Nieodpłatna pomoc

Doradca obywatelski wspiera beneficjenta w samodzielnym rozwiązaniu problemu, a w razie potrzeby, sporządza z nim plan działania wyjścia z problematycznej sytuacji życiowej i pomaga w wykonaniu go krok po kroku. Niektórzy doradcy obywatelscy specjalizują się w określonych dziedzinach adresując porady do konkretnych grup społecznych, na przykład w zakresie niepełnosprawności, spraw konsumentów, dyskryminacji lub uzależnień.

Porada obywatelska może, ale nie musi dotyczyć problemu typowo prawnego. W oparciu o analizę sytuacji doradca obywatelski udziela informacji i wskazuje różnorodne ścieżki postępowania, omawia ich wady i zalety, wskazuje gdzie i jakiej pomocy dalej szukać. Wybór ostatecznego rozwiązania należy do beneficjenta. Do decyzji beneficjenta pozostaje również wybór formy porady obywatelskiej.

Kto może skorzystać z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego?

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie kierowane jest do wszystkich obywateli, którzy znajdują się w trudnej sytuacji i szukają pomocy, która pozwoli im z niej wyjść. Przysługuje także przedsiębiorcom samozatrudnionym, czyli takim, którzy prowadzą jednoosobową działalność gospodarczą.

Jak mogę się zapisać na poradę?

• telefonicznie – poprzez specjalny powiatowy numer do zapisów;
• elektronicznie – pisząc na podany przez powiat adres e-mail lub zapisując się przy pomocy formularza dostępnego na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl;
• Osobiście – stawiając się w starostwie powiatowym.

Co muszę ze sobą zabrać na poradę?

W przypadku skorzystania z porady stacjonarnej, beneficjent składa pisemne oświadczenie, w którym deklaruje, że nie ma możliwości poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Natomiast beneficjent będący przedsiębiorcą składa:

• pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej;
• oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku;
• wszystkie zaświadczenia o pomocy de minimis oraz pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, otrzymanej w roku, w którym ubiegają się o nieodpłatną poradę obywatelską oraz otrzymanej w ciągu dwóch poprzedzających ją lat podatkowych, albo oświadczenia o wielkości tej pomocy otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Gdzie mogę udać się po poradę?

Porady udzielane są w około 1500 punktach w całej Polsce – w każdym powiecie. Zainteresowany obywatel nie ma obowiązku zapisywania się na poradę w powiecie zamieszkania. Może zapisać się na poradę w najbardziej dogodnym dla niego miejscu w Polsce.

Sprawdź dostępność punktów nieodpłatnej pomocy i zapisz się na poradę przez stronę zapisy-np.ms.gov.pl.

Informacje o dostępnych punktach znajdują się także w starostwach powiatowych, urzędach gmin i urzędach miast oraz na ich stronach internetowych.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, jeżeli jestem osobą z niepełnosprawnościami?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany między innymi do osób ze szczególnymi potrzebami. Każda z takich osób może skorzystać z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W przypadku konieczności zapewnienia udogodnień potrzebnych do udzielenia porady (np. usługi tłumacza języka migowego) należy taką potrzebę zgłosić podczas umawiania wizyty lub niezwłocznie po jej umówieniu.

Osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się mogą korzystać z porady poza lokalem punktu lub przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, takich jak telefon lub komunikatory internetowe, niezależnie od sytuacji epidemicznej.

Zapoznaj się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi nieodpłatnej pomocy dla osób ze szczególnymi potrzebami w zakładce Osoby z niepełnosprawnościami.

Aby otrzymać uprawnienia do wykonywania zawodu doradcy obywatelskiego, należy odbyć 70-godzinny kurs przygotowujący. Kursy prowadzone są przez wykwalifikowany podmiot szkolący, którym jest Związek Biur Porad Obywatelskich (ZBPO). Zarówno zajęcia, jak i egzaminy odbywają się w formie zdalnej, za pośrednictwem komunikatora internetowego Zoom oraz platformy edukacyjnej Moodle.

