Polska w Algierii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Republika Czad (République du Tchad) stolica Ndżamena  (N’Jamena)  – państwo w centrum kontynentu afrykańskiego bez dostępu do morza. Powierzchnia około 1,2 tys km2, graniczy z Libią na Północy, Sudanem na Wschodzie, Rep. Afryki Środkowej i Kamerunem na Południu oraz Nigerią i Nigrem na Zachodzie. Republika Czad uzyskała niepodległość w 1960. Długoletnie rządy prezydenta François Tombalbaye (chrześcijanin) zostały zakończone w 1979 w wyniku zamachu stanu przeprowadzonego przez późniejszego prezydenta HISSENE HABRE (muzułmanin). Od 1980 rozpoczął się proces zacierania podziału w państwie na północ (muzułmańska, analfabetyzm, j.arabski) i południe (chrześcijańskie, rolnicze, zaplecze intelektualne, j.francuski). Muzułmanie masowo osiedlają się na południu przy czym nie następuje integracja z chrześcijanami. Utrzymuje się podział społeczeństwa na chrześcijan (40%) i muzułmanów (52%) oraz animiści 8%.

Społeczeństwo Czadu liczy około 12,8 mln mieszkańców. Wysoki (60%) poziom analfabetyzmu w populacji powyżej 15 roku życia.  Obowiązują dwa języki oficjalne arabski i francuski, poszczególne grupy etniczne ( około 100) używają swoich dialektów. Zgodnie z zapisami islamu bardzo popularne jest posiadanie więcej niż jednej żony, rodziny są wielodzietne (7 i więcej potomstwa). Kobiety stanowią około 52% społeczeństwa. Duża liczba urodzonych dzieci nie wpływa na szybki przyrost ludności gdyż wysoki jest wskaźnik śmiertelności zwłaszcza wśród noworodków, również średnia życia jest bardzo niska bo zaledwie 53,9 lat. Zgony spowodowane AIDS, malarią i innymi chorobami zakaźnymi. Wskaźnik rozwoju społecznego jeden z najniższych plasuje Czad na 186 pozycji na 188 klasyfikowanych państw.

Warunki klimatyczne

Występuje znaczne zróżnicowanie konfiguracji terenu i klimatu. Północna część kraju zdominowana przez pustynię z klimatem suchym i wysokimi temperaturami i słabymi opadami deszczu maksymalnie do 250 mm w skali roku. Strefa centralna, płaskowyż o cechach klimatu górskiego natomiast na terenach  nizinnych (Południe) klimat podrównikowy suchy, stopniowo przechodzący ku wilgotnemu. Średnia roczna suma opadów to 1000–1300 mm (pora deszczowa od maja do października). Na południu głównym zbiornikiem wodnym jest jezioro Czad, położone na granicy z Nigrem, Nigerią i Kamerunem. Zasilane jest przez rzekę Szari (95%) z jej dopływem Logone,  stanowiąc podstawę rozwoju rolnictwa i hodowli w części południowej kraju. Niestety zmiany klimatyczne oraz nieracjonalna gospodarka ludności z okolic jeziora przyczyniają się do postępującego procesu zmniejszania jego powierzchni oraz niszczenia eko systemu.

Obowiązek wizowy

Obywatele polscy muszą posiadać wizę na przejazd i pobyt. Można ją uzyskać w przedstawicielstwach dyplomatycznych i konsularnych Rep.Czad (najbliższe znajduje się w Berlinie). Osoba ubiegająca się o wizę składa wypełniony wniosek wizowy w 2 egzemplarzach, dwa zdjęcia, paszport z co najmniej 6-miesięcznym terminem ważności, kopię biletu lotniczego oraz zaświadczenie o ważnym szczepieniu przeciw żółtej febrze. Ponadto należy przedstawić środki finansowe zapewniające utrzymanie w czasie pobytu w Czadzie.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą obowiązującą w Czadzie jest frank CFA będący w obiegu w 14 krajach afrykańskich.

Kurs: 1000  CFA (XAF) = 1.46 EUR

Ustrój polityczny: republika

Władza ustawodawcza: 1-izbowe Zgromadzenie Narodowe

Władza wykonawcza: Prezydent wybierany na 6-letnią kadencję z możliwością jednokrotnego przedłużenia

Prezydent:                  Idriss Déby Itno

                                    Wybrany w wyborach prezydenckich 4 marca 1999 r.

