Konwencja Berneńska

Dzika flora i fauna odgrywa pierwszorzędną rolę w utrzymaniu równowagi biologicznej, która stanowi naturalne dziedzictwo o wartości przyrodniczej, estetycznej, naukowej, kulturowej, rekreacyjnej, gospodarczej. Dlatego dzika przyroda powinna być zachowana by przekazać ją przyszłym pokoleniom.

Liczebność wielu gatunków dzikiej fauny i flory ulega obecnie poważnemu zmniejszeniu, a niektórym z nich zagraża wyginięcie. W związku z tym Rada Europy w latach 70. ubiegłego wieku rozpoczęła negocjacje, które zakończyły się podpisaniem międzynarodowej umowy - Konwencji o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, zwanej potocznie Konwencją Berneńską. Miało to miejsce 19 września 1979 r. w Bernie.

Dotychczas ratyfikowało ją 51 Stron, w tym poszczególne kraje wchodzące w skład Rady Europy, cztery państwa afrykańskie, Białoruś i Unia Europejska. Polska ratyfikowała ją w 1995 r.

Tekst i założenia Konwencji

Działania ochronne dla dzikich gatunków roślin i zwierząt są oparte na ochronie poszczególnych osobników oraz miejsc gdzie występują – ich siedlisk (np. łąki, torfowiska, jeziora, płatu lasu). Dlatego też przepisy Konwencji Berneńskiej uwzględniają zarówno ochronę gatunków jak i ochronę siedlisk. Państwa UE wypełniają wymogi Konwencji Berneńskiej przede wszystkim poprzez wdrażanie dyrektywy siedliskowej i dyrektywy ptasiej.

Ochrona siedlisk

Strony Konwencji zobowiązują się do wprowadzenia środków ustawodawczych i administracyjnych oraz innych działań mających na celu ochronę siedlisk dzikiej fauny i flory w szczególności siedlisk gatunków wymienionych w załączniku I i II Konwencji. Państwa powinny zwracać szczególną uwagę na obszary ważne dla gatunków wędrownych, wymienionych w załączniku II i III, które znajdują się na szlakach ich wędrówek i spełniają rolę terenów zimowania, odpoczynku, żerowania, rozmnażania lub pierzenia. Dla takich obszarów oraz siedlisk naturalnych położonych na obszarach przygranicznych, Strony powinny podjąć współpracę z państwami graniczącymi na tych obszarach. Jednocześnie państwa ratyfikujące Konwencję Berneńską powinny uwzględnić w swoich politykach planowania i rozwoju potrzebę ochrony ww. obszarów. Rezolucja nr 4 (1996) zawiera listę zagrożonych naturalnych siedlisk, które wymagają szczególnych działań ochronnych. Siedliska te chronione są w sieci obszarów chronionych Emerald, która w części znajdującej się na terenie UE wdrożona jest przez sieć obszarów Natura 2000.

Tekst rezolucji oraz lista siedlisk

Ochrona gatunków

Załączniki Konwencji zawierają wykaz gatunków roślin i zwierząt zagrożonych, wobec których państwa powinny podjąć odpowiednie środki:

Załącznik I wymienia gatunki roślin, które powinny być ściśle chronione i względem, których Konwencja wymaga wprowadzenia przez Strony całkowitego zakazu umyślnego zbierania, zrywania, ścinania i wyrywania,
Załącznik II określa gatunki zwierząt, które powinny być ściśle chronione. Przepisy Konwencji wymieniają również zakazy jakie powinny być wprowadzone względem wymienionych gatunków,
Dodatkowo, załącznik III zawiera wykaz gatunków zwierząt, których eksploatacja powinna być regulowana tak, aby populacje tych gatunków były utrzymane na odpowiednim poziomie. Państwa ratyfikujące mogą np. wyznaczyć okresy ochronne dla tych gatunków lub wprowadzić regulacje odnośnie ich eksploatacji i sprzedaży. Podobnie jak w przypadku siedlisk ważnych dla gatunków wędrownych Strony powinny podjąć współpracę międzynarodową w zakresie działań ochronnych dla gatunków wędrownych wymienionych w załącznikach II i III,
W załączniku IV zostały wymienione zabronione środki i metody zabijania, chwytania i innej eksploatacji zwierząt.

Tekst Konwencji Berneńskiej

Załącznik I
Załącznik II
Załącznik III
Załącznik IV

Stały Komitet

Nad realizacją Konwencji Berneńskiej oraz rozwiązywaniem sporów pomiędzy Stronami czuwa Stały Komitet. W skład Komitetu mogą wchodzić delegacje Stron, a państwa niebędące Stronami mogą uczestniczyć w posiedzeniach Stałego Komitetu w roli obserwatorów. W posiedzeniach Stałego Komitetu biorą udział także przedstawiciele innych porozumień międzynarodowych (np. porozumienia AEWA) i organizacji pozarządowych. Komitet zajmuje się przede wszystkim nadzorowaniem państw ratyfikujących czy stosują się do zapisów Konwencji oraz przedstawianiem propozycji działań służących usprawnieniu wdrażania przepisów Konwencji. Komitet może z własnej inicjatywy organizować spotkania grup ekspertów w określonych zagadnieniach.

Obecnie w ramach Konwencji Berneńskiej działają następujące grupy ekspertów:

Grupa ekspertów ds. ochrony gadów i płazów,
Grupa ekspertów ds. ochrony roślin,
Grupa ekspertów ds. ochrony ptaków,
Grupa ekspertów ds. ochrony bezkręgowców,
Grupa ekspertów ds. inwazyjnych gatunków obcych,
Grupa ekspertów ds. dużych drapieżników,
Grupa ekspertów ds. bioróżnorodności i zmian klimatu,
Grupa ekspertów ds. biologicznej różnorodności europejskich wysp,
Grupa ekspertów ds. obszarów chronionych i sieci ekologicznych.

Dyplom Europy dla Obszarów Chronionych

Dyplom Europy jest przyznawany przez Radę Europy od 1965 r. jako wyraz uznania dla jakości zarządzania obszarem chronionym i jego wartości dla całej Europy. W Polsce Dyplom przyznany jest Bieszczadzkiemu Parkowi Narodowemu.

Więcej informacji, w tym przyjęte rekomendacje można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej Konwencji.

W Polsce zadania wynikające z postanowień Konwencji Berneńskiej wykonuje Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. W związku z tym w 2010 r. w Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska został utworzony Krajowy Sekretariat Konwencji Berneńskiej, który zajmuje się wdrażaniem konwencji.
Kontakt do Krajowego Sekretariatu Konwencji Berneńskiej: sekretariat.bernenska@gdos.gov.pl

Opracowania zlecone przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w ramach realizacji Konwencji Berneńskiej

Ochrona gatunkowa

Inwazyjne gatunki obce

Dokumenty Konwencji Berneńskiej (polskie wersje językowe)

Ochrona gatunkowa