobudzenia innowacyjności polskiej gospodarki i zaoferowania na rynku kompleksowego i nowoczesnego programu mającego na celu wsparcia rozwoju i wdrażania technologii w obszarze ekoinnowacji była jedną z podstawowych intencji przygotowania Programu Gekon.

Program jest wspólną inicjatywą Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Prace nad nowym instrumentem wsparcia rozpoczęły się we wrześniu 2011 roku od podpisania Porozumienia między NFOŚiGW a NCBR w sprawie podjęcia wspólnych działań mających na celu rozwój polskich technologii proekologicznych poprzez współfinansowanie badań naukowych, prac rozwojowych i wdrożeniowych.

Wspomniane Porozumienie stało się podstawą do zawarcia pomiędzy obiema instytucjami umowy na przygotowanie wspólnego programu dotyczącego finansowania badań naukowych, prac rozwojowych i wdrożeniowych w obszarze innowacyjnych technologii proekologicznych, który z czasem otrzymał nazwę Programu Gekon – Generator Koncepcji Ekologicznych. W ramach realizacji umowy powołano wspólny Komitet Sterujący, w skład którego weszli przedstawiciele NFOŚiGW, Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz NCBR jak również wskazano koordynatorów po stronie NCBR oraz NFOŚiGW odpowiedzialnych za prace zespołów przygotowujących program.

Przy przygotowywaniu programu priorytetowego przeprowadzono szerokie konsultacje społeczne w celu pozyskania doświadczeń i informacji od przedsiębiorców, uczelni, firm konsultingowych i innych organizacji, które prowadzą prace lub są związane z obszarem innowacyjnych technologii.

Przeprowadzone konsultacje potwierdziły zasadność założeń programu oraz celowość jego wdrożenia.

http://forumees.pl/aktualnosci-ees/art,26,gekon-robi-postepy.htmlLink otwiera się w nowej karcie

Dlaczego NCBR i NFOŚiGW zdecydowały się wspólnie chce zaangażować się w Program?

Innowacyjność, w dużej mierze determinowana prowadzeniem badań i prac rozwojowych a następnie ich wdrażaniem,  to jeden z czynników zasadniczo wpływających na poziom konkurencyjności  gospodarki. Motywuje przedsiębiorców do ciągłego poszukiwania i wykorzystywania w praktyce badań naukowych, prac rozwojowych, nowych koncepcji pomysłów, wynalazków.  Pomaga to uzyskać przewagę konkurencyjną w gospodarce na rynku europejskim i globalnym. W skali europejskiej Polska plasuje się na 22 pozycji spośród 27 państw Unii pod względem innowacyjności. Liderami są państwa skandynawskie i Niemcy. Polska należy do grupy umiarkowanych innowatorów. Z tego też powodu należy podjąć starania mające na celu dofinansowywanie działalności badawczej, rozwojowej i wdrożeniowej nowoczesnych technologii. Niepokojąco słabe są wyniki Polski w zakresie ilości przedsiębiorstw innowacyjnych, współpracy nauki z biznesem oraz komercjalizacji wyników prac badawczo-rozwojowych. Od 2008 r. znacząco spada ilość małych i średnich przedsiębiorstw inwestujących w B+R, jak również ilość przedsięwzięć finansowanych
ze źródeł venture capital, umożliwiających realizację inwestycji wysokiego ryzyka, w tym w szczególności przedsięwzięć innowacyjnych. Dodatkowo alarmującym wnioskiem raportu, jest stagnacja w poziomie wydatków B+R przedsiębiorstw.

Według Ministerstwa Gospodarki największą barierą dla rozwoju innowacyjności polskich przedsiębiorstw są wysokie koszty prowadzenia badań naukowych, zbyt niski poziom zaangażowania środków, wysoki poziom ryzyka występującego w tego typu działaniach, brak chęci przy udzielaniu kredytów przez banki, brak funduszy kapitału wysokiego ryzyka inwestujących w małe projekty, które w wielu krajach stanowią bardzo ważny instrument wdrażania B+R. Kolejne bariery to zbyt duże ryzyko związane z wdrożeniem innowacji.

