Historia Zespołu Szkół Muzycznych w Białymstoku
Historia szkół należących do Zespołu Szkół Muzycznych jest bogata w wydarzenia i sięga pierwszej połowy XX wieku.
Powstanie pierwszej placówki, która weszła w skład obecnego Zespołu Szkół Muzycznych, wiąże się z działalnością sióstr Frankiewicz. W 1936 r. Helena, Zofia i Jadwiga Frankiewiczówny, postanowiły stworzyć w Białymstoku prywatną szkołę muzyczną, w której mogłaby się kształcić zdolna młodzież. Szkoła taka miała również szerzyć kulturę muzyczną w całym regionie.
Helena Frankiewicz ukończyła Wyższą Szkołę Muzyczną im. F. Chopina w Warszawie pod kierunkiem słynnego chopinisty i pedagoga oraz kompozytora – Aleksandra Michałowskiego. Wybitnie uzdolniona, była kandydatką do ekipy reprezentującej Polskę na III Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim w Warszawie w 1937 roku. W 1933 roku rozpoczęła ona pracę w prywatnej szkole muzycznej w Białymstoku, gdzie objęła klasę fortepianu i przedmiotów teoretycznych. W 1936 roku zwróciła się do Departamentu Muzyki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie o zezwolenie na otwarcie w Białymstoku Prywatnego Instytutu Muzycznego. Inicjatywę Heleny wsparły jej siostry: Zofia – pedagog Konserwatorium w Bydgoszczy, gdzie prowadziła naukę gry na fortepianie na poziomie średnim i wyższym oraz Jadwiga – absolwentka wydziału nauczycielskiego Konserwatorium w Warszawie i Studium Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego.
Pierwsza siedziba szkoły mieściła się w sześciopokojowym mieszkaniu na III piętrze kamienicy przy ul. Sienkiewicza 14, gdzie obecnie znajduje się białostocki Wydział Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie. Tam właśnie, w czterech pokojach odbywały się wszystkie zajęcia programowe. W jednej z sal mieściła się biblioteka, największą – w zależności od potrzeb – przekształcano w salę koncertową, teoretyczną lub służącą do lekcji rytmiki. Dwa pozostałe pokoje stanowiły mieszkanie sióstr. Brakowało instrumentów, więc uczniowie grali na fortepianach wypożyczonych lub należących do sióstr Frankiewicz.
W pierwszym roku istnienia szkoły kształciło się w niej 25 uczniów. Nauka odbywała się według trzystopniowego programu: niższego, średniego oraz wyższego, i miała trwać od 6 do 9 lat. Początkowo uczniowie mogli pobierać naukę w zakresie gry na fortepianie, skrzypcach, uczyć się śpiewu solowego. Obowiązkowe były również przedmioty teoretyczne, tj. solfeż, zasady muzyki, harmonia, historia muzyki oraz tzw. encyklopedia, na którą składały się elementy form muzycznych, kontrapunktu analitycznego oraz instrumentoznawstwa.
Miesięczna opłata wynosiła 20 złotych, lecz wielu uczniów korzystało z 50% i 70% zniżek. W związku z tym szkoła była zadłużona. Z pomocą przybyli tu rodzice sióstr, którzy przenieśli się w 1938 roku z Warszawy do Białegostoku i przekazali swe oszczędności, aby wspomóc Instytut.
Pierwszymi nauczycielami w Instytucie były oczywiście siostry Frankiewicz, które prowadziły lekcje gry na fortepianie. Ponadto Jadwiga zorganizowała chór szkolny, uczyła gry na skrzypcach, prowadziła lekcje kształcenia słuchu. Helena Frankiewicz oprócz gry na fortepianie uczyła również przedmiotów teoretycznych. Lekcji gry na skrzypcach udzielał Tanchel Kotowicz, naukę śpiewu solowego prowadziła Maria Dobrowolska-Gruszczyńska. Nie zapomniano również o edukacji muzycznej najmłodszych dzieci, w 1938 roku powstało bowiem przy Instytucie Przedszkole Muzyczne. Zajęcia trwały w nim dwa lata, przyjmowano do niego dzieci od 4 roku życia.
Równolegle do pracy pedagogicznej Instytut prowadził bogatą działalność koncertową, włączając w nią również zespoły muzyczne działające w Białymstoku oraz uczniów Gimnazjum im. H. Sienkiewicza oraz Państwowej Szkoły Krawieckiej, gdzie dodatkowo pracowała Jadwiga Frankiewicz.
