Obowiązująca od dnia 1 stycznia 2017 roku ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym wprowadza model nadzoru właścicielskiego, ukierunkowany na efektywne gospodarowanie posiadanymi przez państwo aktywami oraz podnoszenie jakości zarządzania spółkami z udziałem Skarbu Państwa.

Podstawowe akty prawne regulujące kwestie związane z nadzorem właścicielskim:

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych,
• Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym,
• Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym,
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami,
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników,
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 października 2022 r. w sprawie wykazu spółek, w których prawa z akcji Skarbu Państwa wykonuje Prezes Rady Ministrów lub inni członkowie Rady Ministrów, pełnomocnicy Rządu lub państwowe osoby prawne, w tym jednoosobowe spółki Skarbu Państwa,
• Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 września 2021 r. w sprawie wykazu spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa.

Kompetencje właścicielskie w odniesieniu do spółek z udziałem Skarbu Państwa wykonuje minister właściwy do spraw aktywów państwowych. Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw aktywów państwowych, może przekazać uprawnienia do wykonywania praw z akcji Prezesowi Rady Ministrów, innemu członkowi Rady Ministrów, pełnomocnikowi Rządu lub państwowej osobie prawnej, w tym jednoosobowej spółce Skarbu Państwa.   

Rada Ministrów może przekazać następujące uprawnienia:

• wykonywanie praw z akcji/udziałów należących do Skarbu Państwa, łącznie z wynikającymi z nich prawami osobistymi albo indywidualnymi, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej,
• składanie w imieniu Skarbu Państwa oświadczenia woli o objęciu lub nabyciu akcji/udziałów.

W przypadku przekazania uprawnień, o którym mowa powyżej, minister właściwy do spraw aktywów państwowych ma prawo do zwołania lub żądania zwołania walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia.

Do wyłącznych kompetencji ministra właściwego do spraw aktywów państwowych należy składanie w imieniu Skarbu Państwa oświadczenia woli o utworzeniu spółki lub przystąpieniu do spółki.

Prezes Rady Ministrów koordynuje wykonywanie uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w spółkach i dąży do zapewnienia jednolitego sposobu wykonywania praw z akcji należących do Skarbu Państwa.

W celu koordynacji wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa w spółkach, Prezes Rady Ministrów może określać zasady nadzoru właścicielskiego oraz dobre praktyki, w szczególności w zakresie kształtowania wynagrodzeń członków organów, skierowane do podmiotów uprawnionych do wykonywania praw z akcji/udziałów należących do Skarbu Państwa. Prezes Rady Ministrów może również określać dobre praktyki w szczególności w zakresie ładu korporacyjnego,  społecznej odpowiedzialności biznesu oraz  sponsoringu, skierowane do spółek z udziałem Skarbu Państwa.

Dokumenty wydane przez Prezesa Rady Ministrów:

• Zasady nadzoru właścicielskiego nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa,
• Kierunki polityki właścicielskiej w zakresie zbywania akcji/udziałów należących do Skarbu Państwa,
• Wytyczne dotyczące procedury wyboru i współpracy z firmą audytorską badającą roczne sprawozdanie finansowe spółki z udziałem Skarbu Państwa,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2017,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2018,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2019,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2020,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2021,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2022,
• Wytyczne dla spółek z udziałem Skarbu Państwa sporządzających sprawozdanie finansowe za rok 2023.

Wyodrębniona została grupa spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa. Za spółkę o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa może być uznana spółka prowadząca działalność gospodarczą  m.in. w sektorze paliwowym, energetycznym, górnictwa i wydobycia, telekomunikacji, finansów i ubezpieczeń oraz informacji i komunikacji.

Prezes Rady Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, wykaz spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa, uwzględniając znaczenie prowadzonej przez spółkę działalności dla gospodarki państwa.

Kandydaci na członków organów nadzorczych spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa muszą spełnić dodatkowe wymogi, tj. posiadanie wiedzy lub doświadczenia zawodowego w zakresie zarządzania działalnością przedsiębiorstw, nadzoru nad działalnością organów zarządzających przedsiębiorców, doradztwa gospodarczego lub specyfiki funkcjonowania rynku objętego przedmiotem działalności spółek o istotnym znaczeniu dla gospodarki państwa.