Nieodpłatna pomoc

Nieodpłatna mediacja jest rodzajem polubownego rozwiązywania sporów. Prowadzona jest w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego. Celem mediacji jest wypracowanie rozwiązania między stronami konfliktu poprzez dialog z udziałem mediatora.

Mediator może także pomóc obywatelowi w sporządzeniu projektu umowy o mediację, wniosku o jej przeprowadzenie przed sądem, wniosku o przeprowadzenie mediacji w sprawie karnej lub wniosku do sądu o zatwierdzenie ugody, którą zawarto wcześniej podczas mediacji.

Kto może skorzystać z nieodpłatnej mediacji?

Nieodpłatna mediacja kierowana jest do wszystkich obywateli, którzy znajdują się w sytuacji konfliktowej i pragną ją rozwiązać pokojowo. Odnosi się to także do przedsiębiorców samozatrudnionych, czyli takich, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą. Osoba występująca o mediację musi jedynie spełniać warunki skorzystania z systemu nieodpłatnej pomocy.

Nieodpłatna mediacja może zostać przeprowadzona zarówno na etapie przedsądowym, jak i podczas trwania postępowania sądowego, o ile sąd nie skierował jeszcze stron na mediację w tej sprawie.

Jak mogę się zapisać na mediację?

• telefonicznie – poprzez specjalny powiatowy numer do zapisów;
• elektronicznie – pisząc na podany przez powiat adres e-mail lub zapisując się przy pomocy formularza dostępnego na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl;
• Osobiście – stawiając się w starostwie powiatowym.

Co muszę ze sobą zabrać na mediację?

W przypadku skorzystania z porady stacjonarnej, beneficjent składa pisemne oświadczenie, w którym deklaruje, że nie ma możliwości ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Natomiast beneficjent będący przedsiębiorcą składa:

• pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłątnej pomocy prawnej;
• oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku;
• wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymanej w roku, w którym ubiegają się o nieodpłatną mediację oraz otrzymanej w ciągu dwóch poprzedzających ją lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Gdzie mogę udać się po mediację?

Nieodpłatna mediacja prowadzona jest w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Pomoc w sporządzeniu pism otrzymasz we wszystkich punktach w Polsce rozmieszczonych w każdym z powiatów.

Jak to działa?

Organizacje pozarządowe prowadzące punkty nieodpłatnej pomocy podpisują umowę z mediatorem, który jest uprawniony do przeprowadzenia mediacji między stronami. Nieodpłatna mediacja jest udzielana także w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzonych przez adwokatów i radców prawnych, którzy jednocześnie mają uprawnienia mediatora. W przypadku, gdy beneficjent wyrazi chęć zapisania się na poradę, zostanie poproszony o udanie się do punktu w powiecie, w którym dostępna jest usługa mediatora.

Niektóre z punktów dysponują dyżurami, które mają specjalizację mediacji. Jeżeli w danym powiecie żaden punkt nie ustalił takiej specjalizacji, nie oznacza to, że nie ma możliwości się na taką usługę zapisać. W takim przypadku najlepiej jest skontaktować się telefonicznie ze starostwem powiatowym i poprosić o udzielenie informacji, w których punktach prowadzona jest mediacja.

Sprawdź dostępność punktów nieodpłatnej pomocy i zapisz się na mediację przez stronę zapisy-np.ms.gov.pl.

Informacje o dostępnych punktach znajdują się także w starostwach powiatowych, urzędach gmin i urzędach miast oraz na ich stronach internetowych.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej mediacji, jeżeli jestem osobą z niepełnosprawnościami?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany między innymi do osób ze szczególnymi potrzebami. Każda z takich osób może skorzystać z nieodpłatnej mediacji. W przypadku konieczności zapewnienia udogodnień potrzebnych do udzielenia porady (np. usługi tłumacza języka migowego) należy taką potrzebę zgłosić podczas umawiania wizyty lub niezwłocznie po jej umówieniu.

Osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się mogą skorzystać z porady poza lokalem punktu lub przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, takich jak telefon lub komunikatory internetowe, niezależnie od sytuacji epidemicznej.

Zapoznaj się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi nieodpłatnej pomocy dla osób ze szczególnymi potrzebami w zakładce Osoby z niepełnosprawnościami.