Pracę dobrze rozwijającej się szkoły przerwał wybuch II wojny światowej. Siostry Frankiewicz podjęły się jednak karkołomnego zadania kontynuowania rozpoczętego dzieła w rzeczywistości okupacyjnej. Zorganizowały tajne nauczanie muzyki w ich prywatnym mieszkaniu, gdzie ukradkiem, kuchennymi schodami przychodziło 60 uczniów! Wprawdzie nie mogły się odbywać lekcje zbiorowe, starano się jednak realizować zakres niższego i średniego kursu przedwojennego Instytutu oraz w miarę możliwości na indywidualnych lekcjach wprowadzać elementy przedmiotów teoretycznych. W związku z tym zajęcia trwały bardzo długo, lekcje śpiewu solowego prowadzono półgłosem, zaś lekcje gry na organach prowadzone przez Zofię Frankiewicz odbywały się na tzw. „niemych organach”, zaprojektowanych przez samą nauczycielkę. Opłaty były symboliczne, niektórych uczniów nie było stać na ich uiszczenie, inni płacili w naturze.
Siostry Frankiewicz, podobnie jak inni mieszkańcy miasta, objęte zostały przymusowym zatrudnieniem. Zofia pracowała w firmie farmaceutycznej, Jadwiga zaś jako wychowawczyni w przedszkolu. Dla podtrzymania budżetu domowego ich matka sprzedawała własnoręcznie upieczone ciasta.
Mijały wojenne lata. Już we wrześniu 1944 roku Helena Frankiewicz z wielką energią przystąpiła do reaktywowania Prywatnego Instytutu Muzycznego. Wtedy to zostało wysłane pismo do Tymczasowego Resortu Kultury i Sztuki w Lublinie, zgłaszające wznowienie pracy placówki. Podobne pismo otrzymał Wydział Kultury Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku.
20 października 1944 roku, przy ulicy Sienkiewicza 14 zgromadzili się nauczyciele i uczniowie – Instytut ożył. W roku szkolnym 1944/45 rozpoczęło tam naukę 108 uczniów, wśród których znaleźli się uczestnicy tajnego nauczania – stworzyli oni grupę zaawansowanych. Powiększyła się również kadra nauczycielska, do grona nauczycieli dołączyli: Zdzisław Kisielewski – nauczyciel gry na wiolonczeli i kontrabasie, Natalia Mijalska – nauczyciel fortepianu, Zygmunt Zwyrzykowski – śpiew solowy, Izaak Brakier i p. Weinbaum – nauczyciele skrzypiec.
Po bardzo krótkim przygotowaniu, bo już 24 czerwca 1945 r. zorganizowano pierwszy po wojnie popis uczniów, który odbył się w Teatrze Miejskim. Program był ambitny – złożyły się nań bowiem części pierwsze koncertów J. Haydna,
W. A. Mozarta, F. Menelssohna, E. Griega, pieśni Z. Niewiadomskiego i M. Karłowicza oraz utwory fortepianowe P. Czajkowskiego i C. Debussy’ego. Do jego oceny została powołana komisja, która składała się z muzyków niebędących pracownikami szkoły. Oceniła ona bardzo wysoko poziom koncertu i pracy Instytutu.
Począwszy od 1944 r., szkoła prowadziła niezwykle intensywną działalność. Zapraszano znanych solistów, nauczyciele i uczniowie brali udział w licznych imprezach miejskich, obchodach rocznicowych, akademiach. Już wtedy wniosła ona niezwykle cenny wkład w kształtowanie kultury Białegostoku. W tym też okresie – dokładnie w latach 1946/47 założono Koło Rodziców, które w 1949 r. przekształciło się w Komitet Rodzicielski.
W 1946 r., na mocy rozporządzenia Ministerstwa Kultury i Sztuki, Prywatny Instytut Muzyczny został przekształcony w Niższą i Średnią Szkołę Muzyczną, która działała do roku 1950. Nastąpiło wówczas jej upaństwowienie na mocy postanowień Zjazdu Poznańskiego, dotyczących upaństwowienia wszystkich szkół muzycznych oraz przeprowadzenia tam reformy programowej. Placówka otrzymała miano Państwowej Szkoły Muzycznej, a jej dyrektorem została Helena Frankiewicz. Stworzono w niej działy dziecięcy i młodzieżowy, jednak zaniechano nauczania na stopniu średnim. Decyzja ta spowodowana była brakiem pełnej obsady pedagogicznej. Przy bardzo skromnej bazie materialnej szkoła nie mogła sprostać wzrastającym potrzebom. W nadal jednak posiadała prawo do nauczania na stopniu średnim. Prowadzono je dla zaawansowanych uczniów w dziale młodzieżowym.
Lata 1950 – 1958 to bardzo trudny, lecz jednocześnie niezwykle owocny okres w życiu szkoły. Organizowano wówczas cały szereg koncertów dla miasta – były to m. in. koncerty dobroczynne, a także służące zbieraniu pieniędzy na odbudowę szkół oraz na Fundusz Stypendialny im. F. Chopina. Do momentu powstania w Białymstoku Orkiestry Symfonicznej szkoła dawała około 40 koncertów rocznie.