Wprowadzenie nowoczesnych technologii proekologicznych powinno także przyczynić się do poprawy jakości środowiska naturalnego, rozwijania się gospodarki zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Przyczyni się również w wypełnianiu przez Polskę norm środowiskowych oraz zobowiązań wobec Unii Europejskiej (pakiet klimatyczny 3x20) Ponadto nowoczesne technologie środowiskowe mają olbrzymi potencjał pozwalający
na zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki i umożliwienie polskim przedsiębiorstwom zdobycia silnej pozycji w niezwykle perspektywicznej i istotnej gałęzi gospodarki jak wytwarzanie energii z czystych źródeł oraz ochrona środowiska naturalnego.
 

Charakterystyka obszarów tematycznych wspieranych w ramach Programu Gekon

1) Środowiskowe aspekty pozyskiwania gazu niekonwencjonalnego

Europa to drugi największy rynek gazu ziemnego na świecie, a jej zapotrzebowanie na gaz, zwłaszcza jako surowca do produkcji energii, ciągle wzrasta. Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) szacuje, że na świecie znajduje się około 920 bilionów metrów sześciennych gazu niekonwencjonalnego, z których tylko około 35 bilionów znajduje się w Europie. Złoża gazu niekonwencjonalnego w Europie zidentyfikowane zostały w Polsce, Niemczech, Francji, Holandii, Szwecji, Danii, na Ukrainie i na Węgrzech, w Rumunii, Turcji oraz Wielkiej Brytanii.
Niekonwencjonalne zasoby gazu ziemnego znacznie przewyższają konwencjonalne i mogą stanowić poważną rezerwę energetyczną ludzkości, biorąc w dodatku pod uwagę fakt ponad 2,5-krotnie mniejszej emisji dwutlenku węgla w stosunku do emisji CO2 przy spalaniu w przemyśle energetycznym węgla kamiennego, brunatnego, a także ropy naftowej i jej pochodnych. Gaz ziemny uzyskiwany z łupków osadowych uznawany jest za perspektywiczne źródło energii. Wzrost cen gazu ziemnego w ostatnich latach oraz postęp technologii kruszenia i wiercenia horyzontalnego zwiększyły opłacalność wydobycia gazu z łupków, a tym samym umożliwiły rozpoczęcie działań na większą skalę. Polska plasuje się na 11 miejscu na świecie, oraz na 1 miejscu w Europie pod względem zasobów gazu łupkowego – 5,29 bln m3. W celu poszukiwania złóż gazu niekonwencjonalnego na terenie Polski  dotychczas wydano ponad 100 koncesji, wykonano ponad  200 otworów poszukiwawczych, co stworzyło ogromne zapotrzebowanie na nowe technologie. Jest to jeden z elementów realizacji długoterminowej strategii zawartej w programie "Polityka energetyczna Polski do 2030 roku", przyjmując ten dokument, rząd zdecydował się na redukcję udziału węgla w rynku energetycznym, a także na wzrost liczby odnawialnych źródeł energii oraz na zwiększenie wykorzystania gazu ziemnego - z obecnego poziomu 14 mld m3 do 20 mld m3. Nie bez znaczenia jest także to, że Polska związana jest wytycznymi unijnej polityki energetyczno-klimatycznej. Komisja Europejska przygotowała Energetyczną Mapę Drogową 2050, która projektuje ścieżkę dojścia Europy do konkurencyjnej niskoemisyjnej gospodarki w 2050 roku. Proponowane rozwiązania mają się także przyczynić do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego państw członkowskich.
W Dyrektywie gazowej KE, odnoszącej się do gazu ziemnego, Unia  przyjmuje    strategię    energetyczną,    której    celem    jest ustanowienie    zjednoczonego europejskiego rynku gazu. Unia zaproponowała pięć polityk:
1.    zmuszenie  przedsiębiorstw  o  pozycji  de  facto  monopolistycznej do  rozdzielenia („unbundling”) obszarów swej działalności;
2.    zachęcanie     do     inwestycji     w     transgraniczne     łączniki   międzysystemowe („interkonektory”);
3.    dywersyfikacja  dostaw  gazu  zarówno  z  wykorzystaniem  rurociągów  jak  i terminali skroplonego gazu ziemnego (LNG);
4.    skoordynowanie zasad i procedur dla projektów, którymi zainteresowana jest UE;
5.    pobudzenie  konkurencyjności  dla  umożliwienia  odbiorcom  dostępu  do  gazu  po umiarkowanych cenach.
Wydobycie gazu ziemnego w Polsce regulują akty prawne: Ustawa Prawo Geologiczne i Górnicze, Rozporządzenie 94/22/WE, Kodeks postępowania administracyjnego. Regulują one kwestie związane z wydobyciem, w tym typy koncesji związanych z wydobyciem i wykorzystaniem gazu, jakich udziela Państwo Polskie. W tej chwili możemy mówić o koncesji na poszukiwanie i rozpoznanie złóż kopalin, koncesji na wydobywanie złóż kopalin, oraz koncesji na ich magazynowanie.
Wydobycie gazu niekonwencjonalnego wpłynie na liberalizację rynku gazu w Europie oraz rozwój infrastruktury przesyłowej, oraz będzie  stymulować rozwój gospodarczy i technologiczny. Zasoby gazu niekonwencjonalnego mogą stanowić duży margines bezpieczeństwa energetycznego kraju i w dekadzie lat dwudziestych mogą odegrać znaczną rolę w gospodarce energetycz¬nej kraju. Byłoby to też związane ze zmniejszeniem emisji dwutlenku węgla do atmosfery z obszaru Polski.