Należy pamiętać, że do prowadzenia stałej listy mediatorów są uprawnione jedynie organizacje, które takie zadanie mają wpisane w swoim statucie. Natomiast uczelnia prowadząca stałą listę mediatorów, jest zobowiązana do przekazania takiej listy do informacji prezesa sądu okręgowego. Pieczę nad stałą listą mediatorów sprawuje zatem prezes właściwego sądu okręgowego.

Mediatorem może zostać osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzystająca z pełni praw publicznych. Zgodnie z wytycznymi sporządzonymi przez Społeczną Radę do spraw Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości, kwalifikacje do pełnienia zawodu mediatora można uzyskać po ukończeniu szkolenia trwającego co najmniej 40 godzin zegarowych oraz uzyskaniu zaświadczenia ukończenia kursu.

Szkolenie takie powinno poruszać podstawowe zasady postępowania mediacyjnego, psychologiczne mechanizmy konfliktów, trening praktycznych umiejętności prowadzenia mediacji, a także prawa i aspekty organizacyjne procedur mediacyjnych.

O wpis na stałą listę mediatorów można się ubiegać także po ukończeniu odpowiednich studiów podyplomowych, przygotowujących do zawodu mediatora.

Przeprowadzenia nieodpłatnej mediacji nie może się jednak podjąć mediator, który wcześniej udzielał stronom konfliktu pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego. Nie może jej także poprowadzić świadek, ktoś kto wydawał opinię w sprawie, prowadził terapię albo sporządzał wywiad środowiskowy. Nie przeprowadzi również nieodpłatnej mediacji osoba, względem której strony mają wątpliwości, co do jej bezstronności. W przypadku wystąpienia powyższych okoliczności, mediator skieruje strony do innego mediatora w tym samym lub innym punkcie.

Najstarsze informacje o mediatorach pojawiają się już w pierwszej cywilizacji, która na piśmie opisała funkcjonowanie swojego społeczeństwa – w Sumerze. Następnie upowszechniła się ona w nieodległym Egipcie. O ile rolę sędziów przyjęli często na siebie w starożytności władcy, o tyle funkcję mediatorów w sposób formalny lub nieformalny powierzano kapłanom, urzędnikom lub zwykłym obywatelom, cieszącym się autorytetem. Spory łagodzono na forum wspólnoty religijnej lub starszyzny plemiennej.

W kulturach wschodnioazjatyckich w oparciu o filozofię Konfucjusza wykształcił się pogląd, że społeczeństwo powinno być w stanie samo rozwiązać problemy w postaci konfliktów powstających pomiędzy jego członkami. Dlatego kierowanie sprawy na drogę sądową traktowane było jako ostateczność wiążąca się nawet z utratą szacunku.

W starożytnej Grecji istniała instytucja tzw. sędziego rozjemczego, pełniącego funkcję mediatora. Był on wybierany przez strony sporu, a jego zadaniem było doprowadzenie do ugody. Dopiero jeżeli porozumienia nie udało się osiągnąć, kierowano sprawę do sądu przysięgłych. To właśnie od greckiego słowa medos pochodzi słowo mediacja. Oznacza ono „pośredniczący, neutralny, nie przynależny do żadnej ze stron”. Jednocześnie w starożytnym Rzymie funkcjonowały niezależnie od siebie arbitraż i mediacja. Początkowo procedury związane z procesem mediacyjnym były oparte na podstawie zwyczaju. Jednak już w VI wieku przepisy zostały spisane w ramach Digesta Iustiniani.

W średniowieczu, w chrześcijańskiej Europie, roli mediatorów podejmowali się duchowni, przy czym zdarzało się, że w sporach między władcami mediował sam papież.

Nowożytne formy alternatywnego rozwiązywania sporów powstały w Anglii, skąd zostały przeniesione do USA, wraz z pozostałymi elementami kultury common law. To właśnie na tych wielokulturowych fundamentach powstała współczesna mediacja, której największy rozwój dokonał się właśnie w Stanach Zjednoczonych Ameryki.

W Polsce na wzorcach niemieckich powołano w grudniu 1995 r. Zespół ds. Wprowadzania Mediacji w Polsce działający przy Stowarzyszeniu Penitencjarnym Patronat. Zespół przyczynił się do powstania ośrodków mediacji w całym kraju. W placówkach tych realizowano pilotażowy program mediacji między nieletnimi sprawcami czynów karalnych a pokrzywdzonymi.

Mediacja w sprawach cywilnych została wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 172, poz. 1438).