Funkcjonowanie szkoły nie polegało jedynie na aktywności pedagogicznej i koncertowej. Łączyło się również z rozwijaniem wśród uczniów kultury muzycznej, czemu miało służyć organizowanie wycieczek na filmy muzyczne, fundowanie biletów na koncerty w wykonaniu miejscowych i przyjezdnych muzyków oraz nagród książkowych i albumów przydatnych w dalszej nauce. Komitet Rodzicielski opłacał dożywianie potrzebującym dzieciom. Kształtowaniu młodych muzyków sprzyjała również niezwykła, przepojona muzyką, pełna ciepła, domowa atmosfera panująca w szkole, którą po dzień dzisiejszy wspominają pedagodzy i absolwenci. Ambitną inicjatywą podjętą przez dyrekcję szkoły było zaangażowanie przy tworzeniu Państwowej Orkiestry Symfonicznej w Białymstoku. Jej główne zaplecze personalne stanowili absolwenci szkoły, a wśród nich Jan Kulaszewicz, który po studiach dyrygenckich w klasie Bohdana Wodiczki w warszawskiej PWSM, został dyrektorem orkiestry.
Kolejnym przedsięwzięciem, podjętym tym razem przez Jadwigę Frankiewicz, było wznowienie w 1958 roku pracy w Przedszkolu Muzycznym. Zajęcia tam prowadzone służyły głównie rozpoznawaniu uzdolnień muzycznych u dzieci oraz kształtowaniu postawy wytrwałości w pracy i zamiłowania do muzyki.
W rezultacie wysiłków nauczycieli i zaangażowania dyrektorki szkoły w roku szkolnym 1959/60 ponad 200 uczniów mogło korzystać w szkole z 11 dyscyplin nauki. Liczba nauczycieli zwiększyła się do 18 osób. W lutym 1960 r. uroczyście obchodzono jubileusz XV-lecia istnienia szkoły. Z tej okazji w białostockim Tatrze Dramatycznym im. A. Węgierki odbył się koncert z udziałem orkiestry szkolnej, chóru, ponad 20 solistów oraz uzdolnionych dzieci uczęszczających do Przedszkola Muzycznego.
Z upływem lat coraz większą stawała się potrzeba zorganizowania kształcenia młodzieży na poziomie średnim w Białymstoku, gdyż wielu zdolnych uczniów nie mogło sobie pozwolić na kontynuowanie nauki w Warszawie. W związku z tym dyrekcja szkoły, Komitet Rodzicielski oraz dyrekcja Orkiestry Symfonicznej w styczniu 1961 r. postulowali zorganizowanie i otwarcie Średniej Szkoły Muzycznej.
Uroczysta inauguracja pierwszego roku szkolnego 1961/62 odbyła się w siedzibie nowej placówki, którą stanowiły zaadaptowane dla jej potrzeb pomieszczenia biurowe mieszczące się na dwóch piętrach budynku przy ul. Kilińskiego 7. Naukę wówczas rozpoczęło 23 uczniów, pracę zaś 22 nauczycieli-muzyków różnych specjalności. Pierwszym dyrektorem został dotychczasowy dyrektor Szkoły Muzycznej w Zakopanem, były prorektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej
w Krakowie – Tadeusz Głodziński. Udało mu się pozyskać dla szkoły pierwszych pedagogów, m.in. Zygmunta Lewandowskiego – nauczyciela organów, absolwenta Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Klasę fortepianu powierzył Kamilli Wardzichowskiej, naukę gry na instrumentach smyczkowych i dętych – muzykom Białostockiej Orkiestry Symfonicznej: Bohdanowi Łukaszewiczowi (obój), Robertowi Pankowi (klarnet), Markowi Kamińskiemu (fagot), Ryszardowi Kosmali ( perkusja), Jerzemu Hamburgerowi, potem Irenie Siwickiej (skrzypce). Przedmioty teoretyczne wykładali Edmund Juchnowicz i Zbigniew Popielski.
Od początku istnienia szkoła postawiła sobie za cel nie tylko kształcenie uczniów, lecz także kształtowanie kultury muzycznej w regionie. Dlatego też organizowano koncerty dla młodzieży szkolnej, popisy uczniów otwarte dla publiczności. Szczególną popularnością cieszył się wówczas cykl audycji umuzykalniających, które organizowano w pobliskim gmachu Biblioteki Wojewódzkiej. Publiczne występy uczniów i nauczycieli stały się tradycją szkoły.
Efektem działań dyrektora Głodzińskiego było również powstanie orkiestry szkolnej, która pod jego batutą koncertowała w wielu miejscowościach ówczesnego województwa białostockiego oraz brała udział w koncertach wieńczących zakończenie roku szkolnego.
