Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku

Jubileuszowe uroczystości liturgiczno-modlitewne połączone były z dorocznymi obchodami prawosławnego święta Przemienienia Pańskiego. Według szacunków policji między 17 a 19 sierpnia sanktuarium odwiedziło blisko 25 tysięcy wiernych, z których wielu dotarło tu w pieszych pielgrzymkach.

W liturgii dziękczynno-wotywnej, której przewodniczył metropolita Sawa, uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, m.in. wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Szymański, wojewoda podlaski Jacek Brzozowski oraz marszałek województwa podlaskiego Łukasz Prokorym. Kościół katolicki reprezentowali m.in. prymas Polski abp Wojciech Polak i przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Tadeusz Wojda.

W swoim wystąpieniu zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego przypominał o wkładzie prawosławia i jego wyznawców w polską historię i kulturę:

„Prawosławie jest ściśle związane z życiem Rzeczpospolitej Polskiej, przez całą historię z oddaniem służyło i służy swojej ojczyźnie”.

Metropolita apelował o jedność i pokój. „A rocznica stulecia autokefalii niech służy inspiracją do jeszcze głębszej wierności wobec matki Cerkwi. Przez całą bowiem historię pragnęliśmy żyć w zgodzie i szacunku ze wszystkimi. Także i dzisiaj pragniemy żyć w naszej ojczyźnie ze wszystkimi chrześcijanami i z każdym człowiekiem w pokoju” – dodał.

Wojewoda podlaski Jacek Brzozowski dziękował za zaproszenie na uroczystości, podkreślał rolę Kościoła prawosławnego w Polsce i życzył tego wspólnocie dalszego rozwoju:

„W tym szczególnym dniu pragnę złożyć moje gorące życzenia, które kieruję do całego duchowieństwa i wiernych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Niech ta wspólnota stale rośnie i umacnia się wraz z naszą ojczyzną, niech niezmiennie działa na rzecz wzbogacenia jej tradycji, wreszcie – niech tak jak dotąd współtworzy kulturowy krajobraz naszego regionu, aby za kolejne sto lat był on jeszcze wspanialszy niż dziś”.

W czasie poniedziałkowych uroczystości ustawiono i poświęcono na Świętej Górze sto krzyży ufundowanych przez wiernych z całej Polski – parafie, bractwa i inne organizacje prawosławne. „To jest nasze świadectwo, całej Cerkwi, w rocznicę stulecia i na pamiątkę dla tych, którzy będą po nas” – mówił o nich metropolita Sawa.

Pamiątką jubileuszu jest także kamień z tablicą od wojewody podlaskiego Jacka Brzozowskiego z inskrypcją:

„W intencji, by województwo podlaskie było niezmiennie, tak jak od wieków, domem wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od wyznawanej religii, pragnących służyć dobru wspólnemu małej ojczyzny swoją modlitwą i pracą”.

Polska Cerkiew uzyskała autokefalię, czyli niezależność, 13 listopada 1924 roku, a udzielił jej patriarchat w Konstantynopolu. Uroczyste ogłoszenie autokefalii miało miejsce w katedrze metropolitalnej w Warszawie 17 września 1925 roku. Patriarchat moskiewski uznał ten akt dopiero po drugiej wojnie światowej.

Sytuację prawną Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego uregulowała ustawa z lipca 1991 roku o stosunku państwa do PAKP. Według jej zapisów polska Cerkiew jest niezależna od jakiejkolwiek pozakrajowej władzy duchownej i świeckiej, rządzi się w swych sprawach wewnętrznych własnym prawem, swobodnie wykonuje władzę duchowną i jurysdykcyjną oraz zarządza swoimi sprawami.

Najważniejszym sanktuarium, a więc i miejscem centralnych uroczystości, jest Święta Góra Grabarka na Podlasiu. Znajduje się tu żeński klasztor pod wezwaniem św. Marty i Marii i niewielka cerkiew, z którą wiąże się kult ikony Spasa Izbawnika (Zbawiciela), przeniesionej w XIII wieku z Mielnika i dawno już zaginionej. Pielgrzymi przybywają na Grabarkę od XVIII wieku, czego świadectwem są liczne krzyże wotywne otaczające świątynię.

Rola Świętej Góry Grabarki dla polskich prawosławnych wzrosła po II wojnie światowej, gdy ważne miejsca kultu znalazły się za wschodnią granicą Polski.