2) Efektywność energetyczna i magazynowanie energii

Efektywność energetyczna to kluczowy obszar działań dla poprawy kondycji gospodarki, szczególnie w czasach kryzysu ekonomicznego. Stanowi ona istotny czynnik wpływający na wysokość kosztów produkcji, zyski przedsiębiorstw, konkurencyjność, oraz społeczne koszty utrzymania, co przekłada się na poziom życia obywateli. Unia Europejska dąży do wzrostu efektywności wykorzystania energii, a pakiet klimatyczno – energetyczny planuje jej poprawę o 20% do 2020 roku. W Polsce potencjał oszczędności energii jest wciąż duży i możliwy do wykorzystania. Efektywność energetyczna polskiej gospodarki jest około 3 razy niższa niż w najbardziej rozwiniętych krajach europejskich i około 2 razy niższa niż średnia w krajach Unii Europejskiej.  Podjęte działania: fundusz termo modernizacyjny (Jednym z wielu efektów realizacji programu głębokiej termomodernizacji w budownictwie to zmniejszenie importu gazu nawet o 77% w perspektywie roku 2030 ), inicjatywy podejmowane przez przedsiębiorców we własnych firmach, uruchomienie PP EWE spowodowały, że w ostatniej dekadzie  energochłonność Produktu Krajowego Brutto spadła blisko o 1/3.
Zużycie energii finalnej w przemyśle przetwórczym od 2001 roku zmienia się nieznacznie. Najwięcej energii zużywają: przemysł spożywczy, chemiczny, mineralny, hutniczy i papierniczy – w roku 2006 zużyły one łącznie 74,7 proc. energii w przemyśle przetwórczym. Hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, chemiczny i mineralny zużyły wówczas 62,1 proc. energii finalnej w przemyśle przetwórczym. Udział przemysłu w zużyciu energii finalnej w roku 2006 wyniósł 26,5 proc. Za największe, blisko 33-proc. zużycie energii finalnej, odpowiadają gospodarstwa domowe.
Poprawa energochłonności leży w interesie Polski, wiąże się nie tylko z podwyższeniem jakości wytwarzania i użytkowania energii, niesie ze sobą również korzyści takie jak: zmniejszenie zależności od paliw kopalnych, tworzenie nowych miejsc pracy, wzmocnienie konkurencyjności gospodarki , zmniejszenie ubóstwa energetycznego.
Ministerstwo Gospodarki w roku 2007 przedstawiło Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej zgodnie z zapisami w dyrektywie 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych, w którym podano osiągnięcie oszczędności energii wynoszących 53452 GWh. Rząd stworzył Ustawę  efektywności energetycznej z dnia 15 kwietnia 2011 r., która określa cel w zakresie oszczędności energii, co pomoże wdrożyć również ww dyrektywę.
Warto również zauważyć, że prace prowadzone w celu nowelizacji Dyrektywy o efektywności energetycznej (ESD) wskazują na zaostrzenie wprowadzanych norm oraz rozwiązań (m.in. wprowadzenie wiążących a nie tylko indykatywnych celów poprawy efektywności energetycznej wśród Krajów członkowskich).