24 maja 1965 r. w sali Teatru Dramatycznego im. A. Węgierki odbył się pierwszy koncert absolwentów i uczniów szkoły. Jednym z solistów był wówczas Ryszard Zimak, uczeń klasy skrzypiec, później dyrygent, profesor, a w latach 1999-2005 rektor Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie - dzisiejszego UMFC. Mury szkoły opuściło wówczas 21 absolwentów – 11 o specjalności nauczycielsko-instruktorskiej, 9 instrumentalistów i 1 wokalista.
W połowie lat 60. dyrektorzy białostockich szkół muzycznych podjęli starania o pozyskanie nowego, wspólnego obiektu, w celu poprawienia skromnych warunków lokalowych i umożliwienia lepszego funkcjonowania placówek.
Już w sierpniu 1968 r. odbyła się uroczystość położenia kamienia węgielnego pod budowę wspólnej siedziby obu szkół. Na mocy zarządzenia Ministra Kultury i Sztuki z dnia 7 sierpnia 1972 roku powołano do życia Zespół Placówek Kształcenia Artystycznego, w skład którego weszły: Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, Państwowa Szkoła Muzyczna II stopnia, Państwowe Ognisko Baletowe oraz Internat. Był to pierwsza w Polsce placówka obejmująca szkoły o różnym poziomie i kierunku artystycznym. Dyrektorem całego Zespołu został Tadeusz Bakun, zaś jego zastępcami Edmund Juchnowicz (dyrektor PSM II st.), Helena Frankiewicz (dyrektor PSM I st.) i Wiesław Dąbrowski (dyrektor POB).
W tym miejscu należy choć kilka słów powiedzieć o początkach Państwowego Ogniska Baletowego w Białymstoku. Jego przodkiem było Studium Choreograficzne Cyryla i Tamary Januszkowskich, powstałe w 1945 roku za sprawą ówczesnego starosty, Stefana Dybowskiego, późniejszego Ministra Kultury i Sztuki. Mieściło się ono na I piętrze Teatru Miejskiego (sali dawnego kina „Ton”). W 1950 roku, podobnie jak Prywatny Instytut Muzyczny, tak i Studium objęte zostało reformą szkolnictwa artystycznego, w wyniku której przekształcono je w Państwowe Ognisko Baletowe. Gdy wyremontowano budynek dawnej Loży Masońskiej przy ul. Kilińskiego, POB otrzymało tam swój lokal wraz z Wojewódzką i Miejską Biblioteką. Także i ono borykało się z trudnościami lokalowymi i oczekiwało na ich poprawę.
Już 30 września 1974 r. po zakończeniu budowy obiektu przy ul. Podleśnej odbyła się uroczysta inauguracja roku szkolnego uświetniona koncertem w wykonaniu uczniów PSM II st. Dziewięć dni wcześniej, w związku z inauguracją Roku Działalności Kulturalnej, nastąpiło oficjalne przekazanie do użytku kompleksu budynków ZPKA w Białymstoku przy ul. Podleśnej 2 oraz ślubowanie nowych uczniów.
Powstanie ZPKA sprzyjało zacieśnieniu kontaktów między szkołami pierwszego oraz drugiego stopnia, a także zaowocowało stałą współpracą. W szczególny sposób owa więź była i jest widoczna przy okazji wspólnych obchodów Święta Szkoły, które odbywają się w listopadzie na cześć patrona Zespołu, Ignacego Jana Paderewskiego. Innym momentem umacniającym jedność zespołu są koncerty organizowane co roku w ramach cyklu Wiosna Młodzieży Artystycznej, na których prezentują się najlepsi uczniowie każdej ze szkół.
Dzięki powstaniu nowego gmachu radykalnie poprawiły się warunki lokalowe wszystkich placówek, powiększyła baza materialna – zakupiono szereg nowych instrumentów, sprzętu, pomocy naukowych, rozwinęły się biblioteka i fonoteka szkolna. Kształcenie uczniów odbywało się na czterech wydziałach: instrumentalnym, rytmiki, wokalnym oraz teoretyczno-pedagogicznym.
Kolejnym krokiem podjętym w celu rozwoju szkolnictwa muzycznego było otwarcie w roku szkolnym 1973/74 z inicjatywy Tadeusza Bakuna, Jacka Puchnowskiego – wizytatora Kuratorium Oświaty i Wychowania oraz dzięki poparciu Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie działu zaocznego tej placówki, który miał kształcić dorosłych. Inicjatywa ta urzeczywistniła się w roku 1974, kiedy to zainaugurowała swą działalność filia Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej
w Warszawie (obecnie Wydział Instrumentalno-Pedagogiczny w Białymstoku Uniwersytetu Fryderyka Chopina w Warszawie), a jej pierwszą – tymczasową siedzibą, były sale ZPKA. Prorektorem do spraw Filii został prof. Zenon Brzewski, kierownikiem – dr Rafał Nowacki. W ten sposób powstała pierwsza tego typu placówka na wschód od Wisły. Po siedmiu latach korzystania z gościnnych murów ZPKA uczelnia przeniosła się do obiektu przy ul. Kawaleryjskiej 5, gdzie funkcjonuje do dziś.
