Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Wieluniu

Rak szyjki macicy na świecie jest czwartym najczęściej występującym nowotworem u kobiet. Według szacunków w 2018 roku pojawiło się 570 000 nowych przypadków, co stanowiło 7,5% wszystkich zgonów kobiet w wyniku raka. Z szacowanych ponad 311 000 zgonów rocznie z powodu raka szyjki macicy, około 85% z nich ma miejsce w krajach o niskich i średnich dochodach.

Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy wzrasta z wiekiem do końca szóstej dekady życia, po czym wraz z przechodzeniem do starszych grup wiekowych maleje. Około 60% zachorowań na raka szyjki macicy występuje między 45. a 64. rokiem życia.

Typy wirusa HPV i ich wpływ na rozwój raka szyjki macicy

Główną przyczyną powstawania raka szyjki macicy jest powszechnie występujący wirus brodawczaka ludzkiego, w skrócie nazywany HPV (Human Papilloma Virus). Wirus HPV jest mikroorganizmem o prostej budowie. Składa się z materiału genetycznego (podwójna nić DNA) i białkowej otoczki, zwanej kapsydem. Wirus nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować - musi znaleźć komórkę, którą do tego wykorzysta. Najczęściej wnika do komórek nabłonka płaskiego -skóry, błon śluzowych (narządów płciowych, okolic odbytu, jamy ustnej, nosa, gardła czy nawet górnych dróg oddechowych).

Zidentyfikowano jak dotąd ponad 180 typów HPV, z czego większość jest stosunkowo niegroźna. Zakażenie
w takich przypadkach przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie.

Jednak niektóre typy wirusa są szczególnie niebezpieczne꞉

• typy onkogenne

np. 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45 (odpowiedzialne są za 90% przypadków raka szyjki macicy), które prowadzą do powstawania zmian przedrakowych i nowotworów narządów płciowych i odbytu.

• typy nieonkogenne

np. 6 i 11, które odpowiadają za pojawianie się brodawek zewnętrznych narządów płciowych lub okolicy odbytu w czasie kilku tygodni lub miesięcy po kontakcie seksualnym z osobą zakażoną.

Według szacunków połowa dorosłych w trakcie swojego życia zostaje zakażona wirusem HPV.

W zdecydowanej większości przypadków nasz organizm, mobilizując układ odpornościowy, będzie w stanie sam pozbyć się wirusa. Gdy jednak dojdzie do infekcji przetrwałej, mogą, z czasem, pojawić się zmiany nowotworowe. O infekcji przetrwałej mówimy wtedy, gdy DNA wirusa na trwałe wbudowane zostaje w genom komórki osoby zainfekowanej i wirus przejmuje kontrolę nad czynnością tej komórki. Pod wpływem HPV komórka zaczyna sama produkować następne cząstki wirusa.

Rak szyjki macicy rozwija się w sytuacji, gdy dochodzi do niekontrolowanego mnożenia się nieprawidłowych komórek nabłonka. Szybko mnożące się komórki tworzą guz nowotworowy, który upośledza funkcję narządu. Kolejne stadia rozwoju nowotworu to naciekanie i niszczenie sąsiednich narządów. Komórki raka wnikają także do naczyń limfatycznych i krwionośnych, zamykając ich światło. Między innymi razem z krwią komórki nowotworowe przenoszą się do innych odległych od szyjki macicy narządów꞉ płuc, układu

kostnego, wątroby, mózgu itd. Tam zachodzą dalsze procesy namnażania - tworzą się autonomiczne guzy nowotworowe, zwane przerzutami. Przerzuty uszkadzają również czynność tych narządów.

Postępująca i nieleczona choroba nowotworowa doprowadza do śmierci.

Transmisja wirusa

Zakażenie wirusem HPV przebiega głównie na drodze kontaktów seksualnych. Wirus łatwo wnika do komórek, przez co zagrożeniem są także inne formy kontaktów intymnych, również wtedy, kiedy dochodzi do bliskiego kontaktu cielesnego, ale bez odbycia stosunku seksualnego. Wirus HPV jest przenoszony przez kontakt ze skórą. Ryzyko infekcji występuje już podczas pierwszego kontaktu seksualnego w życiu! Kobieta może zakazić się HPV od mężczyzny jak również on może zakazić się od niej. Prezerwatywy czyli barierowe środki antykoncepcyjne utrudniać przenikanie HPV, ale nie stanowią całkowitego zabezpieczenia.

W odróżnieniu od zakażenia HIV, wirusem HPV nie można zarazić się drogą kontaktu z krwią.

Profilaktyka raka szyjki macicy

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) profilaktykę dzielimy na:

• pierwszorzędową, inaczej pierwotną (zapobieganie infekcji HPV)
• drugorzędową, inaczej wtórną (wczesne wykrywanie choroby nowotworowej, już na etapie zmian przedrakowych)
• trzeciorzędową (diagnostyka, leczenie, opieka)

Istotą profilaktyki pierwotnej jest niedopuszczanie do zakażenia HPV, a szczególnie do powstania zakażenia przetrwałego. Rozwiązania w tym zakresie to edukacja zdrowotna, stosowanie prezerwatyw (choć to ochrona niepełna), szczepienia ochronne zalecane i polecane młodym ludziom najlepiej przed inicjacją seksualną.

Profilaktyka wtórna to przede wszystkim badanie przesiewowe (skriningowe).  W przypadku raka szyjki macicy jest to badanie cytologiczne. Jest ono bezbolesne i polega na pobraniu komórek nabłonka z powierzchni szyjki macicy (tzw. wymaz) przy pomocy specjalnej szczoteczki i zbadaniu ich pod mikroskopem. Cytologia pozwala wykryć chorobę nowotworową w bardzo wczesnym stadium - stanie przedrakowym.

Cytologię powinno się wykonywać nie rzadziej niż co 3 lata, najlepiej co rok. Pamiętajmy, że leczenie choroby nowotworowej w stadiach przedrakowych jest w pełni skuteczne i nie okalecza. W ramach ogólnopolskiego programu profilaktyki raka szyjki macicy badanie cytologiczne jest bezpłatne.

 

Źródło: Materiały edukacyjne do programu „Wybierz Życie – Pierwszy Krok” 

https://edu.gwiazdanadziei.pl/materialy-do-pobrania-wybierz-zycie-pierwszy-krok/