Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna we Wrocławiu

Pierwsze szczepionki przeciwko krztuścowi, które zawierały całe, zabite pałeczki krztuśca (szczepionki pełnokomórkowe DTPw) zostały opracowane pod koniec lat 40. XX wieku. W Polsce są stosowane od lat 50. XX wieku. Ze względu na stosunkowo częste występowanie niepożądanych odczynów poszczepiennych po szczepionkach pełnokomórkowych, w latach 80. opracowano znacznie lepiej tolerowane szczepionki bezkomórkowe, zawierające poszczególne oczyszczone antygeny krztuśca (DTPa). W krajach rozwiniętych (Europa Zachodnia, USA, Kanada, Japonia) szczepionki bezkomórkowe szybko zastąpiły szczepionki pełnokomórkowe. Powszechne szczepienia pozwoliły na opanowanie zachorowań wśród niemowląt, ale nie doprowadziły do całkowitego wyeliminowania krztuśca. 

Ochrona poszczepienna jest niestety niepełna. Dzieje się tak dlatego, że krztusiec jest chorobą toksyn. Wytworzenie swoistych przeciwciał dzięki pamięci immunologicznej, nawet po 1–2 dniach jest już spóźnione i nie zapobiega uszkodzeniu dróg oddechowych przez toksyny. Z tego samego powodu także naturalne przechorowanie krztuśca zapewnia nietrwałą odporność, która przemija w ciągu 5–10 lat od zachorowania, gdy stężenie przeciwciał neutralizujących toksyny staje się zbyt małe. Oznacza to, że po upływie 5–10 lat od ostatniej dawki, przyjęte w przeszłości szczepienia nadal chronią przed krztuścem o ciężkim przebiegu, natomiast zwykle nie zabezpieczają przed zakażeniem i łagodnym zachorowaniem, które może się objawiać na przykład samym przewlekłym, suchym kaszlem. Wiemy, że chorują zwykle osoby z niepełnymi szczepieniami oraz że ryzyko zachorowania rośnie wraz z upływem czasu od ostatniej dawki szczepionki.

Zgodnie z aktualnym programem szczepień ochronnych obowiązkowe szczepienia przeciwko krztuścowi obejmują trzy dawki szczepienia podstawowego podawane w pierwszym półroczu życia (od 2. mies. życia) oraz dwóch dawek przypominających (16.–18. mies. oraz w 6. rż.). Szczepionkę pełnokomórkową (DTPw) można stosować maksymalnie do ukończenia 3. roku życia. Dostępne są szczepionki bezkomórkowe do stosowania w ramach szczepienia podstawowego u małych dzieci, ale są one odpłatne. W 6. roku życia dzieci otrzymują szczepionkę bezkomórkową DTPa. Dla nastolatków i dorosłych przeznaczona jest szczepionka Tdap o zmniejszonej zawartości antygenów krztuścowych i toksoidu błoniczego, która jest w Polsce stosowana w ramach odpłatnych szczepień zalecanych.

W latach 60. XX wieku liczba zachorowań na krztusiec zmniejszyła się do bardzo niskiego poziomu. Ta korzystna sytuacja epidemiologiczna utrzymywała się do końca lat 80. Następnie, pomimo wysokiego odsetka zaszczepionych dzieci, liczba zachorowań na krztusiec ponownie się zwiększyła, przy czym zachorowania przesunęły się na starsze grupy wiekowe: nastolatków i dorosłych.

Nie są znane przyczyny tego wzrostu zachorowań. Prawdopodobnie stosowane dotąd szczepionki pozwoliły uchronić niemowlęta przed krztuścem o ciężkim przebiegu, natomiast nie chronią dorosłych przed zakażeniem pałeczką krztuśca i łagodnymi postaciami choroby. Nieleczeni dorośli chorzy zakażają osoby z otoczenia. Wiemy, że po 10–15 latach po przechorowaniu krztuśca możliwe jest ponowne zachorowanie. Aktualnie obserwujemy w Polsce wyraźny wzrost liczby zachorowań na krztusiec. Najwięcej zachorowań występuje wśród osób szczepionych w dzieciństwie, które obecnie mają 10–20 lat. 

Z danych PZH wynika iż:
W 2023 na terenie Dolnego Śląsku odnotowano 44 przypadki krztuśca, z czego 7 zakończyło się hospitalizacją. 
W 2022 roku w Polsce odnotowano 169 przypadków, a w 2023 ogółem – 328. Średnio ok.40%  przypadków zakończyło się hospitalizacjami.