Szkolenie na doradcę obywatelskiego ma na celu przygotowanie uczestników do wspierania beneficjentów w samodzielnym rozwiązaniu kryzysowych sytuacji. Zgodnie z ustawą kurs obejmuje 70 godzin zajęć z zakresu poradnictwa obywatelskiego, z których co najmniej:

• 15 godzin poświęcone jest na zajęcia z metodyki pracy doradcy,
• 20 godzin dotyczy zagadnień związanych z poradnictwem dla osób zadłużonych.

Pozostałe 35 godzin szkolenia merytorycznego może zostać poświęcone tematyce zabezpieczenia społecznego, spraw mieszkaniowych, dziedziczenia, własności, prawa pracy, spraw rodzinnych, postępowania cywilnego, karnego i administracyjnego.

Szkolenie zakończone jest egzaminem. Wszyscy uczestnicy, którzy pomyślnie zdadzą egzamin, otrzymają zaświadczenie potwierdzające wiedzę i umiejętności potrzebne do świadczenia poradnictwa obywatelskiego.

Szczegółowe informacje dotyczące szkoleń i egzaminów znajdują się w programie szkoleń oraz regulaminie na stronie ZBPO.

Punkty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego

Punkty pomocy prowadzone przez organizacje pozarządowe obsadzane są w sposób transparentny, pozwalający na wyłonienie takich podmiotów, które są w stanie zapewnić najlepszą możliwą jakość usług. Organizacje pozarządowe wyłaniane są na podstawie konkursów, których ramy zakreślają odpowiednie ustawy. Do konkursu mogą podejść wyłącznie podmioty wpisane na prowadzone przez wojewodów listy organizacji uprawnionych do świadczenia usług nieodpłatnej pomocy na terenie danego województwa. Niezbędnymi warunkami by organizacja uzyskała i utrzymała wpis na listę podmiotów uprawnionych są:

• co najmniej dwuletnie doświadczenie w wykonywaniu zadań wiążących się z udzielaniem pomocy w odpowiedniej dziedzinie;
• posiadanie odpowiednio wykwalifikowanej kadry;
• gwarancja należytego wykonania zadania, w szczególności w zakresie zapewnienia: poufności, profesjonalizmu, rzetelności i przestrzegania zasad etyki;
• stosowanie opracowanych standardów obsługi i wewnętrznego systemu kontroli jakości.

W ramach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego funkcjonują punkty z dyżurami specjalistycznymi, na których przyjmują profesjonaliści ze szczególnym doświadczeniem w danej dziedzinie. Dyżury specjalistyczne mają na celu wykorzystanie wiedzy i doświadczenia profesjonalistów systemu oraz zapewnienie kompleksowej pomocy na terenie całej Polski, dzięki możliwości skorzystania z porady zdalnej. Wspomniane specjalizacje to między innymi pomoc rodzinom wychowującym dzieci z niepełnosprawnością, pomoc ofiarom przemocy wobec kobiet i dzieci, ochrona danych osobowych czy mediacja.

Zapoznaj się ze szczegółowymi informacjami dotyczącymi dyżurów specjalistycznych z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej pomocy prawnej w zakładce Dyżury specjalistyczne

W 1938 r. został opracowany pierwszy plan utworzenia placówek, które taką funkcję by pełniły. Rok później działało ich już aż 200. Istotnym aspektem powstawania biur poradnictwa obywatelskiego w Wielkiej Brytanii jest fakt, że była to inicjatywa publiczna, finansowana z takich właśnie środków i zależna od instytucji państwowych.

Obecnie punkty poradnictwa tworzą sieć Citizens Advice, która prowadzi dostępny dla wszystkich biur serwis do wymiany informacji. Organizacje świadczące pomoc muszą posiadać znak jakości. Jeden z nich nadawany jest przez organizację zawodową prawników The Legal Society, pozostałe – przez instytucję administrującą systemem pomocy prawnej, czyli Legal Service Commission (LSC). W modelu brytyjskim każde biuro jest prowadzone jako niezależna organizacja. Na szczeblu ogólnym działa ośrodek, który pełni funkcje centralne, integruje biura oraz wzmacnia ich potencjał.

Polskie placówki poradnicze powstawały w oparciu o standardy wypracowane przez organizacje brytyjskie na przestrzeni siedemdziesięciu lat. Tak powstały pierwsze Biura Porad Obywatelskich. W 1996 r. pojawiły się placówki w Warszawie, Przemyślu, Wrocławiu i Łomży.