Magazynowanie energii: cieplnej, elektrycznej, OZE.

Poprawa wykorzystania energii cieplnej i elektrycznej zależy również od jej magazynowania. Skuteczne systemy magazynowania energii pomogą w osiągnięciu tego celu,  oddalając jednocześnie potrzebę wdrażania nowych rozwiązań sieciowych. Większość technologii magazynowania energii elektrycznej jest przyjazna środowisku, w związku z tym energia pochodząca z OZE może być magazynowana bez zagrożenia dla ekologii zarówno kilka sekund, jak i kilka miesięcy. O ile systemy magazynowania energii cieplnej są coraz powszechniejsze i bardzo się rozwijają, o tyle systemy magazynowania energii elektrycznej wciąż są znane w minimalnym stopniu.
Bez przełomu technologicznego w magazynowaniu energii – przede wszystkim elektrycznej, Unia Europejska a w tym Polska nie zdoła zrealizować planów 3x20, oraz W strategicznym planie na rzecz technologii energetycznych gdzie określono średniookresową strategię mającą zastosowanie do wszystkich sektorów

3) Ochrona i racjonalizacja wykorzystania wód

Zasoby wodne w Polsce są stosunkowo małe i porównywalne są do warunków jakie są w Egipcie. Na tle Europy pod względem ilości wody na jednego mieszkańca, biorąc pod uwagę 27 państw, znajdujemy się na 22 miejscu.
Zasoby wód podziemnych szacowane są w Polsce na ok. 16 km3, przy czym ok. 1,8 km3 jest już eksploatowane. Na osobę przypada w naszym kraju 1580 m3 wody na rok. Jest to wskaźnik 3 razy mniejszy od średniej europejskiej i 4,5 razy mniejszy od przeciętnej dla świata. Warto przy tym podkreślić, iż wskaźnik dostępu do wody niższy od 1500 m3/rok/osobę uważany jest powszechnie za bardzo mały i wywołuje poważne perturbacje w gospodarowaniu zasobami wodnymi.
Zasoby wodne Polski są bardzo zmienne w czasie i zróżnicowane w przestrzeni. Jeśli uwzględnimy 95 % poziom gwarancji i odejmiemy zasoby nienaruszalne, to realne zasoby wodne Polski w okresie suchym wyniosą już tylko ok. 250 m3/rok/osobę. Na ¾ obszaru Polski pojawiają się okresowo deficyty wody. Występują zagrożenia związane z brakiem dostępu do wody odpowiedniej ilości i jakości są dziś największe, a biorąc pod uwagę obserwowany kierunek zmian klimatycznych stan ten może pogorszyć się jeszcze bardziej. Zauważmy bowiem, że globalne ocieplenie wywołuje także w Polsce wzrost temperatury, zwłaszcza półrocza chłodnego. Ten zaś pociąga za sobą wzrost parowania terenowego zimą i wiosną oraz spadek infiltracji i gromadzenia wód podziemnych w półroczu chłodnym.
W efekcie, zasoby wodne dostępne w półroczu ciepłym są mniejsze, co wywołuje problemy w zaopatrzeniu w wodę różnych użytkowników.
Około 22 km2 zasobów wodnych ocenia się jako możliwe do wykorzystania, przeliczając to na 1 mieszkańca jest to około 1500 m3/rok. W Polsce wody powierzchniowe zajmują ok. 8313 km2, co stanowi 2,7% powierzchni kraju, w tym wielkość odpływu rzecznego wynosi od ok. 30 km3/a do 90 km3/a.
Potencjał hydroenergetyczny rzek w Polsce jest niewielki, szacowany - zgodnie z wytycznymi Światowej Konferencji Energetycznej i wynosi teoretycznie 23 TW•h/a, technicznie 12,1 TW•h/a, ekonomicznie 8,5 TW•h/a. W Polsce istnieje ok. 650 małych elektrowni wodnych o łącznej produkowanej mocy 156,9 GWh, stanowi to ok. 0,23 % wykorzystywanego potencjału energii kraju.
Warunkiem świadomego udziału społeczeństwa w racjonalnym zużywaniu zasobów wodnych jest podniesienie poziomu świadomości i działania edukacyjne. Ponadto problemem jest nierównomierny podział kosztów i korzyści związanych z produkcją wody
i oczyszczaniem ścieków (nieadekwatna relacja opłat ponoszonych przez mieszkańców a kosztami uzdatnienia wody). Dlatego też bardzo ważna jest nie tylko edukacja społeczeństwa dotycząca racjonalnego używania wody ale również a raczej przede wszystkim nowoczesne technologie, które rozwinął możliwości rozwiązania danego obszaru problemowego. Dodatkowo wykorzystanie potencjału energetycznego wód i ścieków przyczyni się do optymalizacji mixu energetycznego Polski i ograniczy konieczność inwestycji w nowe źródła.