Ustawa z dnia 15 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1467) wprowadziła także możliwość skorzystania z nieodpłatnej mediacji, która kierowana jest do obywateli w trudnej sytuacji materialnej.

Zarówno mediacja sądowa, jak i nieodpłatna mediacja prowadzone są przez mediatorów. Występują jednak między nimi fundamentalne różnice – na przykład, na mediacje sądową kieruje sąd, podczas gdy nieodpłatna mediacja zostaje przeprowadzona z inicjatywy beneficjentów. Jednocześnie należy zaznaczyć, że dostępne są także usługi odpłatnej mediacji z woli stron, na którą mogą się udać bez skierowania od sądu. Wszystkie mediacje mają na celu wypracowanie rozwiązania, które usatysfakcjonuje obie strony poprzez dialog bez udziału prawnika.

Aby dowiedzieć się więcej o działaniu nieodpłatnej mediacji, przejdź do zakładki Czym jest nieodpłatna mediacja?

Utworzenie Krajowego Rejestru Mediatorów ma na celu profesjonalizację zawodu mediatora. Projekt przyczyni się także do realizacji celu szczegółowego Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), a dokładnie do poprawy jakości wydawanych orzeczeń oraz zwiększenia skuteczności ich egzekwowania.

Projekt jest realizowany w partnerstwie z Centralnym Instytutem Analiz Polityczno-Prawnych, Konfederacją Lewiatan, Katolickim Uniwersytetem Lubelskim Jana Pawła II oraz Regionalną Izbą Gospodarczą Pomorza. Realizacja projektu w ramach partnerstwa ma na celu zapewnienie trwałości rozwoju mediacji w Polsce.

Na Ministerstwie Sprawiedliwości spoczywa rola przeprowadzenia prac legislacyjnych z realizacji projektu, przygotowania i wdrożenia systemu informatycznego o nazwie Krajowy Rejestr Mediatorów (KRM) oraz częściowego przeprowadzenia działań informacyjnych.

Zapoznaj się z szerszymi informacjami dotyczącymi Krajowego Rejestru Mediatorów i projektu „Upowszechnienie alternatywnych metod rozwiązywania sporów poprzez podniesienie kompetencji mediatorów, utworzenie Krajowego Rejestru Mediatorów (KRM) oraz działania informacyjne”.

W Polsce oprócz świętowania Międzynarodowego Dnia Mediacji, organizowany jest również Tydzień Mediacji, w którego część wchodzi MDM. W tym czasie organizowane są konferencje promujące instytucję mediacji, specjalne dyżury mediatorów oraz konkursy mające na celu przybliżenie idei pokojowego rozwiązywania sporów obywatelom.

Czy punkty nieodpłatnej pomocy są otwarte w czasie obowiązywania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego?

Punkty nieodpłatnej pomocy działają zarówno podczas obowiązywania stanu epidemii, jak i zagrożenia epidemicznego. W zależności od powiatu, funkcjonują one w trybie stacjonarnym lub zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Do takich środków zalicza się telefon oraz aplikacje do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Część powiatów wprowadziła system udzielania pomocy zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Skontaktuj się z wybranym powiatem, aby sprawdzić w jakim trybie udziela porad.

Czy można skorzystać z mediacji zdalnie?

W zależności od punktu nieodpłatnej pomocy, można umówić się na mediację zdalną. Odbędzie się ona przez telefon lub przy użyciu aplikacji do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Co do zasady mediacje zdalne kierowane są do osób z trudnościami w przemieszczaniu lub komunikowaniu się. Jednakże w związku z nadal obowiązującym stanem zagrożenia epidemicznego mediacje zdalne zostały obecnie umożliwione wszystkim beneficjentom.

Aby skorzystać z nieodpłatnej mediacji, należy się najpierw na nią zapisać. Zapisów można dokonać stacjonarnie w starostwach powiatowych, kontaktując się ze starostwem telefonicznie lub przez formularz na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl.

Czy pomoc jest całkowicie bezpłatna?

Usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji są całkowicie bezpłatne. Kierowane są one do osób, których sytuacja majątkowa nie pozwala na skorzystanie z odpłatnych usług tego typu profesjonalistów. Wspomniane usługi finansowane są z budżetu państwa i mają na celu zapewnienie równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Czy w punktach z dyżurami specjalistycznymi można uzyskać poradę z innego zakresu?

