Konieczność przyjęcia nowych ustaw wynika z prowadzonej na poziomie Unii Europejskiej reformy prawa z zakresu kontroli urzędowych w łańcuchu żywnościowym i nowych rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady obowiązujących w tym zakresie. 

Przyjęcie obu ustaw podniesie bezpieczeństwo fitosanitarne Polski, ograniczy ryzyko introdukcji do kraju nowych groźnych agrofagów, a także zapewni poziom ochrony fitosanitarnej wymagany dla obecności polskich płodów rolnych na rynku międzynarodowym.

Ustawa o ochronie roślin przed agrofagami

Rząd Polski aktywnie uczestniczył w prowadzonym na poziomie Unii Europejskiej procesie legislacyjnym, konsekwentnie realizując cele dotyczące przyjmowania rozwiązań ograniczających ryzyko zawleczenia do Unii Europejskiej, a tym samym do Polski, nowych groźnych agrofagów (szkodników, grzybów, bakterii i wirusów atakujących rośliny). 

Ochrona roślin przed agrofagami ma istotne znaczenie zarówno dla gospodarki, jak i środowiska naturalnego. Agrofagi mogą niszczyć plony, ale też powodować straty w drzewostanach. Ich zwalczanie wymaga dodatkowych zabiegów ochrony chemicznej lub działań kwarantannowych, co podnosi koszty produkcji rolnej lub leśnej. Wystąpienie w Polsce nowych agrofagów może mieć także negatywny wpływ na eksport płodów rolnych.

Ogłoszona ustawa o ochronie roślin przed agrofagami jest głównie ustawą kompetencyjną, wskazującą organy administracji odpowiedzialne za wykonanie nowych przepisów unijnych. 

Zawiera także nieobjęte przepisami Unii Europejskiej rozwiązania dotyczące eksportu do państw trzecich towarów podlegających wymaganiom fitosanitarnym. W tym zakresie projektowana ustawa realizuje postanowienia Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin oraz wymagań państw trzecich, do których eksportowane są z Polski towary.

Zgodnie z przepisami ustawy zadania z zakresu zdrowia roślin, wykonywane będą jak do tej pory przez organy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Organem, który będzie wykonywał kontrole występowania agrofagów, będzie wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa. Wojewódzki inspektor będzie także wydawał, jak do tej pory, decyzje administracyjne w przypadku stwierdzenia występowania agrofagów kwarantannowych, lub innych agrofagów podlegających obowiązkowi zwalczania. Wojewódzki inspektor będzie także wydawał świadectwa fitosanitarne dla towarów wysyłanych do państw trzecich.

Wojewódzki inspektor będzie także posiadał kompetencje do wydawania paszportów roślin, które zgodnie z przepisami unijnymi, sporządzać będą co do zasady upoważnione do tego podmioty profesjonalne.

Nowym rozwiązaniem wprowadzanym ustawą jest możliwość wyznaczania obszarów wolnych od określonych agrofagów. Obszary takie mogą mieć znaczenie dla ułatwienia eksportu towarów do państw trzecich.

Ustawa o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa 

Nowa ustawa określa organizację, zasady działania i kompetencje Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, odpowiedzialnej za na nadzór nad zdrowiem roślin, obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin, a także wytwarzaniem i obrotem materiałem siewnym. Zasady działania Inspekcji zostały dostosowane do nowych wspólnych reguł prowadzenia kontroli urzędowych w łańcuchu żywnościowym. Szczegółowo uregulowana została przy tym organizacja i zasady funkcjonowania laboratoriów Inspekcji – będą one podlegały Głównemu Inspektorowi Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a nie jak do tej pory, wojewodom. Zmiana ta zwiększy efektywność pracy laboratoriów oraz zapewni lepsze wykorzystanie zasobów finansowych i osobowych.