Pierwsza placówka została utworzona przez Stowarzyszenie Centrum Informacji Społecznej w odpowiedzi na potrzebę społeczeństwa, które doświadczyło transformacji po 1989 r. W podanym momencie pod pojęciem poradnictwa obywatelskiego rozumiano konsultacje dotyczące jakiegokolwiek aspektu życia społecznego. Powstało w odpowiedzi na potrzebę kompleksowego wsparcia osób w sytuacji kryzysowej.

Ideały, które przyświecały tej działalności, opierają się na założeniu, że skuteczna pomoc wymaga odniesienia do całego spektrum życia osoby potrzebującej i wsparcia jej w możliwie samodzielnym działaniu na rzecz poprawienia swojej sytuacji. Wobec czego poradnictwo obywatelskie nie może koncentrować się na wybranym aspekcie problemu, np. na kwestii prawnej. Pomoc specjalistyczna istniejących już w tamtych czasach instytucji ukierunkowana była na doradztwo prawne, ekonomiczne czy edukacyjne. Okazała się jednak niewystarczająca dla osób, które zmagały się z tymi wszystkimi problemami na raz, a dodatkowo z kryzysem przesiedleń, bezdomnością, czy nagłą utratą środków materialnych.

Ponadto biura poradnictwa obywatelskiego w Polsce powstawały jako inicjatywy prywatne, a następnie połączyły się w 1998 r. w Związek Biur Poradnictwa Obywatelskiego i nawiązały współpracę z instytucjami z sektora publicznego, pozarządowego i komercyjnego. Zrzesza on niezależne organizacje: stowarzyszenia i fundacje prowadzące biura porad obywatelskich.

Biura prowadzone są przez organizacje pozarządowe. Organizacjom nadawane są uprawnienia do prowadzenia punktów nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego poprzez wpis na listę wojewody. Związek Biur Poradnictwa Obywatelskiego jest podmiotem szkolącym doradców obywatelskich oraz wystawiającym ich certyfikację.

Czy punkty nieodpłatnej pomocy są otwarte w czasie obowiązywania stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego?

Punkty nieodpłatnej pomocy działają zarówno podczas obowiązywania stanu epidemii, jak i zagrożenia epidemicznego. W zależności od powiatu, funkcjonują one w trybie stacjonarnym lub zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Do takich środków zalicza się telefon oraz aplikacje do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Część powiatów wprowadziła system udzielania pomocy zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Skontaktuj się z wybranym powiatem, aby sprawdzić w jakim trybie udziela porad.

Czy można skorzystać z porady zdalnie?

W zależności od punktu nieodpłatnej pomocy, można umówić się na poradę zdalną. Odbędzie się ona przez telefon lub przy użyciu aplikacji do rozmów przez Internet (np. Skype lub Teams). Co do zasady porady zdalne kierowane są do osób z trudnościami w przemieszczaniu lub komunikowaniu się. Jednakże w związku z nadal obowiązującym stanem zagrożenia epidemicznego porady zdalne zostały umożliwione wszystkim beneficjentom.

Aby skorzystać z porady, należy się najpierw na nią zapisać. Zapisów można dokonać stacjonarnie w starostwach powiatowych, kontaktując się ze starostwem telefonicznie lub przez formularz na stronie https://zapisy-np.ms.gov.pl.

Czy pomoc jest całkowicie bezpłatna?

Usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji są całkowicie bezpłatne. Kierowane są one do osób, których sytuacja majątkowa nie pozwala na skorzystanie z odpłatnych usług tego typu profesjonalistów. Wspomniane usługi finansowane są z budżetu państwa i mają na celu zapewnienie równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Czy w punktach z dyżurami specjalistycznymi można uzyskać poradę z innego zakresu?

Każdy z punktów nieodpłatnej pomocy oferuje pełen zakres tematyczny usług. Punkty z dyżurami specjalistycznymi najczęściej prowadzą także dyżury zwykłe. Można więc się wtedy zapisać do tego punktu na poradę dotyczącą każdej z dziedzin prawa. Aby uzyskać informację, jak to wygląda w konkretnym punkcie, należy skontaktować się telefonicznie z odpowiednim starostwem powiatowym.