4) Pozyskiwanie energii z czystych źródeł

Obecnie energetyka światowa oparta jest prawie w całości na eksploatacji paliw kopalnych. Należą do nich: węgiel, gaz ziemny, ropa naftowa, uran 235. Zasoby paliw kopalnych są ograniczone, wg aktualnych danych ich zapasy przy dotychczasowym tempie eksploatacji szacuje się: ropa naftowa – 45lat, gaz ziemny – ok. 60 lat, uran 235 – ok.85 lat, węgiel – ok. 200 lat. Obserwowany w ostatnich latach gwałtowny wzrost zapotrzebowania na energię, starzejąca się infrastruktura techniczna i problemy wydajnościowe systemów elektroenergetycznych są jednym z podstawowych przyczyn nieuniknionej konieczności modernizacji sieci energetycznej w Polsce.
Europa dąży do zwiększenia udziału źródeł energii odnawialnej (OZE) w ogólnej produkcji energii. Wysokie wykorzystanie OZE jest możliwe dzięki stworzeniu skutecznych metod magazynowania energii, co otwiera ogromne możliwości dla rozwoju tego rynku. Energia odnawialna stanowi obecnie około 8,5% całkowitej konsumpcji w UE.
W 2020 roku ma ona pokrywać piątą część zapotrzebowania Unii Europejskiej.
Odnawialne źródła energii (OZE) są coraz częściej wykorzystywane. Główną przyczyną tej rosnącej popularności jest nieszkodliwość OZE dla środowiska, oraz ich niewyczerpywalność. Cechy te odróżniają je od źródeł konwencjonalnych, których eksploatacja jest główną przyczyną niepokojących zmian klimatu, i których światowe zasoby prędzej czy później zostaną całkowicie wyczerpane. Perspektywa wyczerpania się wszystkich tych surowców, jak również szkody, powodowane w środowisku przez ich wykorzystywanie, sprawiają, że ludzie poszukują alternatyw.
Strategia energetyki odnawialnej, opracowana przez Ministerstwo Środowiska wskazuje na ważkość zagadnień produkcji energii z odnawialnych źródeł. Dokument wskazuje na konkretne działania jakie rząd musi podjąć w celu spełnienia wymogów akcesyjnych, przejawiające się w finansowaniu i priorytetowym traktowaniu inwestycji z zakresu OZE jako szczególnie ważnych z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego Państwa. Światowa Komisja Rady Energetycznej przewiduje do roku 2020 wzrost udziału energii odnawialnej w zależności od scenariusza rozwoju do 21,3% (scenariusz pesymistyczny) lub nawet do 29,6 % (scenariusz optymistyczny). Eksperci energetyczni zaproszeni na Światowy Kongres Energii Odnawialnej w Denwer w 1996 roku prognozowali, że w 2070 roku udział odnawialnych źródeł energii wyniesie od 60% do 80%. Celem strategicznym natomiast  jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo - energetycznym kraju do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych.
Komisja Europejska w 1997 r. przyjęła Białą Księgę, która określa narzędzia do osiągnięcia celu – przekroczenia 20% w 2020 roku udziału OZE w sektorze energetyki. Zarysowuje ona strategię i plan działania, podkreślając fakt, że Kraje Członkowskie realizując postanowienia zawarte w białej księdze mają za zadanie wypracowanie własnych strategii, decydując  które technologie i źródła będą promować.
Aktualny dokument strategiczny – Polityka energetyczna Polski do 2030 r., wyznacza jako jeden z priorytetów osiągnięcie przez Polskę w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto. Zobowiązanie osiągnięcia powyższego celu wynika bezpośrednio z dyrektywy 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE, zwanej dalej „dyrektywą 2009/28/WE”.

