Państwowa Inspekcja
Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Celem granicznej kontroli fitosanitarnej, za przeprowadzenie której odpowiada Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN), jest sprawdzenie czy wprowadzany na terytorium Unii Europejskiej towar nie jest porażony przez agrofagi, czyli szkodniki, bakterie, wirusy czy grzyby szkodliwe dla roślin, wskazane w przepisach UE jako stanowiące zagrożenie fitosanitarne dla roślin uprawianych w Unii lub obecnych w środowisku. Kontrola ta, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odbywa się w wyznaczonym punkcie kontroli granicznej na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej. Kontroli poddawane są również przesyłki przeznaczone do innych państw członkowskich UE.
Towary podlegające granicznej kontroli fitosanitarnej to:
- rośliny przeznaczone do sadzenia, np. drzewka i krzewy, sadzonki, rośliny doniczkowe, podziemne organy rozmnożeniowe (cebule, bulwy, kłącza itp.),
- nasiona przeznaczone do siewu,
- świeże warzywa i owoce,
- kwiaty i zieleń cięta,
- drewno oraz kora roślin iglastych i liściastych (określone gatunki),
- drewniane materiały opakowaniowe, np. palety, skrzynie.
Wbrew obiegowym opiniom, kontrola fitosanitarna nie obejmuje sprawdzenia takich parametrów jak zagrożenia dla zdrowia ludzi (np. pozostałości pestycydów) lub zwierząt, ani jakości handlowej, gdyż właściwości te badane są przez służby sanitarne, weterynaryjne oraz jakościowe. Dla przykładu importowany materiał siewny zbóż podlega kontroli fitosanitarnej wykonywanej przez PIORiN, ale ziarno zbóż przeznaczone na paszę jest kontrolowane przez Inspekcję Weterynaryjną.
Obowiązkiem osoby odpowiedzialnej za przesyłkę, zawierającą towary regulowane prawem zdrowia roślin, jest każdorazowe zgłoszenie jej do granicznej kontroli fitosanitarnej w systemie TRACES NT. W tym samym systemie rejestrowany jest również wynik przeprowadzonej kontroli, dostępny także dla funkcjonariuszy granicznych Krajowej Administracji Skarbowej. Stanowi on informację dla Służby Celno-Skarbowej o decyzji PIORiN o zezwoleniu lub zakazie wwozu przesyłki.
Towary regulowane, które nie zostały zgłoszone przez odpowiedzialny podmiot, są przez organ celny kierowane do kontroli PIORiN z wykorzystaniem systemu Platforma Koordynacji i Wymiany Danych Single Window, co skutecznie zapobiega wprowadzeniu na teren Unii towaru bez przeprowadzenia przez PIORiN wymaganej kontroli fitosanitarnej.

W 2023 roku organy graniczne PIORiN skontrolowały 7.730 przesyłek pochodzących z Ukrainy. Były to głównie przesyłki drewna (6.986), kukurydzy przeznaczonej do siewu (238 przesyłek o tonażu 4.269 t), owoce i warzywa świeże (344). W przypadku stwierdzenia niezgodności towaru z wymaganiami lub nieprawidłowości w dokumentacji, wynikiem kontroli był zakaz wwozu kwestionowanych przesyłek do Polski.
Podkreślenia wymaga, że kontrolą objęto 100% towarów regulowanych zgłoszonych do kontroli fitosanitarnej, nie tylko przeznaczonych do Polski, ale również w tak zwanym tranzycie wewnętrznym do innych państw członkowskich UE.
W czasie przeprowadzanych w 2023 roku kontroli towarów importowanych z Ukrainy, Oddziały Graniczne pobrały 448 prób do badań laboratoryjnych, w tym najwięcej ze świeżych borówek i kukurydzy siewnej. Próby do badań laboratoryjnych pobierane są z każdej przesyłki przeznaczonych do siewu nasion zbóż, świeżych owoców miękkich (borówka, truskawka, malina) oraz pomidorów.  Badania prób są przeprowadzane w urzędowych laboratoriach Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa, wyspecjalizowanych w diagnostyce fitosanitarnej, posiadających akredytację Polskiego Centrum Akredytacji.

Pytania dotyczące granicznej kontroli fitosanitarnej można zgłaszać drogą elektroniczną na adres: granica@piorin.gov.pl.