Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna we Wrocławiu

Objawy kliniczne

Odczyn w postaci świądu, nasilającego się pod wpływem rozgrzania ciała podczas snu oraz inne objawy pojawiają się w przypadku pierwszego zarażenia  po upływie 2 – 8 tygodni od inwazji. W skórze maksymalna liczba świerzbowców pojawia się w okresie 80 – 115 dni od momentu zarażenia. Następna inwazja u tej samej osoby wywołuje inną reakcję wskutek powstania stanu nadwrażliwości. W takim przypadku objawy skórne mogą występować już po 24 – 48 godzinach, a populacja świerzbowców nie jest tak duża jak przy pierwszej inwazji . U wielu osób zarażonych świerzbowcem obserwuje się podwyższony poziom przeciwciał z klasy IgE, IgM, IgG a obniżony IgA.
Zarówno te powoli jak i szybko narastające zmiany skórne są zaraźliwe dla otoczenia już w momencie ich pojawienia się . Okres wylęgania świerzbu wynosi od 3 dni do 3 tygodni. Jest to bardzo ważna informacja i należy o niej pamiętać. W tym okresie czasu jeszcze bezobjawowy pacjent już zaraża innych. A osoby z najbliższego otoczenia chorego (nawet te, u których nie występują jeszcze objawy) już wymagają starannego leczenia.

Najczęstsze miejsca występowania.

U dorosłych świerzbowce najchętniej lokalizują się na bocznych powierzchniach palców rąk, w zgięciach i fałdach skórnych, na zgięciowej powierzchni nadgarstków, na tułowiu (przeważnie w okolicy pępka, sutków u kobiet i okolic narządów płciowych u mężczyzn) oraz na pośladkach.
U osób dorosłych zmiany skórne w typowym świerzbie, zwykle „oszczędzają” dłonie, podeszwy, twarz, owłosioną skórę głowy oraz okolicę międzyłopatkową.
Takie umiejscowienie zmian skórnych u osób dorosłych bywa charakterystyczne dla świerzbu norweskiego oraz odmiany świerzbu odzwierzęcego.
U dzieci, zwłaszcza do 2 r. ż. pasożyty umiejscawiają się w skórze całego ciała, w tym również na głowie, dłoniach i podeszwach.

Diagnostyka choroby

Rozpoznanie choroby przeprowadza się w oparciu o:

• Objawy kliniczne – położone w typowych miejscach zmiany skórne w postaci wydrążonych przez pasożyty tuneli (nor świerzbowcowych), wokół których pojawiają się zaczerwienienia oraz obrzęki. Towarzyszący inwazji pasożytów intensywny świąd skóry nasilający się po rozgrzaniu ciała i następowe drapanie powodują zmiany skóry o typie wyprysku (egzema). Długo utrzymujący się świąd może prowadzić do przeczosów oraz wtórnych zakażeń skóry z powstaniem zmian grudkowo – pęcherzykowych, często z wysiękiem surowiczo – ropnym (zliszajowacenie zmian).
• Wywiad epidemiologiczny – wywiad z członkami rodziny dotyczący występowania świądu i podobnych zmian skórnych u innych osób zamieszkujących wspólne mieszkanie, nawyków higienicznych, podróży zwłaszcza do krajów o niskim poziomie higieny. 
• Badanie laboratoryjne

Leczenie

Podstawową zasadą leczenia świerzbu jest równoczesna terapia wszystkich osób z kontaktu. W Polsce dostępnych jest kilka środków do leczenia, ale szczególnie wygodna i bezpieczna jest permetryna w kremie w stężeniu 5%. Preparat ten można stosować u dzieci od 2 miesiąca życia i u dorosłych, nakładając na skórę na 8 – 14 godzin jednorazowo i ewentualnie ponownie po 7 lub 14 dniach. Osoby dorosłe powinny stosować leki na całą powierzchnię skóry z wyjątkiem głowy (u dzieci wskazane jest posmarowanie także tej okolicy) Dostępny jest również szampon zawierający permetrynę w stężeniu 2 %.