Rok 1984 był bardzo ważną datą w dziejach szkół, ponieważ właśnie wtedy ZPKA otrzymał za patrona Ignacego Jana Paderewskiego.
Pod koniec lat osiemdziesiątych, w efekcie dynamicznego rozwoju szkolnictwa muzycznego w Białymstoku i zmieniającej się rzeczywistości zaistniała potrzeba stworzenia szkoły, w której nastąpiłaby korelacja przedmiotów muzycznych
i ogólnokształcących. Dzięki staraniom przedstawicieli Komitetu Rodzicielskiego, ówczesnej wicedyrektor ds. PSM II ST. Haliny Ring, oraz dyrektora ZPKA Stanisława Olędzkiego (który pełnił swą funkcję od 1984 r.) podjęto działania w kierunku stworzenia nowej szkoły – liceum muzycznego. Ich owocem była narada, która odbyła się 23 listopada 1988 r. w siedzibie ZPKA z inicjatywy Rady Miejskiej Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, na której rozważano problemy związane z lokalizacją nowej szkoły. W naradzie uczestniczyli: dyrektor Stanisław Olędzki, wicedyrektorzy – Halina Ring i Alicja Makal, przedstawiciele ówczesnych władz miejskich, Kuratorium Oświaty i Wychowania, sekretarz POP oraz dyrektor Szkoły Podstawowej nr 1. Kolejnym etapem Przygotowującym powstanie Liceum Muzycznego było pozytywne stanowisko Departamentu Kształcenia Artystycznego Ministerstwa Kultury i Sztuki (pismo z dnia 27.05.1989 r.) w odpowiedzi na wniosek dyrektora Olędzkiego. Ostatecznym dokumentem powołującym do istnienia Liceum Muzycznego było zarządzenie nr 33/89 wojewody białostockiego z 21.06.1989 r. Wykonanie zarządzenia wojewoda zlecił dyrektorowi Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku. Funkcję wicedyrektora ZPKA do spraw Liceum Muzycznego objęła Bożenna Olędzka, kierownikiem sekcji przedmiotów ogólnokształcących została Anna Jamróz. Jej następczynią została w późniejszych latach Małgorzata Muszyńska, zaś od 2009 r. funkcję tę pełni Alina Jaroszuk. W roku 1990 oddano do użytku nowatorską, jak na owe czasy, pracownię kształcenia słuchu, w której zajęcia prowadzone są metodą prof. Feliksa Flisa. Nawiązano kontakty z szeregiem różnego typu placówek muzycznych w Polsce i poza granicami kraju, m. in. z Akademią Muzyczną im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, ze Szkołą Muzyczną w Sankt-Petersburgu oraz działającym w jej ramach „Teatrem wokół fortepianu”, ze Szkołą Talentów przy Konserwatorium w Mińsku na Białorusi. Zapraszano też na występy i konsultacje wybitnych pedagogów zarówno z Polski, jak i z zagranicy.
W roku 1994 narodziła się również kolejna placówka – Filia PSM I st. utworzona przy ówczesnej Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie Filia w Białymstoku. Do grona rzeczników jej powstania należy zaliczyć prof. Andrzeja Zielińskiego, prof. Witalisa Raczkiewicza oraz prof. Jana Kadłubiskiego, zaś ze strony ZPKA – dyrektora Stanisława Olędzkiego. Szkoła od początku istnienia do 2010 r. kierowana była przez Karola Olszewskiego, od stycznia 2011 r. obowiązki te przejęła Iwona Felińska.
Schyłek lat dziewięćdziesiątych XX w. przyniósł ważne zmiany personalne i organizacyjne. Odszedł na emeryturę dyrektor Stanisław Olędzki. Nowym dyrektorem został Adam Juchnowicz. Funkcje zastępców podjęli: Grzegorz Puchalski (zastępca dyrektora ds. PSM II st.), Jerzy Kozłowski (zastępca dyrektora ds. PSM I, st.) Teresa Przestrzelska (zastępca dyrektora ZPKA do spraw Liceum Muzycznego.
W roku szkolnym 2009 - 2010 funkcję wicedyrektora ds. Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej II st. objęła Małgorzata Muszyńska, zaś od września 2015 r. zastępcą ds. PSM I st. została Iwona Felińska.