Premier:                     urząd zniesiony nową Konstytucją w maju 2018

Minister SZ, Integracji Afrykańskiej,                   Mahamat Zene Chérif 1964

Współpracy Międzynarodowej i Diaspory     (studia wyższe w Kijowie 1998-2004)

Święto narodowe  11 sierpnia – ogłoszenie niepodległości

W maju 2018 dokonano zmiany podziału administracyjnego, dotychczasowe 23 regiony zastąpiono 17 prowincjami podzielonymi na 61 departamentów (w tym stolica N’Djamena jako odrębna prowincja z wydzielonymi 10 dzielnicami).

Obecna sytuacja polityczna

Zgodnie z nową konstytucją, Czad jest republiką, z prezydentem jako głową państwa, wybieranym w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 1-izbowego Zgromadzenia Narodowego, liczącego 188 deputowanych, wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję (4 lata zgodnie z konstytucją obowiązującą do 4 maja 2018). Ostatnie wybory do parlamentu odbyły się w 2011 r. a termin kolejnych przesuwany jest przez prezydenta, m.in. z powodu braku środków finansowych na ich przeprowadzenie, a także zagrożeń dla bezpieczeństwa. Większość w Parlamencie ma partia prezydencka MPS (Patriotyczny Ruch Ocalenia, 110 posłów). Opozycja reprezentowana jest przez 47 różnych partii, wśród których najliczniejsze są UNDR (Narodowy Związek dla Demokracji i Odnowy, 11 posłów), URD (Związek dla Odnowy i Demokracji, 8 posłów), FAR (Federacja Akcji dla Republiki, 4 posłów).

Nowa Konstytucja, przyjęta na sesji zbojkotowanej przez posłów opozycji, wzmocniła władze prezydencką, likwidując urząd Premiera i wiceprezydenta. Rada Konstytucyjna odrzuciła wniosek 26 posłów opozycji, przeciwnych zmianie konstytucji. Opozycja, organizacje społeczne i Kościół Katolicki apelowali, aby o przyjęciu nowej konstytucji decydowało referendum, a nie Parlament.

Po zatwierdzeniu przez Parlament, 4 maja 2018, nowej konstytucji, Prezydent ustanowił w drodze dekretu IV Republikę i powołał w dniu 7 maja 2018 nowy rząd z 24 ministrami i 5 sekretarzami stanu.

Republika Czadu bardzo aktywnie działa w strukturach Unii Afrykańskiej (przewodnictwo w 2016 r., a także przewodnictwo Komisji UA w 2017 r.). Zaangażowana jest również we  Wspólnocie Gospodarczej i Monetarnej Afryki Środkowej (CEMAC) oraz w Organizacji Producentów Afrykańskich (APO). Również siły zbrojne Czadu są bezpośrednio zaangażowane w działania na rzecz pokoju i stabilizacji w regionie, uczestnicząc m.in. w operacjach formacji Unii Afrykańskiej. Czad jest współzałożycielem grupy G5 Sahel, której przewodniczył w latach 2015-2017. Aktywnie uczestniczy także w operacjach wojskowych MINUSMA w Mali i Nigrze, a także w działaniach antyterrorystycznych  prowadzonych w ramach Sił wielonarodowych w rejonie Jeziora Czad, gdzie walczą z ugrupowaniem terrorystycznym Boko Haram. W odpowiedzi na rosnącą – już od 2015 r. – aktywność ugrupowania w tym regionie, Czad rozmieścił swoje wojska, za zgodą zainteresowanych rządów, w Kamerunie i Nigrze.

 W 2015 r. w Czadzie miały miejsce trzy ataki terrorystyczne przeprowadzone przez Boko Haram, będące pierwszymi w historii kraju. Spowodowały one śmierć dziesiątek ludzi. Pomimo zwiększonej obecności wojskowej, mieszkańcy okolic jeziora Czad nadal narażeni są  na ataki grup terrorystycznych.

Struktura administracji gospodarczej

Sprawy gospodarcze w zależności od ich rodzaju pozostają w gestii niżej wymienionych ministerstw:

- Gospodarki i Planowania Rozwoju

-  Produkcji, Melioracji i Sprzętu Rolniczego,(d.Rolnictwa)

-  Ropy i Energii  (d.Górnictwa, Rozwoju Przemysłu, Handlu i Promocji Sektora Prywatnego),

- Zagospodarowania Terytorialnego, Rozwoju Mieszkalnictwa i Urbanizmu.

