Polska w Arabii Saudyjskiej

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Położenie geograficzne:

Arabia Saudyjska obejmując prawie 80% powierzchni Półwyspu Arabskiego znajduje się w południowo-zachodniej części kontynentu azjatyckiego i leży na skrzyżowaniu trzech kontynentów: Afryki, Azji i Europy. Rozciąga się od Morza Czerwonego na zachodzie do Zatoki Arabskiej (Perskiej) na wschodzie. Od północy graniczy z Jordanią, Irakiem i Kuwejtem, od południa z Jemenem i Omanem, od wschodu ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, Katarem i Bahrajnem. Wschodnia część kraju to płaskowyż zaczynający się na północy pustynią Wielki Nafud i ciągnący się w wzdłuż Zatoki Arabskiej (główny region wydobycia ropy naftowej i gazu), aż do największej na świecie pustyni piaszczystej Ar=Rab Al-Chali (Pusty Kwartał) na południu. Na zachodzie tego płaskowyżu znajduje się region Nadżd, gdzie położona jest stolica - Rijad. W zachodniej części kraju, równolegle do Morza Czerwonego, biegnie łańcuch górski, którego najwyższe szczyty sięgają ponad 3 tys. m n.p.m. W regionie Hidżaz, usytuowanym nad Morzem Czerwonym, znajdują się m.in. święte miasta islamu Mekka i Medyna oraz miasto Dżudda.

Ludność:

Ludność Arabii Saudyjskiej liczy 34,2 mln osób, w tym ok. 13 mln cudzoziemców (38,3%)). Ponad 75% ludności przypada na ośrodki miejskie. Stolica – Rijad (ok. 6 mln. zarejestrowanych mieszkańców), jak i główne miasto portowe Dżudda (2,5 mln. mieszkańców). Oprócz rdzennych mieszkańców Półwyspu Arabskiego, kraj zamieszkuje znaczna liczba zagranicznych pracowników z Azji i Afryki oraz obywatele państw zachodnich, w tym grupa Polaków (ok. 460 osób).

Obszar:

Arabia Saudyjska zajmuje obszar 2 149 690 km², co daje jej 14 miejsce na świecie pod względem powierzchni i jest ok. 7 razy większa niż Polska. Długość granic lądowych: 4 431 km, w tym z Irakiem - 814 km; Jordanią – 744 km; z Kuwejtem – 222 km; z Jemenem – 1458 km; z Omanem – 676 km; ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi – 457 km; z Katarem – 60 km. Długość wybrzeża: 2640 km. 

Stolica:

Rijad

Języki urzędowe:

Arabski (język angielski jest powszechnie używany w życiu gospodarczym).

Czas:

Czas: GMT +3 godziny; kod telefoniczny: +966; Rijad - 11; Dżudda -12; Dammam - 13.

Warunki klimatyczne

Arabia Saudyjska w większości znajduje się pod wpływem klimatu zwrotnikowego suchego (na wybrzeżach M. Czerwonego i Z. Arabskiej występuje wysoka wilgotność w lecie), a we wnętrzu kraju wybitnie suchego. Roczna suma opadów atmosferycznych waha się w granicach 20-70 mm, deszcze mają charakter epizodyczny. Średnia temperatura powietrza najcieplejszego miesiąca wynosi 35-45° C (maksymalna przekracza 50° C), a najzimniejszego 0-15° C (minimalna może spaść poniżej 0° C). Wiosną i latem wieje gorący pustynny wiatr, powodujący burze piaskowe i pyłowe.

Bogactwa naturalne

Ropa naftowa i gaz naturalny, ruda żelaza, złoto, miedź, boksyty i fosfaty.

System walutowy, kurs i wymiana

1 rial saudyjski (SAR) = 100 halalah; kurs: 1 USD = 3,75 SAR (stały).

Religia 

Arabia Saudyjska jest kolebką islamu, jednej z trzech religii monoteistycznych. Jako kraj, w którym zrodził się islam, Arabia zajmuje w świecie muzułmańskim szczególną pozycję. Co roku miliony pielgrzymów przybywają do Mekki i Medyny na pielgrzymki religijne- hadż i umrah. AS zalicza się do najbardziej tradycyjnych krajów muzułmańskich. Religią państwową jest islam sunnicki w tradycji wahhabickiej (ok. 90%; reszta – ok. 10% to szyici). Prawo nie przewiduje możliwości wyznawania przez obywateli AS innych religii (zgodnie z prawem odstępstwo od Islamu jest zagrożone karą śmierci); brak możliwości publicznego praktykowania innych religii przez cudzoziemców; nie jest dozwolone noszenie na widocznym miejscu ozdób o wyraźnych motywach religijnych; innowiercom nie wolno wchodzić do meczetów, ani przebywać w Mekce i w centrum Medyny. ​​​​​​

W 2021 roku Ramadan przypada na okres od 12 kwietnia do 12 maja(data może ulec niewielkiej zmianie), po którym następuje święto Eid al-Fitr. W calym tym czasie procedowanie wszelkich spraw trwa znacznie dłużej niż zwykle.

Infrastruktura transportowa 

Lotniska międzynarodowe znajdują się w Rijadzie, Dżuddzie, Dammamie i Medynie; główne porty morskie: Dżudda (M. Czerwone) i Dammam (Zatoka Arabska); linia kolejowa z Rijadu do Dammamu (w budowie połączenie kolejowe Dżudda-Rijad), szybka kolej Mekka-Medyna; dobrze rozwinięta sieć dróg samochodowych i autostrad; drogowe przejścia graniczne z Jordanią, Irakiem, Kuwejtem, Bahrajnem, Katarem  Omanem, ZEA i Jemenem.

