Polska w Uzbekistanie

Pojęcie „transgranicznego postępowania spadkowego” dotyczy spraw, w których występują elementy ustawodawstw kilku krajów np. zmarły miał polskie obywatelstwo, przez ostatnie lata życia mieszkał w Uzbekistanie/Tadżykistanie, ale większość majątku (np. nieruchomości) znajduje się np. w Czechach.

W każdym przypadku postępowania z elementem transgranicznym należy ustalić trzy elementy:

• jakie sądy będą właściwe do rozpoznania danej sprawy,
• prawo jakiego państwa powinny zastosować sądy rozpoznające sprawę,
• w którym państwie zapadłe orzeczenie będzie podlegało wykonaniu.

Może się zdarzyć, że w wyniku zastosowania reguł wynikających ze wskazanego na wstępie rozporządzenia, właściwy do rozpoznania będzie sąd polski, który zastosuje polskie prawo (przepisy Kodeksu cywilnego) i orzeczenie będzie egzekwowane na terytorium RP. Może się również zdarzyć, że sąd polski będzie zmuszony do zastosowania prawa brytyjskiego, a samo orzeczenie będzie egzekwowane np. na Węgrzech.

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy spadkowej jest sąd miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Miejsce zwykłego pobytu to miejsce koncentracji interesów życiowych – pojęcie to nie obejmuje zgonów związanych z wyjazdem na urlop, delegację lub kontrakt krótkoterminowy. Jeżeli spadkodawca nie miał miejsca zwykłego pobytu w żadnym państwie członkowskim UE będącym stroną rozporządzenia, sądem właściwym będzie sąd miejsca położenia majątku spadkowego pod warunkiem, że spadkodawca w chwili śmierci był obywatelem danego państwa członkowskiego lub nie będąc jego obywatelem miał przynajmniej w danym państwie (nie dawniej niż na 5 lat przed wniesieniem sprawy spadkowej do sądu) miejsce zwykłego pobytu. Oznacza to np. że sprawa spadkowa po polskim obywatelu, który wyjechał z Polski przed 7 laty i zmarł w Wielkiej Brytanii może być prowadzona przed sądami polskimi.

Pamiętaj! W przypadku złożenia przez spadkodawcę oświadczenia o wyborze prawa polskiego (szczegółowe informacje poniżej), jego spadkobiercy mają możliwość przeniesienia samej sprawy spadkowej do Polski poprzez zawarcie umowy prorogacyjnej (nawet jeśli z przepisów samego rozporządzenia wynikała właściwość sądu zagranicznego).

Prawem właściwym w sprawach spadkowych jest prawo państwa miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci. Poprzez miejsce zwykłego pobytu należy rozumieć miejsce koncentracji interesów życiowych – pojęcie to nie obejmuje zgonów związanych z wyjazdem na urlop, delegację lub kontrakt krótkoterminowy.

Pamiętaj, że wybór prawa właściwego nie jest uzależniony od tego, czy państwo, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu, jest stroną rozporządzenia. Oznacza to, że rozpoznający sprawę sąd polski może w takim wypadku (jeżeli stwierdzi, że miejscem zwykłego pobytu zmarłego był Uzbekistan/Tadżykistan zastosować prawo lokalne, a nie prawo polskie. W wyjątkowych sytuacjach, jeżeli ze wszystkich okoliczności sprawy jasno wynika, że w chwili śmierci zmarły był w sposób oczywisty bliżej związany z państwem innym niż państwo stałego pobytu, prawem właściwym do przeprowadzenia sprawy spadkowej jest prawo tego innego państwa.

Pamiętaj! Aby uniknąć ryzyka, że do rozpoznania sprawy spadkowej po polskim obywatelu zamieszkałym w Uzbekistanie/Tadżykistanie zostanie wybrane prawo lokalne, istnieje możliwość złożenia oświadczenia o wyborze prawa państwa, którego obywatelstwo posiada się w chwili dokonywania wyboru. Takie oświadczenie można zawrzeć np. w testamencie.

Przykładowa treść klauzuli:
Działając na podstawie art. 22 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.U.UE.L z 2012 roku, Nr 201, poz. 107 z późn. sprost.), oświadczam, że dokonuję wyboru prawa polskiego, będącego prawem państwa, którego obywatelstwo posiadam w chwili dokonywania wyboru, jako prawa, któremu podlega ogół spraw dotyczących spadku po mnie.

W przypadku złożenia przez spadkodawcę oświadczenia o wyborze prawa polskiego, jego spadkobiercy mają możliwość przeniesienia samej sprawy spadkowej do Polski poprzez zawarcie umowy prorogacyjnej (nawet jeśli z przepisów rozporządzenia wynikała właściwość sądu zagranicznego).

Rozporządzenie wprowadza instytucję europejskiego poświadczenia spadkowego. Poświadczenie to potwierdza w innym państwie członkowskim, będącym stroną rozporządzenia, prawo do spadku lub prawo do poszczególnych przedmiotów spadkowych. Ponieważ Wielka Brytania nie jest stroną rozporządzenia, należy się w takim wypadku liczyć z koniecznością przeprowadzenia odrębnej procedury o uznanie orzeczenia w Szkocji.

Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronach Europejskiego Atlasu Sądowniczego w sprawach cywilnych.