Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. K. Szymanowskiego w Prudniku

Jakie warunki powinny spełniać dzieci ubiegające się o przyjęcie do szkoły muzycznej?

Nauka gry na instrumencie wybierana jest przez wielu rodziców jako droga do „uczenia dziecka muzyki”. Niegdyś nauka gry na fortepianie była wręcz świadectwem dobrego wychowania, godnego panny z dobrego domu, niezależnie od tego, czy panna ta posiadała czy też nie, jakiekolwiek zdolności muzyczne. Nie tak rzadko i dziś „posyła się dziecko na muzykę” bez głębszego przemyślenia czy nauka ta ma większy sens i czy wynika z niej jakiś pożytek. Na szczęście dla dzieci, coraz częściej jednak, u podstaw decyzji uczenia syna czy córki gry na instrumencie leży prawdziwa troska o rozwijanie istniejących lub pobudzanie domniemanych zdolności muzycznych.

Warto się zastanowić jakie warunki powinny być spełnione w przypadku, kiedy chcemy posłać nasze dziecko do szkoły muzycznej.
Pierwszym warunkiem jest konieczne minimum uzdolnień muzycznych. Podstawowym ich sprawdzianem jest stwierdzenie słuchu muzycznego. Jeżeli dziecko potrafi:
– czysto i rytmicznie zaśpiewać piosenkę,
– powtórzyć podane mu rytmy,
– poruszać się zgodnie z tempem muzyki,
– rozróżnia wysokości dźwięków,
– wykazuje zdolność do zapamiętywania i odtwarzania fragmentów muzycznych, znaczy to, że posiada niezbędne zdolności muzyczne. Ujawnianie się ich w wieku dziecięcym jest w dużym stopniu zależne od wcześniejszego obcowania z muzyką. Oczywiście w momencie badania tych zdolności, nie można dokładnie powiedzieć w jakim tempie i zakresie mogą się one dalej rozwinąć.

Dla procesu nauczania ważne są także inne cechy dziecka, takie jak wyobraźnia ogólna, zdolność kojarzenia, bystrość umysłu itp., krótko mówiąc – inteligencja. Nie są to cechy łatwe do wykrycia u kandydata do nauki gry na instrumencie, zwłaszcza jeśli jest on jeszcze dzieckiem. Jednak zbadanie stopnia inteligencji kandydata do szkoły muzycznej, oraz prawidłowości jego psychofizycznego rozwoju w stosunku do wieku, jest pierwszym zadaniem egzaminatorów.

Ważne jest również stwierdzenie możliwości manualnych dziecka. Gra na każdym instrumencie wymaga fizjologicznej prawidłowości aparatu ruchowego ucznia, a więc rąk – u skrzypka lub pianisty, ust i uzębienia – u kandydata na instrument dęty itp. Od tej fizjologicznej przydatności zależy, między innymi, powodzenie w rozwijaniu techniki wykonawczej. Tak na przykład to, co jednym rękom przychodzi z dużym trudem i wymaga wielu ćwiczeń, dla innych jest znacznie łatwiejsze lub w ogóle nie przedstawia problemu.

A więc wybór instrumentu powinien być uwarunkowany wrodzonymi zdolnościami fizycznymi. Równocześnie podkreślić należy, że musi tu być uwzględnione zamiłowanie dziecka. Nawet wśród małych dzieci spotykamy takie, którym zdecydowanie podoba się brzmienie na przykład fortepianu lub skrzypiec. Zainteresowanie to zależy często od doświadczeń słuchowych, te bywają zaś wykształcone przez otoczenie. I tak najczęściej dzieci słyszące w domu lub w przedszkolu muzykę fortepianową w dobrym wykonaniu, którym łatwy dostęp do instrumentu stwarza okazję próbowania gry na nim, zwykle są zafascynowane fortepianem. Zaś dzieci, które często słyszą grę na skrzypcach, będą wykazywać zainteresowanie właśnie tym instrumentem. Rodzice pragnący wcześnie zadbać o rozwój swojego dziecka mogą mieć znaczący wpływ na jego upodobania, jeśli dostarczą właściwych bodźców i zorganizują odpowiednie sytuacje. Ten świadomy wpływ rodziców może trwać już od pierwszych chwil życia dziecka, a kontakty z muzyką można rozpoczynać nawet w okresie prenatalnym.

Reasumując, takim to warunkom jak – słuch muzyczny, poczucie rytmu, muzykalność, prawidłowa budowa rąk i palców, dobra ogólna sprawność ruchowa i zdrowie, co najmniej średni stopień inteligencji ogólnej, żywe zainteresowanie muzyką – powinny odpowiadać dzieci, które chcą być zapisane do szkoły muzycznej.

Warto również w tym miejscu wspomnieć o dyspozycjach psychicznych, które powinny być uzupełnieniem do wyżej wymienionych cech, są to : wytrwałość, odporność na stres i pracowitość. Bo jak powiadał Igor Strawiński, znany rosyjski kompozytor, pianista i dyrygent – geniusz to talent pomnożony przez 10 godzin pracy dziennie.