Obowiązek wizowy

Obywatele RP są obowiązani do uzyskania wizy uprawniającej do wjazdu i pobytu. Ambasada Arabii Saudyjskiej w Warszawie udziela wiz na podstawie decyzji swoich władz lub zaproszenia saudyjskiej instytucji czy firmy, która sponsoruje przyjazd. Każdy przyjeżdżający (poza osobami posługującymi się wizami turystycznymi – patrz poniżej) musi w zasadzie mieć miejscowego sponsora, który ponosi za niego pełną odpowiedzialność, przy czym w roli tej nie mogą występować placówki dyplomatyczne i konsularne. Uzyskanie wizy na granicy nie jest możliwe. Nie wydaje się wiz lotniskowych, ani uprawniających do wyjścia z portu morskiego.

Paszport powinien być ważny minimum 6 miesięcy od daty planowanego przekroczenia granicy.

Wydawane są generalnie wizy: biznesowe (na podstawie zaproszeń saudyjskich firm bądź izb handlu i przemysłu, przy obowiązkowym potwierdzeniu przez ministerstwo handlu i inwestycji), w celu odwiedzin (dla najbliższych krewnych), tranzytowe oraz religijne (pielgrzymki – Hadż i Umrah), w których przypadku przyjazd łączy się z przestrzeganiem odrębnie określonej procedury. W marcu 2019 r. rozpoczęto procedurę wydawania wiz elektronicznych 24-godzinnych na wydarzenia kulturalne odbywające się w Królestwie. Od września 2019 wprowadzono wizy turystyczne, które można składać aplikując online na stronach https://visa.mofa.gov.sa/ oraz https://scth.gov.sa/en/. Wizę turystyczną można uzyskać także po przylocie na lotnisku w Arabii Saudyjskiej jednak zaleca się uzyskać ją jeszcze przed wylotem. W związku z pandemią COVID-19 zawieszono ruch turystyczny co najmniej do 17 maja br.

Saudyjskie MSZ uruchomiło elektroniczny system wizowy (dostępny na stronie: www.mofa.gov.sa), za którego pośrednictwem można uzyskać w trybie on-line numer referencyjny przyśpieszający uzyskanie wizy w placówkach dyplomatycznych Arabii Saudyjskiej. Na szczególne preferencje wizowe mogą liczyć właściciele firm planujących inwestycje na terenie tego kraju (możliwość otrzymania długoterminowej - 12 miesięcznej - wizy biznesowej). Na podstawie wizy biznesowej można poruszać się po ogólnodostępnych miejscach w kraju. Uprawnia ona jednocześnie do opuszczenia Królestwa Arabii Saudyjskiej. Sprawy związane z podjęciem stałej pracy i uzyskaniem zezwolenia na dłuższy pobyt, w tym członków rodziny zatrudnionego, załatwia sponsor przed przyjazdem zainteresowanego. Wizy z prawem do pracy można odbierać w Ambasadzie Arabii Saudyjskiej w Warszawie. W razie zatrudnienia nadal, choć coraz rzadziej, stosowana jest praktyka zatrzymywania paszportów w depozycie u pracodawcy. Cudzoziemców, którzy pragną opuścić Arabię Saudyjską, a mają status rezydenta (długoterminowa wiza pobytowa), obowiązują wizy wyjazdowe lub wyjazdowo-powrotne. Do ich uzyskania wymagana jest zgoda sponsora. Nie ma obowiązku okazywania biletu powrotnego, posiadania określonych środków finansowych na każdy dzień pobytu ani indywidualnego ubezpieczenia (w które należy się jednak zaopatrzyć we własnym interesie).

Przepisy celne i kontrola graniczna

Uwaga: bardzo restrykcyjne są przepisy celne. Ściśle egzekwowany jest zakaz wwozu narkotyków i broni (pod groźbą kary śmierci) oraz czegokolwiek, co mogłoby zostać uznane za sprzeczne z zasadami islamu (dewocjonalia, alkohol, wieprzowina, pornografia – wszystko w bardzo szerokim rozumieniu). Artykuły te są konfiskowane, a podróżny jest karany grzywną i wpisywany na czarną listę, co bardzo utrudnia powtórne uzyskanie wizy wjazdowej. Muszą się z tym liczyć także członkowie delegacji oficjalnych i dyplomaci. Kontrola celna we wszystkich punktach granicznych jest bardzo skrupulatna, wliczając bagaż podręczny.

Święta państwowe

Święta: narodowe - 23 września (proklamowanie Królestwa Arabii Saudyjskiej, 1932 r.) oraz muzułmańskie święta religijne: Eid Al-Fitr i  Eid Al-Adha - w terminach ruchomych zgodnie z kalendarzem muzułmańskim.

Ustrój polityczny

Arabia Saudyjska (AS) to monarchia absolutna. Na czele państwa i rządu Arabii Saudyjskiej stoi król Salman bin Abdalaziz Al Saud) noszący tytuł “Strażnika Dwóch Świętych Meczetów”, sprawujący jednocześnie funkcję premiera. Pierwszym następca tronu jest książę Muhammad bin Salman bin Abdulaziz Al Saud, który pełni także funkcję wicepremiera i ministra obrony.

