Wielkość przedsiębiorstwa
Ocena wielkości przedsiębiorstwa (w kategoriach: mikro-, małe, średnie lub inne-duże) dokonywana jest na podstawie danych finansowych (tj. przychodu netto i sumy bilansowej) i liczby zatrudnionych.
W przypadku przedsiębiorstwa samodzielnego ocena jego wielkości opiera się wyłącznie na danych tego przedsiębiorstwa. W przypadku jednak, gdy badany podmiot jest powiązany (np. kapitałowo, czy poprzez osoby wspólników/udziałowców) z innymi przedsiębiorstwami, konieczne jest uwzględnienie także danych tych przedsiębiorstw. Ustalając wielkość przedsiębiorstwa, należy więc w pierwszej kolejności rozstrzygnąć, czy jest ono niezależne, czy też należy do grupy. Grupa ta nie musi mieć charakteru oficjalnego. Przynależność do grupy oceniana jest z funkcjonalnego i gospodarczego punktu widzenia.
Wprowadzenie rozróżnienia na podmiot samodzielny i zależny ma swoje uzasadnienie w systemie pomocy publicznej. Przedsiębiorstwa kwalifikujące się jako mikro-, małe lub średnie (MŚP) objęte są korzystniejszymi zasadami przyznawania pomocy publicznej, gdyż rozmiar ich działalności jest przyczyną szeregu trudności w dostępie do środków finansowych oraz implikuje ich słabszą pozycję rynkową. Podmiot, który osobno spełnia formalne przesłanki uznania go za MŚP, jeżeli działa w ramach grupy przedsiębiorstw, zasadniczo ma zapewnione warunki działalności podobne jak w przypadku dużych przedsiębiorstw. Nie powinien zatem korzystać z przywilejów zarezerwowanych dla podmiotów o mniejszej sile rynkowej, dlatego nie powinien być zaliczany do kategorii MŚP.
Stąd ocena statusu przedsiębiorstwa (w szczególności w kontekście powiązań) powinna być wnikliwa i obejmować szersze aspekty prowadzonej działalności gospodarczej.
Uregulowania prawne
Dla przeprowadzenia oceny wielkości przedsiębiorstwa należy stosować właściwe w tym zakresie przepisy UE. Jest to przede wszystkim:
którego zapisy znalazły potem odzwierciedlenie w:
- Załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) NR 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z dnia 26.06.2014 r., str. 1).
Dodatkowe rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii znaleźć można w decyzjach Komisji Europejskiej i europejskim orzecznictwie:
- Decyzja Komisji Europejskiej C 8/2005 z 07.06.2006 r., Nordbrandenburger UmesterungsWerke (Dz. Urz. UE . L 353 z dnia 13.12.2006 r., str. 60).
- Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z 14.10.2004 r. w sprawie Pollmeier Malchow GmbH & Co. KG v. Komisja Wspólnot Europejskich, T-137/02, Zb. Orz. 2004, s. II-3541, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:62002TJ0137:PL:PDF.
Kryteria definiowania statusu przedsiębiorstwa
1. Dane dotyczące zatrudnienia, przychodów netto i sumy bilansowej
Dane dotyczące zatrudnienia, przychodów netto i sumy bilansowej przyjmuje się z zamkniętego roku obrotowego.
Jeśli przedsiębiorstwo przekroczy próg zatrudnienia lub pułap finansowy w trakcie ostatniego roku, nie wpłynie to na jego wielkość. Zachowuje ono status, jaki miało na początku roku, chyba że zjawisko to powtarza się w ciągu kolejnych dwóch lat - wówczas następuje zmiana statusu.
Wyjątkowo, gdy przedsiębiorstwo mające status MŚP zostanie przejęte przez przedsiębiorstwo duże, utraci swój status z dniem przejęcia, a okres dwóch lat obrachunkowych przewidzianych na taką zmianę nie będzie miał w tej sytuacji zastosowania (interpretacja Komisji z dnia 26.09.2011 r.).
Liczba zatrudnionych osób odpowiada liczbie rocznych jednostek roboczych (RJR), to jest liczbie pracowników zatrudnionych na pełnych etatach w obrębie danego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego uwzględnianego roku. Praca osób, które nie przepracowały pełnego roku, które pracowały w niepełnym wymiarze godzin (bez względu na długość okresu zatrudnienia), lub pracowników sezonowych jest obliczana jako część ułamkowa RJR.
Do osób zatrudnionych zalicza się:
- pracowników;
- osoby pracujące dla przedsiębiorstwa, podlegające mu i uważane za pracowników na mocy prawa krajowego;
- właścicieli-kierowników;
- partnerów prowadzących regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiących z niego korzyści finansowe.
Praktykanci lub studenci odbywający szkolenie zawodowe na podstawie umowy o praktykę lub szkolenie zawodowe nie są zaliczani do osób zatrudnionych. Nie wlicza się tu również pracowników przebywających na urlopie macierzyńskim ani wychowawczym.
