Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Tomaszowie Mazowieckim

Wnioski wynikające z raportu:

1. W ostatnich latach, dzięki działaniom Państwowej Inspekcji Sanitarnej, dostęp do środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych w Polsce został bardzo ograniczony.

2. W 2023 r. nastąpił kolejny spadek liczby zatruć/podejrzeń zatruć środkami zastępczymi i nowymi substancjami psychoaktywnymi (ŚZ/NSP).
3. Średnia miesięczna liczba zatruć i podejrzeń zatruć ŚZ/NSP w 2023 r. wyniosła 22 i jest to najniższa wartość odnotowana od 2013 r.
4. Dane z kraju, podobnie jak w latach poprzednich, wykazują istotne różnice w zależności od regionu. Do obszarów o najwyższej liczbie zatruć/podejrzeń zatruć środkami zastępczymi i nowymi substancjami psychoaktywnymi w 2023 r. należą województwa: małopolskie (61) i śląskie (56).
5. Negatywne skutki zdrowotne dotyczą głównie mężczyzn, którzy w 2023 r. stanowili 66,3% wszystkich przypadków zatruć i podejrzeń zatruć ŚZ/NSP.
6. Od 2017 roku odnotowujemy wzrost udziału kobiet w zatruciach, który w 2023 roku osiągnął 33,7%.
7. Stale zmniejszająca się liczba zatruć/podejrzeń zatruć środkami zastępczymi i nowymi substancjami psychoaktywnymi może wynikać przede wszystkim z nieopłacalności wprowadzania na rynek kolejnych, nowych modyfikacji istniejących substancji psychoaktywnych, z których większość podlega już odpowiedzialności karnej, jak również z obawy przed bliżej nieokreślonym skutkiem ryzyka wystąpienia poważnych skutków ubocznych. Ponadto może wynikać z utraty statusu nowej substancji psychoaktywnej poprzez migrację do wykazu substancji psychotropowych lub środków odurzających rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych, które nie są już uwzględniane w Raporcie. Do substancji, które utraciły status nowej substancji psychoaktywnej zaliczyć możemy np. N-etylopentylon, FUB-AMB, ADB-FUBINACA, 5F-AMB, etizolam, izotonitazen, klonazolam, flubromazolam, diklazepam, czy α-PHiP.
8. W 2023 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 kwietnia 2023 r, zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 744), które objęło zmiany w załącznikach wykazu dokonane na podstawie decyzji podjętych na 65 sesji Komisji ds. Środków Odurzających (Commission on Narcotic Drugs – CND), tj. do grupy I-N środków odurzających włączono substancje: pn. Brorfina (decyzja 65/1) i Metonitazen (decyzja 65/2), oraz przeniesiono z grupy I-P do grupy II-P substancję psychotropową Eutylon (decyzja 65/3). Ponadto nowelizacja uwzględniła rekomendacje Zespołu ds. oceny ryzyka dla substancji: α–PHiP (uchwała 1/2022), Eszopiklon (uchwała 2/2022), HHC-O (uchwała 3/2022), oraz 3D-MXE, MXPr, MXiPr (uchwała 3/2021). Identyfikacja ww. zagrożeń i sklasyfikowanie substancji w załącznikach rozporządzenia ws. wykazu, w sposób jednoznaczny określa status substancji, zabezpiecza przed swobodnym dostępem do takich substancji i próbami sprzedaży jako substancji legalnych.
9. Dzięki prowadzonemu przez Państwową Inspekcję Sanitarną monitoringowi rynku substancji o działaniu psychoaktywnym oraz działaniom Zespołu ds. oceny ryzyka zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzi związanych z używaniem nowych substancji psychoaktywnych, któremu przewodniczy Główny Inspektor Sanitarny, wykaz nowych substancji psychoaktywnych obejmuje już 57 pozycji oraz ogólne wzory strukturalne dla
   6 grup nowych substancji psychoaktywnych. W kolejnych nowelizacjach rozporządzenia ws. wykazu, znajdą się m.in. substancje 1V-LSD, THC-P i HHC-P oraz kolejne grupy substancji: pochodne arylocykloheksyloaminy i pochodne benzimidazolu, zgodnie z podjętymi uchwałami Zespołu. Substancje oczekujące na wpisanie do wykazu stanowią środki zastępcze.
10. W ramach współpracy w celu sprawnej i skutecznej realizacji zadań związanych z zapobieganiem wprowadzaniu do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej środków zastępczych, w dniu 15 grudnia 2023 r. odbyło się w siedzibie Głównego Inspektoratu Sanitarnego w Warszawie spotkanie przedstawicieli służb Krajowej Administracji Skarbowej, Prokuratury Krajowej, Komendy Głównej Policji, Komendy Głównej Straży Granicznej, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego, zwane „Porozumieniem 6 Służb”, które obejmowało m.in..: ocenę realizacji celów Porozumienia oraz analizę funkcjonowania obecnego systemu przeciwdziałania dostępności środków zastępczych.