Do kolejnych ważnych zmian należy zaliczyć przekształcenie Liceum Muzycznego
w Ogólnokształcącą Szkołę Muzyczną II stopnia. Zbiegło się to z jubileuszem dziesięciolecia istnienia szkoły, który miał miejsce 6 września 1999 r. W Bazylice Wniebowstąpienia Najświętszej Maryi Panny odbyły się uroczystości religijne
i poświęcenie sztandaru szkoły, a w sali koncertowej Filharmonii Białostockiej miała miejsce oficjalna część uroczystości, połączona z uroczystym odczytaniem aktu nadania imienia szkole. Od tej chwili Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II stopnia nosi imię Witolda Lutosławskiego. Wybór patrona wiąże się z tradycją organizowania prestiżowego Ogólnopolskiego Konkursu „Wokół Witolda Lutosławskiego”, którego pomysłodawcą i twórcą był dyrektor Stanisław Olędzki. Warto przypomnieć,
iż podczas pierwszego finału tego konkursu (1993 r.), zaszczycił go swą obecnością sam wielki kompozytor. Była to ostatnia jego wielka podróż, zaś białostockie Liceum Muzyczne było ostatnią szkołą, w której gościł.
W tym również roku szkolnym, w ramach wprowadzania reformy szkolnictwa jedna
z placówek Zespołu, Państwowe Ognisko Baletowe, zostało przekazane gminie Białystok. W związku z tym, iż w strukturze organizacyjnej Zespołu pozostały szkoły muzyczne, w 2000 r. nastąpiła zmiana nazwy z Zespołu Placówek Kształcenia Artystycznego na Zespół Szkół Muzycznych.
Obecnie ZSM jest jedną z największych szkół w Białymstoku i regionie. Jeśli chodzi
o instrumentalistykę, kształcenie odbywa się w zakresie gry na fortepianie, organach, klawesynie, akordeonie, skrzypcach, altówce, wiolonczeli, kontrabasie, gitarze, harfie, flecie, oboju, klarnecie, saksofonie, fagocie, waltorni, trąbce, puzonie, sakshornie, tubie i perkusji oraz w specjalnościach: rytmika i wokalistyka.
Wizytówką każdej szkoły artystycznej są działające w niej zespoły, a zwłaszcza orkiestra i chór szkolny.
Formacja integrującą młodzież to Orkiestra Kameralna, złożona z uczniów PSM II st. i OSM II st., którą przez 18 lat prowadził Roman Zieliński. Od roku szkolnego 2009/2010 zespołem kieruje Kazimierz Dąbrowski.
Chlubą Zespołu Szkół Muzycznych jest chór żeński Schola Cantorum Bialostociensis, który powstał w 1987 r. Jego założycielką i dyrygentką była Violetta Bielecka, zaś obecnym dyryguje nim Anna Olszewska. Skład zespołu tworzą uczennice OSM II st., PSM II st.
Wysoki poziom artystyczny prezentuje również Orkiestra Smyczkowa PSM I stopnia, której twórcą był Mieczysław Szymański. Kontynuatorem ożywionej działalności koncertowej orkiestry jest prowadzący ją od 2004 r. Marek Ławreszuk.
Równie aktywną działalność rozwija Chór PSM I stopnia prowadzony od 1995 r. przez Emilię Dobrzyńską.
W Zespole Szkół Muzycznych z powodzeniem działają również killkudziesięcioosobowa orkiestra symfoniczna ZSM (pod kierunkiem Kazimierza Dąbrowskiego), orkiestra akordeonowa (pod kierunkiem Leona Tomczuka, Bogdana Obryckiego, Rafała Grabowskiego i Andrzeja Grzybowskiego), Big Band (prowadzącym jest Tomasz Witek), oraz kilkadziesiąt zespołów kameralnych.
W obliczu stałego rozwoju poszczególnych szkół wchodzących w skład białostockiego Zespołu Szkół Muzycznych, naglącym problemem stała się konieczność powiększenia bazy lokalowej. Dzięki staraniom i wysiłkom dyrektora Adama Juchnowicza podjęto działania, zmierzające do rozbudowy ZSM. Pierwszym etapem było poszukiwanie źródeł sfinansowania opracowania dokumentacji technicznej niezbędnej do przeprowadzenia inwestycji. Szkoła, jako jednostka budżetowa, nie była w stanie sfinansować tego przedsięwzięcia z własnych środków. Po dwóch latach starań, w 2006 i 2007 r., dyrektorowi Juchnowiczowi udało się uzyskać dofinansowanie
z programu operacyjnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rozwój Infrastruktury Kultury i Szkolnictwa Artystycznego. Ogłoszony został konkurs architektoniczny na rozbudowę i przebudowę budynków Zespołu Szkół Muzycznych im. Ignacego Paderewskiego w Białymstoku. Podczas uroczystego koncertu z okazji 70-lecia Państwowej Szkoły Muzycznej
I st. oraz 45-lecia Państwowej Szkoły Muzycznej II st. w dniu 30 listopada 2006 r. została wręczona nagroda dla zwycięzcy konkursu, którym okazało się Biuro Projektowo-Badawcze Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt Białystok. Zwycięzca, oprócz nagrody pieniężnej, otrzymał zlecenie wykonania kompleksowej dokumentacji projektowej i wykonawczej. Do rozwiązania pozostawał jednak jeszcze najważniejszy problem – źródło pozyskania środków na wykonanie prac budowlanych. W dniu 31 lipca 2009 r. została ogłoszona przez Ministra Rozwoju Regionalnego, Elżbietę Bieńkowską, ostateczna lista projektów i ku radości całej społeczności znalazł się na niej projekt rozbudowy i przebudowy budynków ZSM.