2. Powiązania między przedsiębiorstwami
W przypadku przedsiębiorstwa samodzielnego dane dotyczące liczby pracowników i dane finansowe ustalane są wyłącznie na podstawie jego ksiąg rachunkowych. Przedsiębiorstwo samodzielne oznacza każde przedsiębiorstwo, które nie jest zakwalifikowane jako przedsiębiorstwo partnerskie ani jako przedsiębiorstwo powiązane.
Przedsiębiorstwo partnerskie - wszystkie przedsiębiorstwa, które nie zostały zakwalifikowane jako przedsiębiorstwa powiązane i między którymi istnieje następujący związek: przedsiębiorstwo posiada, samodzielnie lub wspólnie z co najmniej jednym przedsiębiorstwem powiązanym, 25 % lub więcej kapitału (lub praw głosu) innego przedsiębiorstwa.
W przypadku przedsiębiorstwa partnerskiego przy ustalaniu, czy kwalifikuje się ono do przyznania mu statusu MŚP, należy dodać do własnych danych procent liczby osób zatrudnionych (wyrażonej jako RJR) i danych finansowych wszystkich przedsiębiorstw partnerskich. Procent ten odzwierciedla posiadany proporcjonalny udział w kapitale lub w głosach (w zależności, który jest większy).
Przedsiębiorstwo powiązane - przedsiębiorstwo, które pozostaje w jednym z poniższych związków:
- przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;
- przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;
- przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo zgodnie z umową zawartą z tym przedsiębiorstwem lub postanowieniami w jego statucie lub umowie spółki;
- przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, zgodnie z umową z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.
W przypadku przedsiębiorstwa powiązanego przy ustalaniu, czy kwalifikuje się ono do przyznania mu statusu MŚP, należy dodać do własnych danych 100% danych wszystkich przedsiębiorstw powiązanych.
|
Przedsiębiorstwo nie może być uznane za małe lub średnie przedsiębiorstwo, jeżeli 25% lub więcej jego kapitału lub głosów jest kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, łącznie lub indywidualnie, przez jeden lub kilka podmiotów publicznych. Od powyższych zasad istnieją wyjątki, dlatego wnioskodawcy powinni zapoznać się szczegółowo z zapisami załącznika nr I do rozporządzenia Komisji Nr 651/2014, w sczególności art. 3 ust. 2. |
Przykładowe zasady kumulacji danych przy przedsiębiorcach partnerskich/powiązanych (oraz inne zasady dotyczące ustalania wielkości przedsiębiorstwa) zostały zobrazowane w dokumencie przygotowanym przez Komisję Europejską pn.: „Poradnik dla użytkowników dotyczący definicji MŚP”. Dokument do znalezienia na stronie (wersja z 2020 r.):
Powiązania między przedsiębiorstwami poprzez osoby fizyczne
Oprócz powiązań danego przedsiębiorstwa z innymi przedsiębiorstwami poprzez udział jednego przedsiębiorstwa w kapitale drugiego, występują również powiązania przedsiębiorstw przez osoby fizyczne. Powiązania te należy także uwzględnić oceniając wielkość przedsiębiorstwa.
Jeżeli na przykład jedna osoba fizyczna jest właścicielem dwóch lub więcej przedsiębiorstw działających na tym samym lub pokrewnych rynkach - przedsiębiorstwa te należałoby uznać za powiązane, ponieważ poprzez osobę jednego właściciela mogą one wpływać na swoją działalność, np. udzielać sobie wzajemnie pożyczek, planować wspólną strategię, posiadać wspólne rynki zbytu itd. Dlatego takie nieformalne powiązania mogą mieć równorzędne znaczenie co udziały w innym przedsiębiorstwie.
Przepisy unijne stanowią, iż:
Przedsiębiorstwa pozostające w jednym z takich związków [powiązanie] z osobą fizyczną lub grupą osób fizycznych działających wspólnie również traktuje się jak przedsiębiorstwa powiązane, jeżeli prowadzą swoją działalność lub część działalności na tym samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych.
Za „ rynek pokrewny ” uważa się rynek dla danego produktu lub usługi znajdujący się bezpośrednio na wyższym lub niższym szczeblu rynku w stosunku do właściwego rynku.
Mając na uwadze powyższe, oceniając status przedsiębiorstwa należy zadać sobie dodatkowo następujące pytania:
- czy udziałowcy badanego przedsiębiorstwa są również udziałowcami w innych przedsiębiorstwach?
- czy przedsiębiorstwa te działają na tym samym lub pokrewnych rynkach?