Naukę w szkole muzycznej I stopnia dzieci rozpoczynają często już od pierwszej klasy szkoły podstawowej. Wówczas to, nie umieją jeszcze dobrze czytać ani pisać, a systematyczna praca jest dla nich czymś nowym i trudnym. Natomiast szkoła muzyczna stawia przed nimi dodatkowe zadania. I chociaż na pozytywne skutki edukacji muzycznej trzeba trochę poczekać, zdecydowana większość osób, które w dzieciństwie zetknęły się z kształceniem muzycznym, nawet po wielu latach odkrywa jego ogromną wartość. Nawet gdy potem wybierają inne zawody, twierdzą, że szkoła muzyczna dała im coś, czego nie żałują i co wciąż procentuje.
Program nauczania przedmiotów muzycznych w szkołach pierwszego stopnia jest szeroki, wymagania wysokie i ściśle sprecyzowane. Może się więc zdarzyć, że niektóre dzieci uznane na egzaminie wstępnym za wystarczająco zdolne, w trakcie nauki nie dają sobie rady z wybranym instrumentem lub widoczne jest, że nie dadzą sobie z nim rady w późniejszych fazach nauki. Wówczas, w niektórych uzasadnionych przypadkach istnieje jeszcze możliwość zmiany instrumentu na inny.

Szkoły muzyczne pierwszego stopnia nie mogą być nastawione jedynie na kształcenie wybitnie uzdolnionych jednostek, ponieważ muzyka i częsty z nią kontakt, jest dobrem dla wszystkich dzieci, ma ogromne walory edukacyjne i rozwijające, może procentować przez całe życie każdego dorosłego człowieka, bez względu na to, czy wybierze on zawód muzyka, czy też nie.

Wpływ nauki muzyki na ogólny rozwój człowieka – to temat poruszany już od kilku tysięcy lat, nie tylko przez muzyków, ale również przez filozofów, pedagogów i uczonych. Na przykład Platon twierdził, że muzyka jest pełna wartości nie tylko dlatego, że uszlachetnia uczucia i charakter, ale ponieważ podtrzymuje i przywraca zdrowie. Natomiast Sokrates ponad dwa tysiące lat temu twierdził, że wychowanie poprzez muzykę jest najznakomitsze, bowiem rytm i harmonia najgłębiej wnikają w duszę, pobudzając wykształcanie w niej odwagi i przyzwoitości.(…)Wykształcenie muzyczne uchodzi za środek wychowawczy potężniejszy od innych.

Na podstawie analizy wszystkich epok, kierunków i poglądów filozoficznych można jednoznacznie stwierdzić: muzyce i jej oddziaływaniu zawsze, w sposób jednogłośny, przyznawano rangę czynnika sprzyjającego wychowaniu i uszlachetniającego człowieka.

Dlatego uważam, że kształcenie muzyczne dzieci, jest w każdym przypadku niezwykle pożyteczne.

Wybitni lekarze, naukowcy, psychologowie i pedagodzy przeprowadzili wiele badań nad rozwojem muzycznym dzieci i młodzieży, a także nad znaczeniem i rolą edukacji muzycznej w kształtowaniu bogatszej, głębszej i wrażliwszej osobowości. Na podstawie wyników tych badań tworzono teorie rozwoju muzycznego i naukowo wyjaśniano interesujące zjawiska, zachodzące w mózgu człowieka pod wpływem nauki muzyki. W czerwcu 2000 roku pojawił się w amerykańskim magazynie „Time” artykuł M. D. Lemonicka, w którym autor podsumowuje wyniki wieloletnich badań nad wpływem nauki muzyki na rozwój umysłowy dzieci. Okazuje się, że edukacja muzyczna ma znaczący wpływ na rozwijanie u dzieci umiejętności językowych i myślenia przestrzennego (ważnego w matematyce i naukach ścisłych). Badania przeprowadzone w Niemczech w szkołach muzycznych wykazały, że nauka muzyki rozwija różne sfery psychiki ludzkiej, takie jak inteligencja, koncentracja i pamięć. Badania polskie, przeprowadzone pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Manturzewskiej, wykazały, że młodzież szkół muzycznych i i II stopnia w porównaniu ze swoimi rówieśnikami ze szkół ogólnokształcących ma lepiej rozwinięte zdolności logicznego myślenia, lepszą ogólną sprawność intelektualną, a także większą szybkość i dokładność w pracy umysłowej oraz wytrwałość i zdolność koncentracji uwagi na dowolnie wykonywanej czynności. To, co jest zwykle dostrzegalnym pozytywnym skutkiem edukacji muzycznej, to nauka dyscypliny. Najcenniejszą umiejętnością, jaką może zdobyć uczeń, jest dobre wykorzystywanie czasu !

Najnowsze badania wykazują, że nauka muzyki odgrywa niebagatelną rolę w anatomicznym i neurofizjologicznym rozwoju ludzkiego mózgu.

Gra na instrumencie rozwija i wzmacnia synchronizację obu półkul mózgowych, a to jest kluczem do umiejętności ścisłego, analitycznego myślenia, wnioskowania, syntetyzowania. Są to umiejętności niezbędne w dzisiejszym świecie i zawsze będą kluczowe we wszystkich dziedzinach życia. Wobec tego, powinniśmy się starać, aby nasze dzieci jak najszybciej otrzymały szansę podnoszenia kwalifikacji życiowych przez intensywne zajmowanie się muzyką.

Aktywne uprawianie muzyki może odegrać szczególną rolę w przypadku dzieci nadwrażliwych, przytłumionych lub nadmiernie wybuchowych, cierpiących na brak odwagi, uzdolnień, wiary we własne możliwości. Dla takich dzieci muzykowanie pełni funkcję korekcyjną i jest rekompensatą różnych niepowodzeń.

Muzyka ma ogromne, pozytywne działanie ogólnorozwojowe, wspomaga i ułatwia naukę innych przedmiotów szkolnych, a także rozwija i pogłębia u dziecka wrażliwość na piękno, poszerza horyzonty i pomaga odkryć w sobie nieznane dotąd wartości.

Przygotowała : mgr Małgorzata Jaskółka
nauczyciel fortepianu
PSM I st. w Prudniku