Bezpośrednim partnerem przedsiębiorcy/inwestora jest ANIE, Krajowa Agencja Inwestycji i Eksportu oraz CCIAMA Krajowa Izba Handlu, Rolnictwa, Kopalń i Rękodzieła.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Gospodarka Czadu jest słabo rozwinięta co ilustruje niski wskaźnik PKB wynoszący  około 880$ per capita. Po uzyskaniu niepodległości 1960 roku do początku XXI wieku, gospodarka oparta była głównie o rolnictwo i handel z niewielkim udziałem przetwórstwa (cukier i bawełna). Według raportów ONZ Czad znajduje się w grupie jednych z najsłabiej rozwiniętych państwa świata. Rozwój gospodarki ograniczony jest przez wiele czynników: położenie kraju w głębi kontynentu afrykańskiego, brak dostępu do morskich szlaków transportowych, wysoka korupcja, powtarzające się cyklicznie susze powodujące pustynnienie terenów uprawnych i pastwisk, brak sieci linii kolejowej, bardzo słaba infrastruktura drogowa. Rolnictwo ma najwyższy udział w wytworzeniu 81,4 % PKB, usługi to 15,5% a przemysł wytwarza  zaledwie 3,1%. Struktura zatrudnienia w gospodarce odpowiada trzem podstawowym sektorom wytwórczym PKB, prawie połowa czynnych zawodowo 44,9%, zatrudniona jest w rolnictwie i hodowli, 33,5% w usługach i tylko 14,3% w przemyśle. Przychody z tytułu eksportu węglowodorów są jedynym źródłem wzrostu PKB. Gospodarka Czadu jest bardzo słaba i narażona na poważne zagrożenia w wyniku gwałtownych zmian cen ropy oraz braku bezpieczeństwa w regionie. W 2015 finanse Czadu osiągnęły stan krytyczny i państwo zostało zaliczone do Programu Redukcji Zobowiązań Najbiedniejszych i Najbardziej Zadłużonych Państw Świata, dzięki czemu MFW, BŚ i ABR umorzyły 1,1 mld $ czadyjskiego długu, podobnie Klub Paryski umorzył 62,6 mln $. Państwo nadal boryka się z trudnościami finansowymi, w 2017 MFW zatwierdził program wsparcia w wysokości 303 mln$ rozłożony na trzy lata. Od 2018 roku realizowanych 15 projektów finansowanych przez Grupę Banku Światowego. Budżet około 485 mln$ przeznaczony jest na reformy administracyjne, rozwój infrastruktury i usługi, politykę i instytucje obszarów wiejskich, system opieki zdrowotnej. Wzrost cen ropy, podstawowego towaru eksportowego, przyczynił się w 2018 do osiągnięcia 3,5% dodatniej stopy wzrostu, dodatkowo renegocjacja zadłużenia wobec spółki Glencor oraz inwestycje w rolnictwo w ramach pięcioletniego programu (2017-2021) pozwoliły utrzymać wzrost stopy do poziomu 3,6% w 2019 i prognozować 6,9% w 2020. W 2018 dług publiczny wynosił 49,2% , dzięki dodatniej stopie wzrostu został obniżony w 2019 do 45,4% i na koniec 2020 prognozowane jest dalsze obniżenie do 40,8% .

Główne sektory gospodarki

Rolnictwo

Gospodarka Czadu opiera się w znacznej mierze na rolnictwie, w którym pracuje około 3/4 ludności czynnej zawodowo. Produkcja rolnicza obejmuje bawełnę, sorgo, proso, orzeszki ziemne, tytoń, ryż, maniok, gumę arabską. Istotną rolę w gospodarce odgrywa także hodowla bydła, owiec, kóz i wielbłądów. W sierpniu 2018 rozpoczęto realizację rządowej Ustawy Rozwoju Rolnictwa zakładającej rozwój ciągów produkcyjnych w sektorze rolno-spożywczym, zaangażowany został kapitał obcy, (Grupa OLAM  singapurski fundusz powierniczy) w celu priorytetowego rozwoju sektora bawełnianego oraz promocji eksportu bydła  i mięsa.