Każdy z punktów nieodpłatnej pomocy oferuje pełen zakres tematyczny usług. Punkty z dyżurami specjalistycznymi najczęściej prowadzą także dyżury zwykłe. Można więc się wtedy zapisać do tego punktu na poradę dotyczącą każdej z dziedzin prawa. Aby uzyskać informację, jak to wygląda w konkretnym punkcie, należy skontaktować się telefonicznie z odpowiednim starostwem powiatowym.

Czy można się zapisać na nieodpłatną mediację w każdym punkcie?

Nieodpłatna mediacja przeprowadzana jest w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Co do zasady może być więc prowadzona w każdym z punktów. System nieodpłatnej pomocy dysponuje także punktami, które wyodrębniły dyżury specjalistyczne w zakresie mediacji.

Czy mogę się zapisać na mediację nie w swoim powiecie?

System nieodpłatnej pomocy nie przewiduje rejonizacji, czyli obowiązku zapisu na poradę w powiecie, w którym się zamieszkuje. W praktyce oznacza to, że można zapisać się na poradę w każdym powiecie, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Czy jeżeli jestem obywatelem Polski, a mieszkam za granicą, mogę skorzystać z nieodpłatnej mediacji?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany do wszystkich obywateli Polski, których sytuacja majątkowa nie pozwala na opłacenie tych usług w cenach rynkowych. Z uwagi na panującą epidemię, udostępniona została możliwość uzyskania nieodpłatnej mediacji także w trybie zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Dzięki temu rozwiązaniu, obywatele Polski mieszkający za granicą także mogą bez problemu skorzystać z usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji.

Czy jeżeli jestem obcokrajowcem, to mogę skorzystać z nieodpłatnej mediacji?

Z porady w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może skorzystać każda osoba przebywająca na terytorium Polski. Należy jednak pamiętać, że w większości punktów będzie można uzyskać jedynie poradę w języku polskim. Informację o językach obcych, w jakich udzielana jest pomoc w danym punkcie, można sprawdzić w zakładce Pomoc dla cudzoziemców oraz w starostwach powiatowych.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej mediacji jeżeli prowadzę własną działalność i zatrudniam pracowników?

Z nieodpłatnej mediacji mogą skorzystać osoby fizyczne lub przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniający innych osób w ciągu ostatniego roku. Nie może więc z porady skorzystać przedsiębiorca, który zatrudnia innych pracowników. Kryterium ostatniego roku należy rozumieć jako 12 miesięcy liczonych wstecz od dnia złożenia oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, a nie rok kalendarzowy, podatkowy czy jakikolwiek inny okres rozliczeniowy.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej mediacji więcej niż jeden raz?

Osoby uprawnione mogą skorzystać z usługi nieodpłatnej mediacji w zakresie, jakiego wymaga ich sprawa. Innymi słowy, mediacje mogą składać się z więcej niż jednej wizyty. Beneficjenci mogą więc skorzystać z porady więcej niż jeden raz. Mogą także zwrócić się o pomoc w więcej niż jednej sprawie, niezależnie od czasu, który upłynął od zakończenia się ostatniej sprawy.

Czy mediacja jest anonimowa?

Tak, a wszelka dokumentacja (np. protokół z mediacji) sporządzana podczas mediacji zostaje zanonimizowana. Jedynie przed uzyskaniem mediacji stacjonarnej beneficjent zostanie poproszony o podpisanie oświadczenia, w którym deklaruje, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Na oświadczeniu tym widnieją dane osobowe beneficjenta. Dane te jednak nie zostaną zarchiwizowane wraz z danymi dotyczącymi sprawy. Co za tym idzie, dane osobowe i dane sprawy nie pojawią się w swoim sąsiedztwie. Zapisane dane są więc zanonimizowane, a porada jest anonimowa.

W przypadku nieodpłatnej mediacji otrzymanej w stanie epidemii lub zagrożenia epidemicznegp w trybie zdalnym, czyli przez telefon lub przy użyciu komunikatora internetowego, beneficjent nie składa oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, zatem nie przekazuje na piśmie swoich danych osobowych.

Kto jest administratorem danych osobowych systemu nieodpłatnej pomocy?

Oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej przechowywane jest w warunkach uniemożliwiających dostęp do niego osób trzecich. Administratorem danych osobowych zawartych w oświadczeniu jest starosta danego powiatu. W celu umożliwienia kontroli prawidłowości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego starosta przechowuje wspomniane oświadczenia przez trzy lata od końca roku kalendarzowego, w którym oświadczenie zostało sporządzone.