Władza ustawodawcza i wykonawcza

Władza wykonawcza i ustawodawcza spoczywa w rękach króla Salmana bin Abdulaziza Al Sauda i Rady Ministrów. Wszyscy ministrowie oraz szefowie agend rządowych są odpowiedzialni przed królem i powoływani na 4 letnią kadencję (z możliwością ponownego powołania). Zgodnie z “Ustawą zasadniczą” nadaną przez króla Fahda w 1993 r. i regulującą podstawowe zasady ustrojowe państwa, “konstytucją” i najważniejszym źródłem prawa w AS jest Koran i Sunna (uznane przekazy dotyczące życia proroka Mahometa). Organem doradczym króla o stopniowo poszerzanych kompetencjach jest w całości mianowane (na 4 letnią kadencję) 150-osobowe Zgromadzenie Doradcze (Madżlis Asz-Szura). W 2005 r. przeprowadzono pierwsze częściowe (1/2 składu; druga połowa składu została następnie mianowana przez władze) powszechne wybory do rad miejskich (czynne i bierne prawa wyborcze przysługiwały w nich jedynie mężczyznom). W grudniu 2015 r. odbyły się wybory do rad municypalnych, w których po raz pierwszy czynne i bierne prawo wyborcze przyznano także kobietom. W 2007 r. na mocy dekretu królewskiego uregulowane zostały zasady sukcesji tronu przewidujące wybór następcy tronu, a w niektórych sytuacjach również króla, przez Radę Wierności Tronu składającą się z prominentnych członków rodziny królewskiej, bezpośrednich potomków założyciela państwa – króla Abdulaziza Al Sauda. W AS nie działają partie polityczne ani związki zawodowe. Powstaje jednocześnie coraz więcej towarzystw, organizacji charytatywnych i stowarzyszeń zawodowych (w tym dziennikarzy, inżynierów, lekarzy itp.).

Od kilku lat funkcjonują także Towarzystwo Praw Człowieka (na statusie pozarządowym) oraz rządowa Komisja Praw Człowieka mająca m.in. za zadanie nadzór nad wdrażaniem w AS międzynarodowych standardów w zakresie praw człowieka oraz dialog z organizacjami międzynarodowymi.

Struktura administracji gospodarczej

W skład rządu AS wchodzą następujące ministerstwa gospodarcze (od 7.5.16 r.): finansów; gospodarki i planowania; handlu i inwestycji; energii, przemysłu i zasobów mineralnych; środowiska, wody i rolnictwa; ministerstwo pracy i rozwoju socjalnego; rozwoju regionów miejskich i wiejskich; komunikacji i technologii informatycznej; transportu. Głównym państwowym organem gospodarczym jest Najwyższa Rada Ekonomiczna (Supreme Economic Council - SEC), wdrażająca program reform ekonomicznych. Na prawach urzędów centralnych działają ponadto następujące agendy rządowe: Saudyjska Agencja Monetarna - odpowiednik banku centralnego (Saudi Arabian Monetary Agency - SAMA); Saudyjska Generalna Agencja Inwestycji (Saudi Arabian General Investment Authority - SAGIA); Agencja Rynku Kapitałowego (Capital Market Authority - CMA).

Podział administracyjny  

Arabia Saudyjska dzieli się na 13 prowincji (regionów): Rijad, Mekka, Medyna, Qasim, Asz-Szarkija (Prowincja Wschodnia ze stolicą w Dammamie), Asir (Abha), Tabuk, Hail, Arar (Północna Prowincja Graniczna), Dżizan, Nadżran, Baha, Dżawf (Sakakah). Prowincje są zarządzane przez Gubernatorów, mianowanych przez króla na 4 letnie kadencje.

Samorząd gospodarczy

Administracją biznesu prywatnego zajmują się Rady Izb Saudyjskich (Council of Saudi Chambers - CSC), w skład CSC wchodzą regionalne izby handlowo- przemysłowe w poszczególnych prowincjach AS. Najbardziej aktywne są Izby Handlowo-Przemysłowe w Rijadzie, Dammam i w Dżuddzie. W AS działają także branżowe stowarzyszenia gospodarcze. Przynależność do izb gospodarczych jest obowiązkowa.

Sądownictwo gospodarcze

Sądownictwo gospodarcze jako odrębna część prawa praktycznie nie istnieje. Oparte jest dotychczas na prawie koranicznym (szariacie) i dekretach Rady Ministrów AS. Od czasu (XII 2005) wejścia AS do Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization WTO) jest stopniowo budowany nowy system sądownictwa gospodarczego zgodny ze standardami handlu międzynarodowego, m.in. zapowiedziano powołanie specjalnej instytucji, składającej się z przedstawicieli samorządu gospodarczego, Ministerstwa Handlu i Przemysłu AS oraz Saudyjskiej Rady Konsultantów Prawnych (SCLC) dla rozstrzygania sporów między biznesmenami saudyjskimi i firmami zagranicznymi.

1. 1. Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne 

Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne[1]:

Struktura PKB

PKB w roku 2020 wyniósł 749 miliardów USD, co przy liczebności społeczeństwa 34,2 miliona, oznacza osiągnięcie w PKB per capita w wysokości 21,9 tys. USD. Tempo spadku PKB wyniosło 5,4%. Podstawową gałęzią gospodarki AS pozostaje sektor ropy naftowej (ok. 47,4% PKB, 80% dochodów eksportowych,70% budżetowych i zatrudnia 24,8% siły roboczej), z którego wpływy walutowe ) stanowią główną siłę napędową gospodarki narodowej[2]. Drugą dźwignią rozwoju gospodarczego AS jest sektor petrochemiczny, bazujący na gazie naturalnym towarzyszącym ropie naftowej. Kolejnym filarem gospodarki saudyjskiej stać się ma sektor górnictwa bogactw mineralnych, reprezentowany przez państwowe przedsiębiorstwo Saudi Arabian Mining Company. W jego skład wchodzą 4 oddziały zajmujące się realizacją projektów o łącznej wartości ok. 7 mld USD. Duży nacisk kładziony jest ostatnio na rozwój sektora turystyki (rozumianej jako turystyka pielgrzymkowa, islamska).