12 listopada 2009 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewski, podjął decyzję o dofinansowaniu projektu indywidualnego pt. Rozbudowa i przebudowa Zespołu Szkół Muzycznych im. Ignacego Paderewskiego w Białymstoku, zaś 26 listopada, podczas jubileuszowego koncertu doszło do podpisania umowy o dofinansowaniu.
Prace budowlane rozpoczęto wiosną 2010 r. i prowadzono je etapami, aby praca w szkołach ZSM przebiegała bez zakłóceń.
Wielkim wyzwaniem podjętym przez dyrektora Adama Juchnowicza, wicedyrektorów, kierowników sekcji oraz zespół nauczycieli i uczniów stał się Projekt Polsko-Norweski Inkubator Muzyczny. Przedsięwzięcie było realizowane
w latach 2014 – 2016 we współpracy z instytucjami z Norwegii – Grieg Academy przy Uniwersytecie w Bergen, FørdeKulturskule oraz Nord-Aurdal Kommune w sprawach programu „Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego”. Program ten sfinansowany został
w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego na lata 2009 – 2014 ze środków pochodzących z Islandii, Lichtensteinu, Norwegii oraz środków krajowych, zaś jego celem był rozwój dialogu międzykulturowego oraz tożsamości europejskiej opartej na różnorodności kulturowej. Miał on również wspierać rozwój artystyczny młodych muzyków, stworzyć im sprzyjające warunki oraz możliwości wymiany doświadczeń. Uczestniczyli w nim uczniowie i nauczyciele instytucji partnerskich.
Projekt składał się z czterech modułów: In modo di Lutosławski, Bridges, Coexistens oraz EduStation.
Zdecydowanie najważniejszym i największym wydarzeniem projektowym były warsztaty polsko-norweskiej młodzieżowej orkiestry symfonicznej. Pierwsze spotkanie młodych muzyków z Polski i Norwegii odbyło się w Białymstoku w lutym 2014 r. Warsztaty zostały uwieńczone koncertem w wypełnionej po brzegi sali koncertowej ZSM. W czerwcu tego samego roku odbyły się warsztaty w norweskim Manger. Młodzież pod opieką nauczycieli miała również czas na zwiedzanie oraz integrację z rówieśnikami poznanymi podczas warsztatów w Białymstoku. Trzecie warsztaty polsko-norweskie miały miejsce we wrześniu 2015 r. w Serwach koło Augustowa. Młodzież pracowała nad programem koncertowym oraz korzystała z odpoczynku nad jeziorem. Uczniowie wystąpili tym razem w sali koncertowej PSM I i II st. w Suwałkach oraz w sali koncertowej ZSM w Białymstoku.
Projekt dawał również szansę rozwoju młodym kompozytorom, którzy wzięli udział w konkursie In modo di Lutosławski. Najlepsze kompozycje młodzi muzycy wykonali podczas warsztatów w Polsce i Norwegii, zaś laureaci wzięli udział w Campusie kompozytorskim zorganizowanym w Domu Pracy Twórczej w Radziejowicach.
Dzięki funduszom projektowym doskonalili swoje umiejętności również pianiści
i wokaliści. W ramach Festiwalu „Od Chopina do Góreckiego” uczestniczyli w klasach mistrzowskich oraz warsztatach wokalno-pianistycznych zakończonych koncertem
w DPT w Radziejowicach. Również festiwal „European Early Music” został zorganizowany z funduszy projektu w ramach modułu Bridges. Uczniowie wzięli udział w próbach i koncertach orkiestry kameralnej, pracowali w zespołach kameralnych, uczestniczyli w zajęciach indywidualnych i lekcjach tańca klasycznego. Dali koncert w Langhaugen videregående skole , Rudolf Steinar Skole, kościele Korskirken w Bergen oraz instytucie muzycznym Barratt Due w Oslo.
Uczniowie doświadczyli wymiany międzykulturowej także w ramach modułu Coexistece podczas warsztatów Valdres Sommersymfoni, Festiwalu Folkowego Førde, kursów muzycznych w Janowcu i warsztatów międzykulturowych na Podlasiu, biorąc udział w lekcjach indywidualnych, próbach i koncertach międzynarodowej orkiestry młodzieżowej. Podsumowaniem były koncerty w Valdres i sali koncertowej ZSM.
