Wygląd:

Zupa na żurku z ziemniakami pokrojonymi w kostkę, boczkiem wędzonym lub kiełbasą, posiekaną w kostkę cebulą, zabielona śmietaną, okraszona skwarkami.

Kształt:

Kostki ziemniaków, kiełbasa lub boczek wędzony w kawałkach, cebula kostka, skwarki.

Rozmiar:

Płynna, gęstawa, z kawałkami ziemniaków, cebuli, kiełbasy lub boczku wędzonego, skwarków.

Barwa:

Kremowo-biała zupa, brązowy kolor boczku lub kiełbasy, żółtawa barwa ziemniaków.

Konsystencja:

Płynna, gęstawa, z kawałkami ziemniaków, cebuli, kiełbasy lub boczku wędzonego, skwarków.

Smak:

Smak kwaskowy (żuru), zapach czosnku, cebuli, żuru i wędzonego boczku lub kiełbasy.

Podawana jako zupa (I danie) z chlebem. Jest bardzo smaczna, stosunkowo syta, prosta. Czas przyrządzenia: 45 minut, wartość kaloryczna porcji: 300 kcal.

Tradycja:

Według dra Jana Dekowskiego (B. Markiza Bieniecka, J. P. Dekowski, Kuchnia regionalna wczoraj i dziś, Warszawa 1978 r.) zalewajka po raz pierwszy pojawiła się w Łodzi w drugiej połowie XIX w., gdzie mówiono o niej: O zalewajko, potraw królowo, kto ciebie jada, ten czuje się zdrowo. Była to potrawa chłopska, ze względu na swą prostotę i sytość. Z czasem zaczęła być też popularna w kieleckim i na Kujawach. W Jędrzejowskim i Pińczowskim nazywano ją też (…) „lurę” z dzikiego zielska zaprawioną mlekiem (B. Markiza Bieniecka, J. P. Dekowski, Kuchnia regionalna wczoraj i dziś, op. cit.). Na przełomie XIX i XX wieku zawędrowała zalewajka z kieleckiego do Zagłębia Dąbrowskiego przez migrujących robotników, szukających pracy i mieszkania w górniczym okręgu. Potrawa ta była: prosta w przygotowaniu, tania, a jak jeszcze dodało się kiełbasy albo boczku, to dobrze zaspokajała apetyt (W. Mroziński, „Z” jak zalewajka, „Kurier Związkowy” nr 158, 26.03.3003 r.). Żur przygotowywano w domach we własnym zakresie (przepis na żur kielecki można znaleźć w Kuchni regionalnej wczoraj i dziś na stronie 43). W świętokrzyskim jest wciąż zupą bardzo popularną, a przepis na jej przygotowanie przechodzi z pokolenia na pokolenie.