MFW wskazuje na konieczność przeprowadzenia reform w kierunku przesunięcia wzrostu z sektora publicznego na prywatny i powodujące większą dywersyfikację na rzecz sektorów nienaftowych. Ważne są też działania na rynku pracy w celu zwiększenie zatrudnienia w tej gałęzi, szczególnie wobec rosnącej populacji osób w wieku produkcyjnym. Utrzymywało się też wysokie bezrobocie wśród Saudyjczyków powyżej 15 roku – 14,9%. Ok. 70% saudyjskiej siły roboczej zatrudnione jest w sektorze rządowym. Rynek pracy nie jest w stanie wchłaniać wszystkich młodych, którzy pojawili się na rynku pracy, zwłaszcza kobiet (30,2% Saudyjek jest bezrobotnych).

W ramach działań reformatorskich większemu przyciąganiu kapitału międzynarodowego służyło od dawna oczekiwane otwarcie na inwestycje zagraniczne giełdy saudyjskiej w połowie czerwca 2015 r. Rząd przyjął pod koniec roku 2015 ustawę o wprowadzeniu w życie podatku od nieużytkowanych gruntów w miastach. W styczniu 2018 roku wprowadzono jednolitą stawkę VAT w wynoszącą 5%, a w czerwcu 2020 r,  podniesiono go do 15%. W 2019 r. wprowadzono podatek akcyzowy na napoje słodzone (50%).

Rynek pracy

Rynek pracy tworzy 14,455 mln zatrudnionych, z tego 75% to cudzoziemcy (dane nie uwzględniają pełnego zatrudnienia kobiet ok. 20%). Oficjalna stopa bezrobocia to 8,5 %.

Handel zagraniczny, bilans handlowy

Eksport w 2020 r. wyniósł 168 mld USD (spadek o 83 mld USD w porównaniu z 2019 r. przede wszystkim  z powodu spadku cen węglowodorów). Głównym produktem eksportowym była ropa naftowa (80% dochodów eksportowych). Firma Saudi Aramco jest największą na świecie firmą produkującą i eksportującą ropę naftową. Głównymi partnerami eksportowymi są: Chiny (20%), Indie (11%), Japonia (10,8%), Republika Korei (8,6%), USA (5,4%), Singapur (3,4%), Tajwan (3%) i Francja (3%).

Import towarów do Arabii Saudyjskiej w 2020 r. wyniósł 133 mld USD (spadek o 11 mld USD w porównaniu z 2019 r.). Głównymi dostawcami towarów były Chiny (17,8%), Zjednoczone Emiraty Arabskie (12,1%), USA (9%), Niemcy (4,8%), Japonia (4,4%) i Indie (4,28%).Na import Arabii Saudyjskiej składają się przede wszystkim: maszyny, urządzenia mechaniczne i sprzęt elektryczny (20% całkowitego importu), sprzęt transportowy i jego części (17,3%), chemikalia i produkty pokrewne (9,6%), metale (8,9%), tekstylia (5,4%) oraz produkty warzywne (5,3%).

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

ONZ, Liga Arabska (AL), Światowa Organizacja Handlu (WTO), Panarabska Strefa Wolnego Handlu (GAFTA), Rada Współpracy Państw Zatoki (GCC), Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC), Organizacja Arabskich Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OAPEC), Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA), Bank Światowy (WB), Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD), Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Islamski Bank Rozwoju (IDB), G20 (jako jedyny kraj arabski; przewodnictwo w organizacji w 2020 r.).

Stosunki z Unią Europejską

W 1989 r. Komisja Europejska i GCC podpisały Umowę o współpracy przewidującą m.in. podjęcie negocjacji w/s zawarcia umowy o wolnym handlu. Rozmowy rozpoczęto w 1990 r., ale pomimo kilkukrotnych rund spotkań technicznych i politycznych, nie osiągnięto porozumienia, w związku z czym negocjacje zostały zawieszone w końcu 2009 r. Kwestie dialogu gospodarczego (Economic Dialogue) realizowane są w dalszym ciągu w formie corocznych spotkań na szczeblu ministerialnym (ostatnie, 29. spotkanie Rady UE-RWPZ, odbyło się 25 czerwca 2020 r. w formie zdalnej)

Ramy prawno-traktatowe współpracy gospodarczej

• • Stosunki dyplomatyczne z Arabią Saudyjską zostały nawiązane w dniu 3 maja 1995 r. poprzez podpisanie protokołu w siedzibie ONZ przez Ambasadorów Polski i Arabii Saudyjskiej. Od 1998 r. funkcjonuje w Rijadzie Ambasada RP, jesienią 2001 r. dokonano oficjalnego otwarcia placówki saudyjskiej w Warszawie.
  • Umowa Ramowa o współpracy w dziedzinie gospodarki, handlu, inwestycji, techniki, kultury, turystyki, młodzieży i sportu - podpisana w Rijadzie 11.10.2003 r., weszła w życie 19.08.2004 r. Dokument ten przewiduje możliwość powołania wspólnej komisji (art.7).
  • W przeszłości Polska jednostronnie przyznała Arabii Saudyjskiej klauzulę największego uprzywilejowania (KNU).
  • Konwencja w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania od uchylania się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (w dn. 21.10.2010 r. uchwałą Rady Ministrów udzielono zgody na jej podpisanie).
  • W fazie negocjacji pozostaje umowa o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, tzw. BIT (od chwili wejścia w życie Traktatu Lizbońskiego Polska, tak jak inne kraje członkowskie UE, nie może bez mandatu Komisji Europejskiej samodzielnie negocjować tego typu umów).