Celem modułu EduStation było umożliwienie poznania systemów edukacji artystycznej w Norwegii i w Polsce, czemu służyły wizyty studyjne nauczycieli norweskich w Centrum Edukacji Nauczycieli Szkół Artystycznych, PSM I st. im. Oskara Kolberga w Warszawie, OSM II st. im. Zenona Brzewskiego w Warszawie, Sinfonii Varsovii, szkół muzycznych w Suwałkach, Puńsku oraz ZSM w Białymstoku, a także spotkania w ministerstwie Kultury i dziedzictwa Narodowego. Moduł ten zakończył się rewizytą dyrekcji i nauczycieli ZSM w Norwegii oraz konferencją podsumowującą, która odbyła się w ZSM w Białymstoku na początku 2016 r.
Lata 2020 – 2021 to czas niezwykle trudny dla społeczności ZSM. Pandemia Covid-19 mocno ograniczyła działalność koncertową, uczestnictwo w konkursach oraz podejmowanie dzieł charytatywnych. Jednak wspólny wysiłek nauczycieli i uczniów przynosił owoce w postaci nagród i wyróżnień w konkursach odbywających się online. Mimo utrudnień odbywały się koncerty online.
Powrót do nauki stacjonarnej we wrześniu 2021 r. umożliwił kontynuację dotychczasowej aktywności trzech szkół. Wielkim wydarzeniem było przybycie maestro Jerzego Maksymiuka, który 18 i 19 października gościł w ZSM. Refleksji i wrażeń dostarczyło spotkanie mistrza z uczniami i nauczycielami, które miało miejsce 18 października w auli koncertowej ZSM. Niezwykłym doświadczeniem dla uczniów grających w Orkiestrze Symfonicznej ZSM były próby oraz wykonanie pod dyrekcją maestro części Adagio molto – Allegro con brio, Andante cantabile con moto, Menuetto. Allegro molto e vivace – Trio, Adagio – Allegro e vivace I Symfonii C-dur op. 21 Ludwiga van Beethovena podczas koncertu w sali koncertowej ZSM, który odbył się 19 października.
Efekty intensywnej pracy dyrekcji, pedagogów i uczniów przekładają się na liczne sukcesy przynoszące chlubę całemu Zespołowi Szkół Muzycznych w Białymstoku. Dzieci i młodzież uczestniczyła i uczestniczy w niezliczonych konkursach, festiwalach mających zasięg ogólnopolski i międzynarodowy oraz przesłuchaniach Centrum Edukacji Artystycznej. Uczniowie wracali i wracają z nich jako zdobywcy „medalowych” miejsc lub wyróżnień.
W ZSM od wielu lat organizowane są konkursy o randze ogólnopolskiej i międzynarodowej. Najbardziej znaczące to Międzynarodowy Konkurs Instrumentów Dętych „Finalis”, Festiwal Pianistyczny im. Sióstr Frankiewicz oraz Białostocki Festiwal Młodych Organistów. Szkoła rozbrzmiewa muzyką koncertów, spośród których należy wyróżnić istniejący od wielu lat cykl pod nazwą Wiosna Młodzieży Artystycznej.
Młodzież ucząca się w OSM II st. osiąga wysokie wyniki na egzaminach zewnętrznych – wcześniej na egzaminach gimnazjalnych i maturalnych, obecnie na egzaminach maturalnych i ósmoklasisty.
Wrażliwość społeczności ZSM wyraża się w podejmowanych od kilkunastu lat dziełach charytatywnych – Szlachetnych Koncertach na rzecz podopiecznych Szlachetnej Paczki oraz przygotowaniu paczek i mikołajkowych spotkaniach
z podopiecznymi Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Waldemara Kikolskiego w Białymstoku. Kultywowane są tradycje szkolne, takie jak listopadowe Święto Szkoły, spotkania wigilijne czy obchody Święta Edukacji Narodowej.
ZSM popularyzuje kulturę i sztukę muzyczną w Białymstoku. Występy uczniów od lat uświetniają liczne uroczystości organizowane przez instytucje i placówki oświatowe, kulturalne oraz stowarzyszenia. Liczni absolwenci kontynuują swoją pasję - podejmują studia na uniwersytetach muzycznych w Polsce i za granicą, a po ich ukończeniu pracują jako nauczyciele czy członkowie orkiestr także w Europie.
Wysokie wyniki kształcenia, nowoczesne, dobrze wyposażone budynki szkoły, nieustająca praca, ogromne zaangażowanie i poświęcenie kolejnych dyrektorów, kadra nieustannie podnosząca swoje kwalifikacje oraz zaangażowanie uczniów tworzą wizerunek Zespołu Szkół Muzycznych im. Ignacego Paderewskiego, którego misją jest krzewienie najpiękniejszej ze sztuk, jaką jest muzyka.