Jabłka, gruszki, śliwki suszone z Wandalina
03.03.2020
W dniu 2 marca 2020 roku na Listę Produktów Tradycyjnych zostały wpisane w kategorii: Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie): „jabłka, gruszki, śliwki suszone z Wandalina” (woj. lubelskie)
Wygląd (zewnętrzny i na przekroju)
Mieszanka owoców, w skład której wchodzą: suszone, pocięte w plasterki wraz ze skórką jabłka, gruszki, śliwki
Kształt (zewnętrzny i na przekroju)
Plasterki owoców: jabłek - kształt okrągły, gruszek – kształt podłużny, śliwek – kształt podłużny, pękaty
Wielkość
Plasterki owoców wielkości około 5-6 cm, grubości około 1,5 cm
Barwa (zewnętrzna i na przekroju)
Barwa jabłek zależna jest od odmiany, gruszki po ususzeniu mają kolor brązowy, a środek jasno-złoty, ususzone śliwki po ususzeniu mają barwę ciemno-brązową, błyszczącą
Konsystencja, „wrażenie w dotyku”
Suszone jabłka oraz gruszki są twarde i elastyczne, śliwki w dotyku są lekko twarde, śliskie oraz lepkie
Smak i zapach
Smak i zapach słodki, intensywny
Tradycja, pochodzenie oraz historia produktu rolnego, środka spożywczego lub napoju spirytusowego
Wandalin to urokliwa wieś znajdująca się na niewielkim wzniesieniu w powiecie opolskim, która od wielu lat słynie z uprawy jabłek, śliwek oraz gruszek. Tradycja sadownictwa rozpowszechniła się w tym regionie, wraz z założeniem największego w Europie sadu, znajdującego się w pobliskim Józefowie, którego początki sięgają 1902 roku XX wieku.
Owoce z sadów zbierano najczęściej jesienią i przygotowywano do konserwowania. Dawniej owoce suszono na słońcu lub w piecach chlebowych. Istniały także piece chlebowo-suszarnicze, które umieszczano w sadach. Piece suszarnicze opalano najczęściej drewnem z drzew liściastych, a cały proces suszenia trwał około 24-48 godzin. Popularne były także proste suszarnie, budowane bezpośrednio w sadach, nazywane potocznie „lutówkami”, gdzie owoce suszono metodą cieplno-dymną. W części nadziemnej, zadaszonej i niskiej około 20-30 cm, znajdowały się ruszty lub skrzynki na owoce, a do całości przylegał tunel – luft, doprowadzający do całej suszarni ciepło z paleniska, znajdującego się na jej drugim końcu.
Mieszkańcy Wandalina suszone owoce przeznaczali i wykorzystywali na różne sposoby. Suszone śliwki dodawali m.in. do bigosu, z jabłek i gruszek gotowali zupy takie jak: polewki z dodatkiem warzyw lub suszonych owoców, polewki z mięsa wędzonego lub solonego, polewki z kaczki lub wieprza z dodatkiem suszonych owoców i korzeni, a ugotowane na sypko kasze podawano okraszone polewką z suszu z jabłek, gruszek i śliwek. Do dnia dzisiejszego w wielu domach na Lubelszczyźnie w wigilię Bożego Narodzenia spożywa się kompot z suszu, a każde z wykorzystanych do sporządzenia kompotu owoców ma symboliczne znaczenie: śliwka odpędza złe moce, jabłka zapewniają miłość, zdrowie i pokój, a gruszka symbolizuje długowieczność.
Dawniej suszone owoce przechowywano w beczkach, a gdy ich właściciel umierał i dokonywano spisu dóbr ruchomych, również beczki z suszonymi owocami, posiadając określoną wartość, stanowiły element spłaty długów lub podziału majątku między spadkobiercami.
Cały proces konserwacji owoców pozwala na zwiększenie trwałości produktów, zapobiegając rozwojowi drobnoustrojów i pleśni, zachowując ich świeżość na zimowe miesiące. Suszone jabłka, gruszki oraz śliwki są nie tylko smaczne ale i zdrowe. Stanowią nie tylko pożywienie, ale również wykorzystywane są w lecznictwie.