Wymiana handlowa Polski z Arabią Saudyjską

Potencjał gospodarczy Polski i Arabii Saudyjskiej oraz rola obu krajów w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, zwłaszcza Polski w UE oraz Arabii Saudyjskiej w RWPZ, jak i relatywnie wysoka komplementarność obu gospodarek, przemawiają za potrzebą dalszego rozszerzania skali dwustronnej współpracy.

AS jest najbardziej rozwiniętym gospodarczo krajem arabskim (ok. 28% PKB całego świata arabskiego), dysponującym znacznymi zasobami kapitałowymi (nakłady inwestycyjne) i największym w regionie potencjałem importowym. W ostatnich latach była (z uwzględnieniem re-eksportu) największym finalnym odbiorcą polskiego eksportu w gronie państw członkowskich Rady Współpracy Państw Zatoki oraz strategicznie ważnym partnerem gospodarczym Polski w regionie.

Dane tabelaryczne dot. handlu zagranicznego Polski z Arabią Saudyjską w latach 2017-2020:

Eksport (wg danych Insigos):

Import (wg danych Insigos):

Istnieje możliwość zainteresowania inwestorów saudyjskich udziałem kapitałowym w planowanych inwestycjach sektora naftowo-gazowego w Polsce. Współpraca dwustronna mogłaby m.in. obejmować inwestycje w obiekty przerobu i dystrybucji produktów ropy naftowej i gazu naturalnego oraz usługi w zakresie poszukiwania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego (m.in. wiercenia), budowę obiektów wydobywczych, linii przesyłowych i dystrybucyjnych. Sektor petrochemiczny generuje ponad 70% całości dochodów budżetowych i prawie 80% wartości saudyjskiego eksportu. Perspektywicznie ważne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego Polski może mieć współpraca w sektorze ropy naftowej i gazu naturalnego. Warunkiem dostępu firm zagranicznych do saudyjskich zasobów gazu naturalnego jest znaczące (samodzielnie lub w konsorcjum z innymi partnerami) zaangażowanie kapitałowe w poszukiwania i eksploatację, co w odniesieniu do polskich firm wydaje się trudne do realizacji (dotychczas licencje uzyskały m.in. Shell, Total, Lukoil, Sinopec, ENI i Repsol). Polskie przedsiębiorstwa mogą natomiast odegrać rolę dostawcy usług technicznych, sprzętu i personelu specjalistycznego, co wymaga z ich strony nawiązania bezpośrednich kontaktów z koncernem Saudi Aramco lub jego saudyjskimi i zagranicznymi partnerami. Współpraca taka wymaga od potencjalnych polskich kooperantów poddania się procedurom certyfikacyjnym wymaganym zarówno przez Saudi Aramco, jak i inne znaczące firmy saudyjskie (niezbędny wymóg udziału w przetargach i umieszczenia na liście dostawców). Współpraca dwustronna mogłaby m.in. obejmować m. in. inwestycje w obiekty przerobu i dystrybucji produktów ropy naftowej i gazu naturalnego oraz usługi w zakresie poszukiwania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego (m.in. wiercenia), budowa obiektów wydobywczych, linii przesyłowych i dystrybucyjnych. Ciekawym potencjalnie sektorem jest sektor rolno-spożywczy. W kontekście polityki bezpieczeństwa żywnościowego, władze saudyjskie wykupują lub dzierżawią grunty prowadząc uprawy interesujących je zbóż i wysyłając gros do królestwa, a pozostałą część sprzedając na rynku lokalnym. Obiektem zainteresowania jest również sektor produkcji artykułów spożywczych. Przedmiotem zainteresowania Saudyjczyków jest również rynek nieruchomości w Polsce.

Współpraca inwestycyjna

Próby utworzenia wspólnych przedsiębiorstw polsko-saudyjskich doprowadziły do inwestycji produkcyjnych w Polsce holdingów: "Zamil Steel" (zakład produkcji konstrukcji stalowych) i "Saudi Amiantit" (zakład produkcji zbiorników i rur z laminatów poliestrowych i włókna szklanego) oraz otwarcia biura handlowego koncernu petrochemicznego SABIC, który rozpoczął budowę regionalnego centrum logistycznego w Polsce. Istnieje też szereg inwestycji prywatnych saudyjskich biznesmenów w polskim sektorze nieruchomości. Niestety, w statystykach dot. inwestycji zagranicznych nie uwzględnia się inwestycji kapitałowych niższych od 1 mln USD oraz pośrednich inwestycji saudyjskich dokonanych za pośrednictwem funduszy międzynarodowych.

Dotychczas tworzone spółki polsko-saudyjskie na terytorium AS:

• Gosaibi Group – Computerland Ltd. (w styczniu 2005 r. Computerland S.A. poinformował o rezygnacji z działalności przed zakończeniem procedury rejestracyjnej);
• Polimex Arabia Ltd utworzona przez Polimex Mostostal Siedlce S.A. oraz przedsiębiorców saudyjskich;
• Biatel Arabi (z udziałem Biatel S.A. i saudyjskiej Almashrik Co.) działająca w branży telekomunikacji i IT;
• Elektrobudowa Konin z saudyjską firmą Al-Alamiyah;
• PW Elektronika z firmą saudyjską Batterjee.

