Nieodpłatna pomoc

Profesjonalny prawnik może także udzielić pomocy beneficjentom przy sporządzeniu odpowiednich pism takich jak pozew, pismo o zwolnienie od kosztów lub o ustanowienie adwokata z urzędu.

Porada prawna udzielana jest w przypadku, gdy problem, z którym boryka się obywatel, ma typowo prawny charakter. Porady prawne udziela profesjonalny prawnik z odpowiednim doświadczeniem, np. adwokat, radca prawny, aplikant radcowski lub adwokacki.

Kto może skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej?

Nieodpłatna pomoc prawna kierowana jest do wszystkich obywateli, którzy nie mają możliwości opłacenia kosztów usługi prawnika. Przysługuje także przedsiębiorcom samozatrudnionym, czyli takim, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą.

Jak mogę się zapisać na poradę?

• telefonicznie – poprzez specjalny powiatowy numer do zapisów;
• elektronicznie – pisząc na podany przez powiat adres e-mail lub zapisując się przy pomocy formularza dostępnego na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl;
• Osobiście – stawiając się w starostwie powiatowym.

Co muszę ze sobą zabrać na poradę?

W przypadku skorzystania z porady stacjonarnej, beneficjent składa pisemne oświadczenie, w którym deklaruje, że nie ma możliwości ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Natomiast beneficjent będący przedsiębiorcą składa:

• pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej;
• oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku;
• wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymanej w roku, w którym ubiegają się o nieodpłatną pomoc prawną oraz otrzymanej w ciągu dwóch poprzedzających ją lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Gdzie mogę udać się po poradę?

Porady udzielane są w około1500 punktach w całej Polsce – w każdym powiecie. Zainteresowany obywatel nie ma obowiązku zapisywania się na poradę w powiecie zamieszkania. Może zapisać się na poradę w najbardziej dogodnym dla niego miejscu w Polsce.

Sprawdź dostępność punktów nieodpłatnej pomocy i zapisz się na poradę przez stronę zapisy-np.ms.gov.pl.

Informacje o dostępnych punktach znajdują się także w starostwach powiatowych, urzędach gmin i urzędach miast oraz na ich stronach internetowych.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej, jeżeli jestem osobą z niepełnosprawnościami?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany między innymi do osób ze szczególnymi potrzebami. Każda z takich osób może skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej. W przypadku konieczności zapewnienia udogodnień potrzebnych do udzielenia porady (np. usługi tłumacza języka migowego) należy taką potrzebę zgłosić podczas umawiania wizyty lub niezwłocznie po jej umówieniu.

Osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się mogą korzystać z porady poza lokalem punktu lub przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, takich jak telefon lub komunikatory internetowe, niezależnie od sytuacji epidemicznej.

Zapoznaj się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi nieodpłatnej pomocy dla osób ze szczególnymi potrzebami w zakładce Osoby z niepełnosprawnościami.

Pierwsza kategoria punktów nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzona jest przez adwokatów i radców prawnych wytypowanych przez samorządy zawodowe prawników. Zatem to okręgowe rady adwokackie i rady okręgowych izb radców prawnych dbają, by do systemu nieodpłatnej pomocy trafiały wyłącznie osoby godne zaufania. Organy samorządu zawodowego prawników przyjmują wewnętrzne regulacje, które określają m.in. zasady losowania adwokatów lub radców prawnych do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Regulacje te wymagają od kandydatów, by nie byli karani dyscyplinarnie, jak również nie uchybiali obowiązkom zawodowym, wynikającym z przynależności do samorządów prawniczych.

Punkty pomocy prowadzone przez organizacje pozarządowe także obsadzane są w sposób transparentny, pozwalający na wyłonienie takich podmiotów, które są w stanie zapewnić najlepszą możliwą jakość usług. Organizacje pozarządowe wyłaniane są na podstawie konkursów, których ramy zakreślają odpowiednie ustawy. Do konkursu mogą podejść wyłącznie podmioty wpisane na prowadzone przez wojewodów listy organizacji uprawnionych do świadczenia usług nieodpłatnej pomocy na terenie danego województwa. Niezbędnymi warunkami by organizacja uzyskała i utrzymała wpis na listę podmiotów uprawnionych są:

• co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań wiążących się z udzielaniem pomocy w odpowiedniej dziedzinie;
• posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry;
• gwarancja należytego wykonania zadania, w szczególności w zakresie zapewnienia: poufności, profesjonalizmu, rzetelności i przestrzegania zasad etyki;
• stosowanie opracowanych standardów obsługi i wewnętrznego systemu kontroli jakości.

Zarówno w przypadku punktów prowadzonych przez adwokatów lub radców prawnych, jak i w przypadku punktów prowadzonych przez organizacje pozarządowe, nieodpłatna pomoc prawna udzielana jest przez wykwalifikowanych profesjonalistów.

