Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku

Na planszach wystawy, przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Poznaniu, przedstawiono najważniejsze zagadnienia związane z powstaniem: jego genezę z uwypukleniem działań organicznikowskich, przygotowujących społeczeństwo polskie Poznańskiego do odzyskania niepodległości, wybuch powstania z podkreśleniem jego spontaniczności związanej z przyjazdem do Poznania IgnacegoJana Paderewskiego, a także jego przebieg, tak od strony militarnej, jak i dyplomatycznej. Wystawa podejmuje też próbę bilansu powstania i wkładu Wielkopolan w walki o granice całej II RP.

- Trzeba popularyzować wiedzę tym bardziej, że w tym roku - 27 grudnia - po raz pierwszy obchodzić będziemy nowe święto: Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego - mówił wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski. - Chcemy docenić ten ogromny wysiłek, który towarzyszył naszym przodkom w dziele odzyskania niepodległości - dodał.

Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Walki wybuchały oddolnie - w poszczególnych miejscowościach Wielkopolski przeciwko Niemcom występowały lokalne organizacje społeczne, patriotyczne, skupione np. wokół „Sokoła”, towarzystw gimnastycznych i skautingu. Początkowo niejednokrotnie chaotycznie, z czasem przyjmowało to formę zorganizowanych akcji, dowodzonych przez byłych wojskowych. Decyzja o podjęciu walki wynikała z przeświadczenia, że Wielkopolska jest pomijana w planach politycznych dotyczących powojennej Polski.

Do 15 stycznia 1919 r. polskie oddziały wyzwoliły prawie całą Wielkopolskę, z wyjątkiem części obrzeży na północnym zachodzie i południu. Walki zostały zawieszone po zawarciu rozejmu w Trewirze 16 lutego 1919 r. Do dokumentu, podpisanego wówczas przez Niemcy i państwa ententy, dodano – pod wpływem wystąpień Romana Dmowskiego – punkt mówiący o zakończeniu walk z Polakami. Potyczki trwały jednak aż do czerwca 1919 r., kiedy to na mocy traktatu wersalskiego Wielkopolska została włączona do odradzającego się państwa polskiego. Oddziały powstańcze zostały w maju 1919 r. wcielone do Wojska Polskiego, brały udział w wojnach o granice w latach 1919–1921. Wielu powstańców zasiliło fronty Powstań Śląskich.

Historię Powstania Wielkopolskiego podczas środowego otwarcia wystawy przedstawili pracownicy Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku - Magdalena Dzienis-Todorczuk i Waldemar Tyszuk. Pamięć Wielkopolan uhonorował też swoim przemówieniem Józef Nowak – syn powstańca wielkopolskiego.

Wystawę przed Podlaskim Urzędem Wojewódzkim w Białymstoku można oglądać do końca roku. 

Na podst. IPN