Istnieje możliwość zainteresowania inwestorów saudyjskich udziałem kapitałowym w planowanych inwestycjach sektora naftowo-gazowego w Polsce. Współpraca dwustronna mogłaby m.in. obejmować inwestycje w obiekty przerobu i dystrybucji produktów ropy naftowej i gazu naturalnego oraz usługi w zakresie poszukiwania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego (m.in. wiercenia), budowę obiektów wydobywczych, linii przesyłowych i dystrybucyjnych.

Wzajemne kontakty w sferze gospodarczej

W ostatnich latach notujemy rosnące zainteresowanie nawiązaniem kontaktów i podjęciem bezpośredniej współpracy gospodarczej i handlowej ze strony polskich i saudyjskich podmiotów gospodarczych. Przejawem tego były misje handlowe do Arabii Saudyjskiej i do Polski organizowane przez obie strony. Szereg polskich firm wykazuje zainteresowanie regularnym uczestnictwem w targach i wystawach międzynarodowych w Rijadzie i Dżuddzie.

Możliwości rozwoju polskiego eksportu do Arabii Saudyjskiej

Statystyka wymiany gospodarczej między RP i AS wskazuje, że najbardziej obiecującymi sektorami potencjalnej współpracy mogą być:

• • Sektor rolno-spożywczy: dostawy produktów mleczarskich, mięsa i wyrobów mięsnych (drobiowych i wołowych), przetworów warzywnych, świeżych i mrożonych owoców, soków i koncentratów owocowych, wyrobów piekarniczych i cukierniczych, w tym czekoladowych, a ponadto transfer technologii przetwórstwa żywności, maszyn i urządzeń dla małych zakładów produkcyjnych, m.in. piekarniczych i cukierniczych oraz tworzenie joint ventures w tej dziedzinie w AS;
  • Produkty chemiczne, tworzywa sztuczne, wyroby gumowe i szklane, ceramika: m. in. kosmetyki (zwł. perfumy i wody toaletowe), szkło budowlane i dekoracyjne, panele, płytki ceramiczne, włókna syntetyczne, opony samochodowe;
  • Towary i usługi sektora zdrowia: leki, kosmetyki, aparatura badawczo-naukowa, wyposażenie szpitali (w tym sal operacyjnych) i gabinetów lekarskich, usługi z zakresu tzw. turystyki zdrowotnej, rehabilitacji, rekonwalescencji, operacji medycznych;
  • Wyroby przemysłu drzewno-papierniczego: meble biurowe, szpitalne, hotelowe i domowe, materiały i stolarka budowlana, ścier drzewny, papier (opakowaniowy, gazetowy) i tektura, artykuły higieniczne z papieru;
  • Przemysł metalurgiczny: dostawy metali i wyrobów z metali nieszlachetnych, wyrobów z metali kolorowych, zwłaszcza miedzi, konstrukcji przemysłowych (kątowniki, profile, rury itp. dla przemysłu naftowego i gazowego, szyny kolejowe), jak również tworzenie joint ventures w zakresie dystrybucji i sprzedaży artykułów hutniczych;
  • Sektor energii elektrycznej, gospodarki wodnej i ochrony środowiska: projektowanie i wykonawstwo obiektów energetycznych, linii transmisyjnych energii elektrycznej i stacji transformatorowych, dostawy urządzeń: kotłów, turbin, transformatorów, kabli, silników oraz innego sprzętu elektrycznego, w tym oświetleniowego, budowa sieci wodno-kanalizacyjnych oraz oczyszczalni ścieków, dostawy technologii i urządzeń ochrony środowiska, usługi software dla sektora energetycznego i gospodarki wodnej
  • Przemysł obronny: potencjalne tematy polskiego eksportu i współpracy naukowo-technicznej w tym sektorze to dostawy sprzętu i amunicji wojskowej dla potrzeb sił zbrojnych i specjalnych AS, środków ochrony osobistej, m. in. kamizelek ochronnych i masek gazowych, dostawy małych samolotów, śmigłowców oraz łodzi desantowych i kutrów patrolowych, dostawy radarów, sprzętu telekomunikacyjnego i radiolokacyjnego, dostawy wojskowych szpitali polowych oraz wyposażenia sanitarno-medycznego;​​​​​​

    Inne potencjalne dziedziny rozwoju polskiego eksportu:

  • • przemysł maszynowy i górnictwo – pojazdy samochodowe, jachty i łodzie motorowe; maszyny, urządzenia i sprzęt górniczy oraz usługi techniczne;
    • budownictwo drogowe i kolejnictwo – głównie jako podwykonawcy;
    • lotnictwo cywilne - samoloty i helikoptery dla celów rolniczych, sanitarnych i pożarniczych;
    • gospodarka morska - dostawy statków handlowych, rybackich i baz przetwórczych;
    • projektowanie, budowa portów handlowych i rybackich; szkolenia personelu;
    • telekomunikacja i IT: dostawy sprzętu i oprogramowania dla branży telekomunikacyjnej;
    • ochrona zdrowia: dostawy sprzętu, współpraca naukowo-badawcza, szkolenie personelu;
    • turystyka: współpraca biur podróży; inwestycje saudyjskie w hotele, sanatoria, itp.
    • Na konkurencyjność polskiego eksportu wpływa kilka istotnych czynników: cena, marka produktu, referencje użytkowania w krajach Bliskiego Wschodu, oferowane finansowanie lub kredyt kupiecki, termin dostawy i – w przypadku nieznanych dotąd na rynku produktów – gotowość dostarczenia darmowych próbek. Polska, podobnie jak inni nowi członkowie UE, jest postrzegana jako potencjalny dostawca towarów porównywalnych jakościowo z zachodnioeuropejskimi, jednakże po odpowiednio konkurencyjnych cenach. W aspekcie cenowym na rynku saudyjskim, generalnie pozytywnie można ocenić konkurencyjność polskiej oferty eksportowej w takich grupach towarowych, jak: wyroby hutnicze, zwłaszcza stalowe; materiały budowlane, w tym drewniane panele podłogowe oraz drzwi i okna, płytki ceramiczne i szkło budowlane; urządzenia energetyczne i sprzęt elektryczny, meble i sprzęt oświetleniowy; artykuły spożywcze, zwłaszcza słodycze, produkty mleczarskie oraz przetwory warzywne, w zakresie usług technicznych w sektorze nafty i gazu oraz energetycznym i stoczniowym, telekomunikacji i IT (w tym automatyki przemysłowej), a także budowlanym w zakresie montażu obiektów przemysłowych.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Zgodnie ze zobowiązaniami akcesyjnymi AS do WTO przepisy dotyczące nabywania i wynajmu nieruchomości są oparte na zasadach rynkowych: w chwili obecnej cudzoziemcy mogą wynajmować i kupować nieruchomości na cele prywatne i komercyjne. Na początku 2011 r. uregulowano zasady nabywania nieruchomości wprowadzając tzw. mortgage law.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