W ramach nieodpłatnej pomocy prawnej funkcjonują punkty z dyżurami specjalistycznymi, na których przyjmują profesjonaliści ze szczególnym doświadczeniem w danej dziedzinie. Dyżury specjalistyczne mają na celu wykorzystanie wiedzy i doświadczenia profesjonalistów systemu oraz zapewnienie kompleksowej pomocy na terenie całej Polski, dzięki możliwości skorzystania z porady zdalnej. Wspomniane specjalizacje to między innymi pomoc rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnością, pomoc ofiarom przemocy wobec kobiet i dzieci, ochrona danych osobowych czy mediacja.

Zapoznaj się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi dyżurów specjalistycznych z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej pomocy prawnej w zakładce Dyżury specjalistyczne

Chociaż to starożytni Grecy stworzyli podstawowe dla cywilizacji zachodniej koncepcje państwa, polityki, sprawiedliwości czy rządów prawa, i już greccy sofiści (V i IV wiek p.n.e.) dostrzegali społeczną rolę, jaką pełnią mówcy występujący w imieniu ludu lub broniący własnych przekonań, to właściwej genezy powstania zawodów prawniczych należy dopatrywać się dopiero w starożytnym Rzymie. Współczesne zawody adwokata i radcy prawnego wywodzą się z rzymskich zawodów: advocatus i cognitor.

Advocatus był pełnomocnikiem strony procesowej. Zawód ten polegał na udzielaniu porad dotyczących prawa i pomocy w toku postępowania zarówno przed sądami cywilnymi, jak i karnymi.

Wydawałoby się naturalnym, że najpierw pojawia się zawód, a następnie sposób jego wykonywania w formie nieodpłatnej. Współcześnie kojarzymy adwokatów jako wysoko opłacanych profesjonalistów, którzy od czasu do czasu pracują nieodpłatnie, społecznie. Tymczasem pomoc prawna na początku ukształtowała się właśnie jako usługa bezpłatna. Po pewnym czasie zadowolony klient decydował się uiszczać dobrowolną zapłatę. Wreszcie profesjonalizacja usług spowodowała, że prawnicy zdecydowali się co do zasady pracować za wynagrodzeniem.

Z łaciny pochodzi stosowany również współcześnie zwrot pro bono (pro bono publico czyli „dla dobra publicznego”). Określenie to oznacza usługi profesjonalne wykonywane dobrowolnie i bezpłatnie, w interesie publicznym.

Modelowy przykładem funkcjonowania systemu nieodpłatnej pomocy prawnej jest legal aid (pomoc prawna) z Wielkiej Brytanii. Zapewnia on świadczenie pomocy na poziomie lokalnym oraz państwowym, zarówno na etapie przedsądowym jak i sądowym. Jego filarami są organizacje pozarządowe, których działalność finansowana jest przez państwo.

W Polsce do 2015 r. nieodpłatna pomoc prawna zapewniana była przez szereg prywatnych inicjatyw, głównie samych prawników działających pro bono, ale również biura poselskie i senatorskie. Na podobnej idei osadziły się studenckie kliniki prawa. Od 1 października 1997 roku na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego rozpoczęła działalność pierwsza w Polsce Uniwersytecka Poradnia Prawna. Kolejne tego typu inicjatywy zostały zrzeszone w ramach Fundacji Uniwersyteckich Poradni Prawnych.

Wreszcie za uzasadnione zostało stworzenie uniwersalnego systemu bezpłatnych porad prawnych oraz poradnictwa obywatelskiego dla osób, które z uwagi na swój status materialny lub sytuację życiową nie mają możliwości uzyskania odpłatnej pomocy prawnej. Efektem tego było uchwalenie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie oraz edukacji prawnej. To pierwsza w Polsce regulacja prawna, która określiła organizację systemu nieodpłatnej pomocy oraz główne zasady jej udzielania.

Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018 poz. 1467) wprowadził do systemu nieodpłatnej pomocy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz nieodpłatną mediację. Prawie dwa lata później Ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. 2020 poz. 875) udostępniono wszystkim obywatelom możliwość korzystania z porad nieodpłatnej pomocy w czasie pandemii w trybie zdalnym, czyli przy użyciu środków komunikowania się na odległość tj. telefon lub komunikator internetowy (np. Skype lub Teams).

Czy punkty nieodpłatnej pomocy są otwarte w czasie obowiązywania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego?

Punkty nieodpłatnej pomocy działają zarówno podczas obowiązywania stanu epidemii, jak i zagrożenia epidemicznego. W zależności od powiatu, funkcjonują one w trybie stacjonarnym lub zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Do takich środków zalicza się telefon oraz aplikacje do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Część powiatów wprowadziła system udzielania pomocy zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Skontaktuj się z wybranym powiatem, aby sprawdzić w jakim trybie udziela porad.

Czy można skorzystać z porady zdalnie?

W zależności od punktu nieodpłatnej pomocy, można umówić się na poradę zdalną. Odbędzie się ona przez telefon lub przy użyciu aplikacji do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Co do zasady porady zdalne kierowane są do osób z trudnościami w przemieszczaniu lub komunikowaniu się. Jednakże w związku z nadal obowiązującym stanem zagrożenia epidemicznego porady zdalne zostały obecnie umożliwione wszystkim beneficjentom.