Czy doradcy obywatelscy mają także wykształcenie prawnicze?

Doradca obywatelski może, ale nie musi posiadać wykształcenia prawniczego. Doradcą obywatelskim może zostać osoba po różnorakich kierunkach studiów, pod warunkiem, że uzyskała dyplom ukończenia uczelni wyższej oraz odbyła kurs na doradcę obywatelskiego.

Czy mogę się zapisać na poradę nie w swoim powiecie?

System nieodpłatnej pomocy nie przewiduje rejonizacji, czyli obowiązku zapisu na poradę w powiecie, w którym się zamieszkuje. W praktyce oznacza to, że można zapisać się na poradę w każdym powiecie, niezależnie od miejsca zamieszkania.

Czy jeżeli jestem obywatelem Polski, a mieszkam za granicą, mogę skorzystać z porady?

System nieodpłatnej pomocy jest kierowany do wszystkich obywateli Polski, których sytuacja majątkowa nie pozwala na opłacenie tych usług w cenach rynkowych. Z uwagi na panującą epidemię, udostępniona została możliwość uzyskania porady także w trybie zdalnym, czyli przy użyciu środków porozumiewania się na odległość. Dzięki temu rozwiązaniu, obywatele Polski mieszkający za granicą także mogą bez problemu skorzystać z usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Czy jeżeli jestem obcokrajowcem, to mogę skorzystać z porady?

Z porady w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego może skorzystać każda osoba przebywająca na terytorium Polski. Należy jednak pamiętać, że w większości punktów będzie można uzyskać jedynie poradę w języku polskim. Informację o językach obcych, w jakich udzielana jest pomoc w danym punkcie, można sprawdzić w zakładce Pomoc dla cudzoziemców oraz w starostwach powiatowych.

Czy mogę skorzystać z pomocy jeżeli prowadzę własną działalność i zatrudniam pracowników?

Z porady mogą skorzystać osoby fizyczne lub przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, niezatrudniający innych osób w ciągu ostatniego roku. Nie może więc z porady skorzystać przedsiębiorca, który zatrudnia innych pracowników. Kryterium ostatniego roku należy rozumieć jako 12 miesięcy liczonych wstecz od dnia złożenia oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, a nie rok kalendarzowy, podatkowy czy jakikolwiek inny okres rozliczeniowy.

Czy mogę skorzystać z nieodpłatnej pomocy więcej niż jeden raz?

Osoby uprawnione mogą skorzystać z usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie, jakiego wymaga ich sprawa. Mogą więc skorzystać z porady więcej niż jeden raz. Mogą także zwrócić się o pomoc w więcej niż jednej sprawie, niezależnie od czasu, który upłynął od zakończenia się ostatniej sprawy.

Czy porada jest anonimowa?

Tak. Jedynie przed uzyskaniem porady stacjonarnej beneficjent zostanie poproszony o podpisanie oświadczenia, w którym deklaruje, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Na oświadczeniu tym widnieją dane osobowe beneficjenta. Dane te jednak nie zostaną zarchiwizowane wraz z danymi dotyczącymi sprawy. Co za tym idzie, dane osobowe i dane sprawy nie pojawią się w swoim sąsiedztwie. Zapisane dane są więc zanonimizowane, a porada jest anonimowa.

W przypadku porady otrzymanej w stanie epidemii lub zagrożenia epidemicznego w trybie zdalnym, czyli przez telefon lub przy użyciu komunikatora internetowego, beneficjent nie składa oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej, a więc nie przekazuje na piśmie swoich danych osobowych.

Kto jest administratorem danych osobowych systemu nieodpłatnej pomocy?

Oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej przechowywane jest w warunkach uniemożliwiających dostęp do niego osób trzecich. Administratorem danych osobowych zawartych w oświadczeniu jest starosta danego powiatu. W celu umożliwienia kontroli prawidłowości udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego starosta przechowuje wspomniane oświadczenia przez trzy lata od końca roku kalendarzowego, w którym oświadczenie zostało sporządzone.