W AS obowiązuje wspólne ustawodawstwo państw Rady Współpracy Państw Zatoki w zakresie ochrony marek handlowych, które zapewnia 10-letni okres ochrony po ich zarejestrowaniu. Właściciel danej marki może wystąpić o kolejny okres ochronny przed upływem poprzedniego. Zgodnie z nowym ustawodawstwem osoby fałszujące lub podrabiające zarejestrowane marki handlowe podlegają karze więzienia nie mniejszej niż 5 lat oraz grzywnie pieniężnej do 1 mln SAR (266,6 tys. USD) lub obu tym karom łącznie. Wprowadzane są stopniowo także inne regulacje prawne w zakresie ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej zgodne ze standardami międzynarodowymi.

Saudyjskie bariery i utrudnienia administracyjne w eksporcie i współpracy gospodarczej 

• • restrykcyjne procedury SFDA w odniesieniu nie tylko do mięsa i artykułów żywnościowych, ale również leków, towarów sektora medycznego, kosmetycznego, itp. Instytucja ta stosuje nierzadko kosztowne i czasochłonne procedury kwalifikacyjne dopuszczania artykułów spożywczych i medycznych do obiegu towarowego na rynku saudyjskim.
  • restrykcyjne dotychczas podejście SASO (Saudi Arabian Standard Organization), kierującej się normami częściowo odbiegającymi od europejskich,
  • zakaz importu wyrobów z wieprzowiny i alkoholu oraz szeroko interpretowany zakaz dystrybucji publikacji "sprzecznych z islamem", co eliminuje te grupy towarowe oraz powoduje konieczność przygotowywania oddzielnych materiałów promocyjnych na rynek saudyjski;
  • zróżnicowane traktowanie przez władze fiskalne firm zagranicznych (20-procentowy podatek dochodowy) i saudyjskich (płacą “zakat” – podatek religijny 3,5% od wartości obrotu);
  • brak (poza głównymi koncernami państwowymi – np. SABIC, SAUDI ARAMCO – działającymi zgodnie z odrębnymi regulacjami całkowicie kompatybilnymi z praktyką czołowych firm światowych) jednolitych przepisów, regulujących dostęp do sfery zakupów publicznych oraz bardzo ograniczony dostęp do odpowiednich informacji.
  • złożone przepisy (także formalności) dotyczące zatrudniania obcokrajowców, działalności biznesowej i praktyka wizowa (przy dłuższym pobycie obowiązek posiadania tzw. sponsora);
  • brak rozwiniętego systemu dostępu do informacji handlowych i danych statystycznych, zwłaszcza w języku angielskim;
  • stosunkowo wysokie koszty udziału w imprezach targowych i wystawienniczych na terenie AS (ceny stoisk, promocji towarów, biletów lotniczych i hoteli). W działalności promocyjno-marketingowej w królestwie należy wziąć pod uwagę, że organizowanie tego typu imprez dla mężczyzn i kobiet konieczne jest uzyskanie specjalnego pozwolenia.

Należy podkreślić, iż większość powyższych barier i utrudnień jest stopniowo usuwana przez władze saudyjskie w ramach procesu reform dostosowawczych do wymogów WTO oraz liberalizacji działalności gospodarczej w AS. Jednakże proces ten ma charakter długofalowy, a zmiany nie są jednolicie wdrażane przez poszczególne urzędy i instytucje saudyjskie. Lista saudyjskich sektorów gospodarczych zamkniętych dla inwestycji zagranicznych (tzw. lista negatywna) jest systematycznie weryfikowana i redukowana przez Najwyższą Radę Gospodarczą (SEC) z uwzględnieniem zobowiązań, wynikających z akcesji do WTO. Podjęła ona m.in. decyzję zezwalającą na inwestycje zagraniczne w następujących sektorach gospodarki AS: usługi ubezpieczeniowe i dystrybucyjne, handel hurtowy i detaliczny włącznie z handlem detalicznym artykułami medycznymi i prowadzeniem aptek prywatnych, transport lotniczy i kolejowy oraz usługi telekomunikacyjne. Z listy negatywnej zostały również wyłączone prowadzenie agencji handlowych (za wyjątkiem praw franszyzy), sektor dystrybucji filmów kinowych i kaset magnetowidowych oraz usługi transmisji satelitarnej. Wprawdzie sektor produkcji ropy naftowej pozostaje nadal zamknięty dla inwestycji zagranicznych, jednakże otwarto przed nimi usługi dla sektora wydobywczego. Niedostępne dla inwestorów zagranicznych pozostają także m.in. usługi turystyczne związane z pielgrzymkami religijnymi hadżdż i umrah oraz sektor nieruchomości w Mekce i Medynie, usługi pośrednictwa na saudyjskim rynku pracy, prowadzenie banków krwi i stacji surowic antytoksycznych oraz ośrodków kwarantanny.  