Aby skorzystać z porady, należy się najpierw na nią zapisać. Zapisów można dokonać stacjonarnie w starostwach powiatowych, kontaktując się ze starostwem telefonicznie lub przez formularz na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl.

Czy pomoc jest całkowicie bezpłatna?

Usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji są całkowicie bezpłatne. Kierowane są one do osób, których sytuacja majątkowa nie pozwala na skorzystanie z odpłatnych usług tego typu profesjonalistów. Wspomniane usługi finansowane są z budżetu państwa i mają na celu zapewnienie równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Czy w punktach z dyżurami specjalistycznymi można uzyskać poradę z innego zakresu?

Każdy z punktów nieodpłatnej pomocy oferuje pełen zakres tematyczny usług. Punkty z dyżurami specjalistycznymi najczęściej prowadzą także dyżury zwykłe. Można więc się wtedy zapisać do tego punktu na poradę dotyczącą każdej z dziedzin prawa. Aby uzyskać informację, jak to wygląda w konkretnym punkcie, należy skontaktować się telefonicznie z odpowiednim starostwem powiatowym.

Czy nieodpłatnej pomocy prawnej udzielają profesjonalni prawnicy?

Osobami udzielającymi nieodpłatnej pomocy prawnej są adwokaci, radcowie prawni, aplikanci adwokaccy lub radcowscy oraz magistrzy prawa spełniający odpowiednie wymogi. Oznacza to, że wszyscy są wykształconymi prawnikami. W zakresie prawa podatkowego, z wyłączeniem praw podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, porady może udzielić także doradca podatkowy.

Czy mogę się zapisać na poradę nie w swoim powiecie?

System nieodpłatnej pomocy nie przewiduje rejonizacji, czyli obowiązku zapisu na poradę w powiecie, w którym się zamieszkuje. W praktyce oznacza to, że można zapisać się na poradę w każdym powiecie, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Czy jeżeli jestem obywatelem Polski, a mieszkam za granicą, mogę skorzystać z porady?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany do wszystkich obywateli Polski, których sytuacja majątkowa nie pozwala na opłacenie tych usług w cenach rynkowych. Z uwagi na panującą epidemię, udostępniona została możliwość uzyskania porady także w trybie zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Dzięki temu rozwiązaniu, obywatele Polski mieszkający za granicą także mogą bez problemu skorzystać z usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Czy jeżeli jestem obcokrajowcem, to mogę skorzystać z porady?

Z porady w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może skorzystać każda osoba przebywająca na terytorium Polski. Należy jednak pamiętać, że w większości punktów będzie można uzyskać jedynie poradę w języku polskim. Informację o językach obcych, w jakich udzielana jest pomoc w danym punkcie, można sprawdzić w zakładce Pomoc dla cudzoziemców oraz w starostwach powiatowych.

Czy mogę skorzystać z pomocy jeżeli prowadzę własną działalność i zatrudniam pracowników?

Z porady mogą skorzystać osoby fizyczne lub przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniający innych osób w ciągu ostatniego roku. Nie może więc z porady skorzystać przedsiębiorca, który zatrudnia innych pracowników. Kryterium ostatniego roku należy rozumieć jako 12 miesięcy liczonych wstecz od dnia złożenia oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, a nie rok kalendarzowy, podatkowy czy jakikolwiek inny okres rozliczeniowy.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej pomocy więcej niż jeden raz?

Osoby uprawnione mogą skorzystać z usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie, jakiego wymaga ich sprawa. Mogą więc skorzystać z porady więcej niż jeden raz. Mogą także zwrócić się o pomoc w więcej niż jednej sprawie, niezależnie od czasu, który upłynął od zakończenia się ostatniej sprawy.

Czy porada jest anonimowa?

Tak. Jedynie przed uzyskaniem porady stacjonarnej beneficjent zostanie poproszony o podpisanie oświadczenia, w którym deklaruje, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Na oświadczeniu tym widnieją dane osobowe beneficjenta. Dane te jednak nie zostaną zarchiwizowane wraz z danymi dotyczącymi sprawy. Co za tym idzie, dane osobowe i dane sprawy nie pojawią się w swoim sąsiedztwie. Zapisane dane są więc zanonimizowane, a porada jest anonimowa.

W przypadku porady otrzymanej w stanie epidemii lub zagrożenia epidemicznego w trybie zdalnym, czyli przez telefon lub przy użyciu komunikatora internetowego, beneficjent nie składa oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, a więc nie przekazuje na piśmie swoich danych osobowych.

Kto jest administratorem danych osobowych systemu nieodpłatnej pomocy?

Oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej przechowywane jest w warunkach uniemożliwiających dostęp do niego osób trzecich. Administratorem danych osobowych zawartych w oświadczeniu jest starosta danego powiatu. W celu umożliwienia kontroli prawidłowości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego starosta przechowuje wspomniane oświadczenia przez trzy lata od końca roku kalendarzowego, w którym oświadczenie zostało sporządzone.