5) Nowatorskie metody otrzymywania paliw, energii i materiałów z odpadów oraz recyklingu odpadów

Zgodnie ze statystykami przeciętny Polak wytwarza w ciągu roku 300-500 kg śmieci, co w skali kraju daje łącznie ok. 10-11 mln ton. Ponad 80% masy odpadów w Polsce podlega najbardziej zagrażającemu środowisku sposobu zarządzania, czyli składowanie odpadów na wysypiskach śmieci. Dany sposób postępowania z odpadami klasyfikuje Polskę na jednym z ostatnich miejsc wśród wszystkich Państw Członkowskich.
Zmiana tego typu zagospodarowania odpadów, wymaga wdrażania nowoczesnych systemów zintegrowanego zagospodarowania odpadami, w systemach tych powinny znaleźć się również instalacje termicznego przekształcania odpadów, które służy do odzysku energii. Odpady są znaczące w pozyskiwaniu energii, plasują się ona na trzecim miejscu tuż za hydroenergetyką i zasobami biomasy, stanowiąc 7,2% udziału wśród innych źródeł odnawialnych wykorzystywanych w krajach UE.
Spełniając najważniejsze Unijne wymogi dotyczące gospodarki odpadami, kraje należące do Unii powinny zapewnić zagospodarowanie odpadów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Oznacza to wprowadzenie następującej hierarchii postępowania:
•    Zapobieganie
•    Przygotowanie do ponownego uzycia
•    Recykling
•    Odzysk energii
Ponadto Unia nakłada obowiązek na kraje członkowskie zapewnienie do 2020 roku: minimum 50% masy odpadów tj: papier, metal, plastik, szkło oraz 70% odpadów budowlanych  było poddawane przygotowaniu do ponownego wykorzystania i recyklingowi, oraz innym metodom odzysku. Kolejnym istotnym wymogiem unijnym jest zapisany w dyrektywie składowiskowej obowiązek redukcji ilości bioodpadów kierowanych na składowiska. Dyrektywa opakowaniowa wyznacza cele w zakresie odzysku i recyklingu opakowań i odpadów opakowaniowych. Do 2008 roku państwa członkowskie miały uzyskać odzysk na poziomie min. 60% (w tym odzysk energii), recykling na poziomie 55 – 80%. 
 

Koordynator programu w NFOŚiGW  Żanna Białek Zanna.Bialek@nfosigw.gov.pl