Informujemy że w 2019 roku zostało otwarte Zagranicznego Biura Handlowego w Rijadzie.  Biuro działające w ramach Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu (PAIH) ma za zadanie wspierać rodzimy biznes nie tylko w sprzedaży towarów i usług, ale również w realizacji projektów inwestycyjnych.

Eksperci ZBH zajmują się przygotowaniem analiz sektorowych, selekcją potencjalnych kontrahentów i aranżacją spotkań B2B. Ponadto są w stanie zorganizować udział polskich firm w najważniejszych targach branżowych i misjach gospodarczych.

Kierownik ZBH w Rijadzie

Radosław Kyc
radoslaw.kyc@paih.gov.pl
+966 532 567 366 

Zachęcamy również do zapoznania się z przewodnikiem po rynku Arabii Saudyjskiej przygotowanym przez PAiH w wersji elektronicznej:

https://www.paih.gov.pl/zbh_rijad/publikacje

Ambasada RP w Rijadzie - https://www.gov.pl/web/arabiasaudyjska/ambasada

Administracja gospodarcza

Supreme Economic Council (Najwyższa Rada Gospodarcza) - www.sec.gov.sa 

Ministry of Agriculture (Ministerstwo Rolnictwa) - www.agrwat.gov.sa

Ministry of Commerce & Industry (Ministerstwo Przemysłu i Handlu) - www.commerce.gov.sa

Ministry of Communications and IT (Ministerstwo Komunikacji i IT) - www.saudi.gov.sa

Ministry of Economy & Planning (Ministerstwo Gospodarki i Planowania)- www.mep.gov.sa

Ministry of Finance ( Ministerstwo Finansów) - www.mof.gov.sa 

Ministry of Foreign Affairs (Ministerstwo Spraw Zagranicznych) - www.mofa.gov.sa 

Ministry of Health (Ministerstwo Zdrowia) - www.moh.gov.sa

Ministry of Higher Education (Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego) - www.mohe.gov.sa

Ministry of Culture and Information (Ministerstwo Kultury i Informacji) - www.saudiinf.com

Ministry of Labor and Social Development (Ministerstwo Pracy i Rozwoju Społecznego) - https://mlsd.gov.sa/en/node

Ministry of Municipalities and Rural Affairs (Ministerstwo Rozwoju Miast i Wsi) - www.momra.gov.sa

Ministry of Water & Electricity (Ministerstwo Gospodarki Wodnej i Energii Elektrycznej) - www.mow.gov.sa

Ministry of Petroleum & Mineral Resources (Ministerstwo Ropy i Zasobów Mineralnych) - www.mopm.gov.sa

Ministry of Transport (Ministerstwo Transportu) - www.mot.gov.sa

Saudi Arabian General Investment Authority (SAGIA - Saudyjska Generalna Agencja Inwestycji) - www.sagia.gov.sa

Saudi Arabian Monetary Agency (SAMA - Saudyjska Agencja Monetarna) - www.sama.gov.sa 

Capital Market Authority (CMA - Agencja Rynku Kapitałowego) - www.cma.org.sa 

Saudi Customs General Directorate (Dyrekcja Generalna Urzędu Ceł) - www.customs.gov.sa 

Central Department of Statistics (Centralny Urząd Statystyczny) - www.cds.gov.sa

Samorządy gospodarcze 

Council of Saudi Chambers of Commerce & Industry (CSCCI - Rada Saudyjskich Izb Handlu i Przemysłu) - www.saudichambers.org.sa 

Riyadh Chamber of Commerce & Industry ( Izba Handlowo-Przemysłowa w Rijadzie) - www.riyadhchamber.com 

Jeddah Chamber of Commerce & Industry ( Izba Handlowo-Przemysłowa w Dżeddzie) - www.jcci.org.sa 

Dammam Chamber of Commerce & Industry ( Izba Handlowo-Przemysłowa w Dammamie) - www.chamber-ep.org.sa

Prasa gospodarcza

Saudi Press Agency (Saudyjska Agencja Prasowa) - www.spa.gov.sa 

"Arab News" - www.arabnews.com  ; "Saudi Gazette" - www.saudigazette.com  

"Saudi Commerce & Economic Review" - saudicommerce@chamber.org.sa 

www.saudia-online.com

www.thesaudi.net

www.tradearabia.com

www.bluepages.com.sa

Organizatorzy targów i wystaw handlowych 

Riyadh Exhibitions Company Ltd. - www.recexpo.com 

Dhahran International Exhibitions Company Ltd. - www.dhahran-expo.com 

Jeddah International Exhibition & Convention Ltd. - www.acexpos.com

Indywidualne zamieszczanie ofert handlowych - w j. angielskim (bezpłatnie)

Wydawnictwo "SAUDI COMMERCE & ECONOMIC REVIEW", P.O.Box 719, Dammam 31421, Kingdom of Saudi Arabia; fax: +966-3-8598174; mail: saudicommerce@chamber.org.sa.

Formularz zgłoszeniowy CSCCI na stronie www.saudichambers.org.sa/contact_us/