Wykrycie niebezpiecznego agrofaga dzięki czujności PIORiN
Po raz kolejny inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Lublinie - Oddział Graniczny w Koroszczynie udowodnili swój profesjonalizm i zaangażowanie.
Podczas granicznej kontroli fitosanitarnej przesyłki drewnianego materiału opakowaniowego (DMO) pochodzącego z Chin, kierowanej do innego państwa członkowskiego UE, zostały pobrane próby drewna. Nicienie wyekstrahowane z drewna w ramach wstępnej oceny fitosanitarnej, podejrzane o przynależność do gatunku Bursaphelenchus xylophilus, przesłano do Referencyjnego Laboratorium Fitosanitarnego GIORiN w Toruniu w celu dokonania identyfikacji. Na podstawie analizy cech morfologicznych i pomiarów metrycznych stwierdzono przynależność nicieni do rodzaju Bursaphelenchus grupa xylophilus. Następnie próbkę poddano analizom z zastosowaniem metod biologii molekularnej. W tym celu zastosowano metodę PCR wg Matsunga i Togashi - 2004, która pozwala na równoczesne sprawdzenie przynależności nicieni do dwóch gatunków Bursaphelenchus xylophilus i Bursaphelenchus mucronatus. Analizy przeprowadzone przez wykwalifikowaną i doświadczoną kadrę specjalistów Referencyjnego Laboratorium Fitosanitarnego pozwoliły na jednoznacznie zidentyfikowanie nicieni do gatunku Bursaphelenchus xylophilus.
Aby zapobiec rozprzestrzenieniu się szkodnika, porażony materiał opakowaniowy został spalony pod nadzorem inspektora WIORiN i funkcjonariusza Krajowej Administracji Skarbowej na terenie wyspecjalizowanej firmy przeprowadzającej utylizację materiałów niebezpiecznych. Czynności przeprowadzono w obecności przedstawiciela podmiotu odpowiedzialnego za przesyłkę.
Węgorek sosnowiec (Bursaphelenchus xylophilus,) główny sprawca groźnej choroby więdnięcia sosny, jest agrofagiem kwarantannowym dla Unii Europejskiej wskazanym w części B załącznika II rozporządzenia wykonawczego Komisji UE 2019/2072 i podlega obowiązkowi zwalczania. Jako gatunek inwazyjny, pochodzący z Ameryki Północnej, spowodował ogromne straty gospodarcze w Japonii, Chinach i innych państwach wschodnich rejonów Azji. Zadomowił się również w Europie. W 1999 roku został stwierdzony w Portugalii, a następnie w Hiszpanii, gdzie również wyrządza olbrzymie straty ekonomiczne i środowiskowe w leśnictwie. Obecnie nicień ten jest uznawany za jeden z najważniejszych szkodników drzewostanów sosnowych Europy. Największą wrażliwość na B. xylophilus wykazuje sosna (Pinus spp.), jednak obecność tego nicienia stwierdzono również na jodle (Abies), cyprysiku (Chamaecyparis), cedrze (Cedrus), modrzewiu (Larix), świerku (Picea) i daglezji (Pseudotsuga).
Węgorek sosnowiec rozprzestrzenia się naturalnie wraz z wektorem, którym są chrząszcze z rodzaju żerdzianka (Monochamus spp.), ale również może być łatwo przenoszony przez rośliny lub drewno będące w obrocie handlowym, zarówno jako towar (żywe rośliny, drewno, tarcica itp.), jak i drewniany materiał opakowaniowy (DMO), w którym przewożone są inne towary.
Aby zapobiegać zagrożeniu rozprzestrzeniania się chorób i szkodników wraz z takimi opakowaniami został opracowany Międzynarodowy Standard dla Środków Fitosanitarnych (ISPM) nr 15. Zawiera on wytyczne dotyczące zabiegów, jakim należy poddać opakowania drewniane w celu likwidacji wszystkich zasiedlających drewno organizmów, aby wyeliminować potencjalne zagrożenie ich przeniesienia, a także zasady znakowania poświadczającego wykonanie takich zabiegów.
Opakowania drewniane, które są użytkowane w transporcie towarów, przy wwozie na teren Unii Europejskiej podlegają monitoringowo granicznej kontroli fitosanitarnej, w ramach której weryfikowana jest poprawność oznakowania zgodnie z wymaganiami standardu ISPM 15. Mogą być również pobierane próby do badań laboratoryjnych, w tym przede wszystkim pod kątem obecności węgorka sosnowca. Niestety praktyka wykazuje, że zdarzają się przypadki nieskutecznego wykonania zabiegu lub też wręcz fałszowania oznakowania, na przykład poprzez nanoszenie oznakowania przez nieuprawione podmioty bez wykonania zabiegu. Dlatego tak ważnym jest objęcie monitoringową kontrolą opakowań drewnianych oznakowanych zgodnie ze Standardem ISPM 15.
Występowanie nicienia B. xylophilus w drewnianym materiale opakowaniowym (DMO), pochodzącym z Chin wskazuje na duże ryzyko fitosanitarne związane z wykorzystywaniem DMO w obrocie międzynarodowym towarami, gdy nie wyeliminowano efektywnie zagrożenia rozprzestrzeniania chorób i szkodników wraz z takimi opakowaniami. Z zasiedlonych przez agrofaga opakowań nicienie mogłyby zostać przeniesione na pobliskie drzewa, a to spowodować katastrofę gospodarczą i ekologiczną w lasach iglastych w Polsce. Należy mieć na uwadze fakt, że lasy iglaste w Polsce, w których dominuje sosna zwyczajna Pinius silvestris, stanowią prawie 70% obszaru zalesionego Wprowadzenie węgorka sosnowca mogłoby spowodować straty liczone w miliardach złotych, a odtworzenie lasów jest procesem długotrwałym, trwającym dziesiątki lat.
Wykrycie nicienia B. xylophilus w opakowaniach drewnianych wprowadzonych do UE z Chin dowodzi jak duże znaczenie dla bezpieczeństwa terytorium Polski i Unii Europejskiej mają monitoringowe działania kontrolne realizowane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