Przemysł i górnictwo

Przemysł Czadu jest słabo rozwinięty. Odkrycie i eksploatacja złóż ropy na początku tysiąclecia przyczyniła się do napływu inwestorów zagranicznych (Exxon, Mobil, kapitał chiński) i wzrostu przychodów budżetowych. Po załamaniu rynku węglowodorów w 2014 ponowny wzrost nastąpił w 2018 i eksport sektora przemysłu wydobywczego przyczynił się uzyskania dodatniej stopy wzrostu gospodarczego. Produkcja przemysłowa obejmuje wydobycie ropy naftowej, przetwórstwo bawełny, tytoniu, materiały budowlane. Nie eksploatowane są występujące tu złoża rud wolframu, cynku i ołowiu, podobnie jak rudy uranu w spornej strefie Aouzou.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym

Od 2017 do marca 2019, Czad przewodniczył CEMAC ( Wspólnota gospodarcza i monetarna Afryki Centralnej). Od kwietnia 2017 sprawuje przewodnictwo  APO (Organizacja Producentów Afrykańskich)

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

    *   Dane za 2017

Handel Zagraniczny

Według danych BŚ  w 2018, 73,9% PKB zostało wygenerowane przez eksport. Handel zagraniczny jest raczej jednokierunkowy i otwarty na eksport, natomiast import ograniczany dość wysokimi stawkami celnymi wynoszącymi średnio 15,1% a także niskim poziomem rezerw dewizowych. Ponadto pomimo umów o wolnym handlu pomiędzy państwami należącymi do CEMAC bariery poza taryfowe poważnie ograniczają wymianę handlową między stowarzyszonymi państwami.

Poziom bilansu handlowego jest istotnie uzależniony od wahań cen ropy. W 2018 przychody z tytułu eksportu ropy wynosiły  89% wartości całej sprzedaży zagranicznej. Globalny eksport na poziomie 2 mld$ został zrównoważony importem o wartości 2,1mld$. Oprócz ropy, eksportowana jest bawełna, bydło i drewno akacjowe. Importowane są maszyny i sprzęt transportowy, towary przemysłowe i spożywcze oraz tekstylia. Głównymi odbiorcami towarów są Stany Zjednoczone (57%) Indie (8,9%), Chiny (6,7%) i Francja (6,4%). Natomiast głównymi dostawcami  są Francja (19,8%), Chiny (15,7%), Kamerun (15,1%) i Indie (6,1%).

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Czad jest członkiem WTO od 1996 oraz lokalnych organizacji afrykańskich:

- CEMAC (Wspólnota gospodarcza i monetarna Afryki Środkowej),

- CEN-SAD (Wspólnota państw Sahel i Sahary).

- OHADA panafrykańska organizacja standaryzacji prawa gospodarczego, powołana do zapewnienia bezpieczeństwa prawnego i sądowego przedsiębiorstw (inwestorów) w państwach członkowskich,

- CCJA Wspólny Trybunał Sprawiedliwości i Arbitrażu,  kluczowa instytucja OHADA

Rep.Czad jest beneficjentem pomocy Europejskiego Funduszu Rozwoju (FED), w ramach której, latach 2014-2020,  przewidziano 442 milionów euro wsparcia dla rządu w realizacji programów związanych z decentralizacją władzy, finansami  publicznymi. W listopadzie 2017 kwota ta została zwiększona o dodatkowe 100 mln eur. Pod koniec 2018  Komitet FED zatwierdził finansowanie 5 projektów na ogólna kwotę 95 mln euro. Od 4 kwartału 2019 polska spółka grupy PGNiG wspólnie z Glencor realizuje prace w sektorze wydobywczym ropy.

Karta Inwestycji Rep.Czad jest instrumentem tworzącym ramy prawne wspierania i promocji inwestycji oraz tworzenia miejsc pracy. Karta określa gwarancje i ulgi udzielane inwestorom lokalnym i zagranicznym. Głównym partnerem realizującym zadania promocji inwestycji jest ANIE (Krajowa Agencja Inwestycji i Eksportu), która prowadzi cały proces , „jedno okienko”, rejestracji podmiotu gospodarczego, wydawania stosownych zezwoleń itp. Nadrzędnym celem działania ANIE jest uproszczenie procedur administracyjnych zakładania przedsiębiorstw i zmniejszenie inwestorom obciążeń finansowych  a także stopniowe ograniczanie szarej strefy. W rządzie utworzono specjalne ministerstwo ds.MŚP i inwestorów oraz powołano FODEP (Forum Dialogu Publiczno-Prywatnego).

Dwustronna wymiana handlowa

Wymiana handlowa z Czadem jest na bardzo niskim poziomie i wynosi poniżej 10 mln eur rocznie. Wartość  polskiego eksportu  do Czadu w 2019 wyniosła 7,5 mln eur (6,3 w 2018). W układzie towarowym były to głównie produkty i artykuły spożywcze 4,6 mln.eur (1,43 w 2018) oraz urządzenia oraz maszyny mechaniczne i elektryczne 1,8 mln eur (1,9 w 2018). Polska ma dodatni bilans handlowy, gdyż wartość importu z Czadu w ostatnich latach nie przekracza poziomu 0,1 mln eur. Do Polski sprowadzane są artykuły chemiczne i tworzywa sztuczne.