- czy osoby pozostające w bliskich relacjach osobistych (mąż-żona, rodzice-dzieci, rodzeństwo itp.) prowadzą wspólnie i/lub oddzielnie inne przedsiębiorstwa na tym samym (lub pokrewnym) rynku?
|
PRZYKŁAD:
Przedsiębiorstwo EKO II składa wniosek na budowę biogazowni, która produkować będzie energię elektryczną i ciepło. Jest to nowo założone przedsiębiorstwo, w którym jedynym właścicielem jest Pan Jan Kowalski. Dane dotyczące zatrudnienia oraz dane finansowe tego podmiotu wskazują, że jest ono mikroprzedsiębiorstwem.
Pan Jan Kowalski jest jednocześnie współwłaścicielem przedsiębiorstwa EKO – producenta tekstyliów, które w swojej produkcji zużywa duże ilości ciepła.
Drugim współwłaścicielem przedsiębiorstwa EKO jest żona Pana Jana Kowalskiego. Posiada ona dodatkowo gospodarstwo rolne, które może być dostawcą substratów do biogazowni.
Córka Państwa Kowalskich jest trzecim i ostatnim współwłaścicielem przedsiębiorstwa EKO oraz prowadzi wspólnie z matką gospodarstwo rolne.
Ocena:
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że EKO II jest przedsiębiorstwem niezależnym, nie posiada ono udziałów ani prawa głosu w innych przedsiębiorstwach. Inne przedsiębiorstwa nie posiadają również udziałów ani prawa głosu w przedsiębiorstwie EKO II.
Powiązania tych przedsiębiorstw wynikają jednakże z udziału w nich osób fizycznych będących członkami rodziny. W EKO i EKO II pojawia się ten sam właściciel – Jan Kowalski, również EKO i gospodarstwo rolne powiązane są ze sobą osobami żony i córki Pana Jana Kowalskiego.
Warte zauważenia jest w tym kontekście stwierdzenie zawarte w jednej z decyzji Komisji Europejskiej: „Powszechnie wiadomo, że członkowie rodziny tworzą wspólnie działającą grupę osób w rozumieniu art. 3 ust. 3 Załącznika do Zalecenia Komisji z dnia 6 maja 2003 r., podejmującą wspólne działania gospodarcze” (pkt 61 decyzji Komisji z dnia 7.06.2006 r.w sprawie Nordbrandenburger UmesterungsWerke).
Aby ostatecznie ustalić, czy podmioty: EKO, EKO II i gospodarstwo są ze sobą powiązane należy ocenić, czy podmioty te działają na tym samym lub pokrewnych rynkach.
EKO działa na rynku produkcji tekstyliów, EKO II – produkcji energii, a gospodarstwo gospodarstwem prowadzi działalność w rolnictwie. Podmioty te nie działają więc na tym samym rynku.
Mogą jednak działać na rynkach pokrewnych. Za „rynek pokrewny” uważa się rynek dla danego produktu lub usługi znajdujący się bezpośrednio na wyższym lub niższym poziomie w stosunku do odpowiedniego rynku.
W analizowanym przypadku zauważyć można pewien łańcuch powiązań: przedsiębiorstwo EKO zużywa duże ilości ciepła w swojej działalności i ciepło to będzie odbierać z biogazowni wybudowanej przez firmę EKO II. Gospodarstwo rolne będzie dostarczać substraty do biogazowni i odbierać stamtąd osad pofermentacyjny, który będzie stosować jako nawóz.
Mając na uwadze łańcuch powiązań produktowych w ww. podmiotach należy przyjąć, iż działają one na rynkach pokrewnych. Fakt, że wszystkie te podmioty pozostają w rękach jednej rodziny czyni powiązania jeszcze ściślejszymi.
Stopień omówionych związków pomiędzy trzema powyższymi podmiotami – w kontekście przepisów załącznika I rozporządzenia Komisji nr 651/2014 – wskazuje, że aby właściwie ocenić wielkość przedsiębiorstwa EKO II, konieczne jest potraktowanie wszystkich podmiotów jako powiązanych, a w rezultacie - zsumowanie danych wszystkich trzech podmiotów.
|
Najczęściej popełniane błędy w dokumentacji składanej do NFOŚiGW:
- Nie wliczanie do RJR członków zarządu zatrudnionych w np. oparciu o kontrakty menedżerskie – te osoby wliczamy bez względu na formalno-prawny charakter zatrudnienia. Nie wlicza się zaś członków rad nadzorczych.
- Nie wliczanie, przy ustalaniu wielkości przedsiębiorstwa, danych przedsiębiorstw powiązanych i partnerskich, bądź też uwzględnianie takich danych, ale wpisywanie do dokumentacji wniosku danych wyłącznie tego przedsiębiorstwa.
- Uznawanie za MŚP podmiotu w którym co najmniej 25% udziałów posiada jednostka samorządu terytorialnego (lub inny organ publiczny).
- Nieuwzględnianie powiązań między firmami/spółkami należącymi do jednej osoby fizycznej lub grupy osób działających wspólnie.