Dostęp do rynku pracy

Liczba ludność w wieku produkcyjnym szacowana jest na około 6 000 000, przy czym zatrudnienie znajduje jest zaledwie 25%. Największe bezrobocie występuje w grupie wiekowej 15-30 lat. Większość młodych bezrobotnych w miastach ma bardzo niski poziom kwalifikacji, są to głównie przedstawiciele wewnętrznej migracji z terenów wiejskich. Dużą grupę bezrobotnych stanowią również absolwenci kierunków nauczania, nie dostosowanych do realnych potrzeb rynku pracy nie posiadających wiedzy technicznej i umiejętności praktycznych.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Ramy prawne regulujące transakcje nieruchomościami w Czadzie nie są jednoznaczne i nie sprzyjają ustanowieniu formalnego rynku gruntów, zwłaszcza na obszarach wiejskich. Współistnienie prawa państwowego z prawem zwyczajowym i prawem islamskim, daje podstawy do różnej interpretacji i tworzy barierę dla jednoznacznego wskazania właściciela nieruchomości mającej stanowić przedmiot najmu lub zakupu. Własność nieruchomości można potwierdzić zarówno przez jej rejestrację (tytuł własności), jak i przez jej zagospodarowanie (prawo zwyczajowe). Współistnienie tych trzech rodzajów ram utrudnia standaryzację i sformalizowanie działań w tej dziedzinie. Istotnym problemem jest brak tłumaczenia oficjalnych tekstów prawnych na języki lokalne, przez co nie mogą być powszechnie dostępne, zwłaszcza w środowiskach wiejskich gdzie tradycyjni wodzowie plemion i przywódcy religijni nie mają możliwości zapoznania się z ich treścią.

System zamówień publicznych

 Regulacje zamówień publicznych zapoczątkował Dekret nr 503 /PM/SGG/ z 2003 r., który został ogłoszony sześć lat wcześniej niż przepisy CEMAC obowiązujące od 2009. Przepisy Dekretu są przedmiotem ciągłych dyskusji i konsultacji, których celem jest usprawnienie procedur zamówień publicznych i ich modernizacji. Zamówienia udzielane są wg. następujących progów:
• roboty budowlane - 60 mln CFAF
• dostawy i usługi - 20 milionów CFAF
• usługi intelektualne: 10 milionów FCFA
Nie stosuje się umów ramowych czy też umów z dostawcami towarów czy usług. Zamówienia na roboty budowlane  oraz dostawy i usługi realizowane są na podstawie najniższej cenowo oferty. Natomiast usługi intelektualne zlecane są najlepszemu oferentowi.
Brak jednoznacznych uregulowań prawnych w zakresie partnerstwa publiczno-prywatnego i delegowania usług publicznych.
 

Mająca siedzibę w stolicy Krajowa Izba Handlu, Rolnictwa, Kopalń i Rękodzieła (CCIAMA), jest instytucją państwową i wzorem innych tego typu organizacji powinna pełnić rolę partnera umożliwiającego nawiązanie kontaktów z środowiskiem gospodarczym Czadu. Generalnie brak jest pełnej bazy podstawowych danych kontaktowych potencjalnych partnerów handlowych. Większość osobistych i instytucjonalnych adresów elektronicznych umieszczona jest na serwerach publicznych Yahoo, Hotmail, Gmail. Budowanie relacji wymaga częstych kontaktów osobistych. Uzgodniony termin spotkania często realizowany jest z opóźnieniem, odpowiedź na wysłaną korespondencję, można uzyskać po wielu monitach. Nie wskazane jest organizowanie spotkań czy negocjacji handlowych w piątki a także w okresie miesiąca Ramadan, który zgodnie z kalendarzem muzułmańskim co roku przypada w innym terminie kalendarza gregoriańskiego.  

- rządowe

www.anie-tchad.com

www.cciama-tchad.com

www.agriculture.gouv.td

www.mahtp.gov.mg

www.minpe-tchad.org

www.mepd-td.org

- portale informacyjne

www.alwihdainfo.com

           www.j360.info

http://lepaystchad.com/

https://www.journaldutchad.com

https://tchadinfos.com

http://www.elitethegroup.com

-opozycja

www.tchadpages.com