Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

Co do zasady miejsce realizacji inwestycji powinno być tożsame z miejscem wystąpienia szkody. Jednak w sytuacji, gdy rolnik planowałby odtworzenie plantacji w innym miejscu konieczne jest uzasadnienie takiej zmiany (np. występowanie ruchomego osuwiska).

Pomoc w ramach tego typu operacji przyznaje się na odtworzenie składnika gospodarstwa, który uległ zniszczeniu bądź uszkodzeniu. W sytuacji, gdy w miejscu wystąpienia szkody, rolnik odtworzył już wcześniej sad lub plantację wieloletnią, brak jest możliwości dofinansowania przez ARiMR kosztów zakupu i posadzenia materiału roślinnego, w oparciu o szkody ujęte w protokole komisji.

Tak, o ile szkoda taka została ujęta w protokole komisji.

W przypadku odtwarzania sadów/plantacji za koszt kwalifikowalny można uznać jedynie koszt odtworzenia takiej ich powierzchni, która nie przekracza areału, jaki uległ zniszczeniu w wyniku wystąpienia klęski żywiołowej. Zatem Agencja będzie mogła zrefundować koszt zakupu materiału roślinnego, który będzie niezbędny do obsadzenia powierzchni sadu/plantacji nie większej niż ta, na której nasadzenia uległy uszkodzeniu. Przy czym ograniczenie to nie dotyczy konieczności odtwarzania dokładnie takiej gęstości nasadzenia (liczby drzew/ha), jakie wynikają z protokołu komisji.

W przypadku odtwarzania plantacji chmielu, sadów lub plantacji krzewów owocowych, gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat, rolnik może zakupić rośliny innego gatunku lub odmiany niż te, które zostały zniszczone.

Przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych stanowią, iż ubezpieczeniami obowiązkowymi są m.in. ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, przy czym w art. 72 ww. ustawy wskazano literalnie, iż nie są objęte ubezpieczeniem w gospodarstwach rolnych (...) namioty i tunele foliowe. Wobec powyższego, na podstawie wskazanych w rozporządzeniu przepisów o ubezpieczeniach obowiązkowych, tunele foliowe nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu. Zatem odtwarzanie tuneli kwalifikuje się do wsparcia w ramach operacji typu "Inwestycje odtwarzające...". Biorąc jednak pod uwagę ograniczoną trwałość elementów tuneli (np. folii), w sytuacji, gdy ulegną one wcześniejszemu zniszczeniu/uszkodzenia w okresie związania z celem beneficjent będzie zobowiązany do ich odtworzenia we własnym zakresie. Mając na uwadze, iż za budynek w rozumieniu ww. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (...), uznaje się "obiekt budowlany o powierzchni powyżej 20 m2 określony w art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. (...) będący w posiadaniu rolnika" koszt odtworzenia szklarni, która spełnia powyższą definicję nie może stanowić kosztu kwalifikowalnego.

W sytuacji, gdy w wyniku zdarzenia losowego zniszczeniu uległ budynek oraz znajdujące się w nim wyposażenie (np. linia sortująca, agregat chłodniczy), bądź zniszczeniu uległo samo wyposażenie tego budynku, koszt odtworzenia wyposażenia może stanowić koszt kwalifikowalny (o ile szkoda została oszacowana przez komisję). Mienie znajdujące się w budynku nie jest bowiem objęte obowiązkowym ubezpieczeniem budynków rolniczych, o którym mowa w ustawie z dnia 22 maja 2003 r.

Przykład: Rolnik prowadzi jedynie produkcję sadowniczą Z protokołu oszacowania szkód wynika, że szkoda w środkach trwałych (w sadach) wyniosła 100 000 zł. W związku z odtworzeniem sadu jabłoniowego rolnik planuje zakup materiału kwalifikowanego drzewek jabłoni. W zestawieniu rzeczowo-finansowym wskazał, że koszty kwalifikowalne wyniosą 130 000 zł.

Obliczenie, w przypadku braku umowy ubezpieczenia obowiązkowego upraw:
130 000 zł (kk) x 80% (poziom dofinansowania) = 104 000 zł, ale w związku z brakiem umowy ubezpieczenia obowiązkowego upraw ważnej na dzień wystąpienia szkody w odtwarzanym sadzie rolnik może otrzymać pomoc w wysokości 52 000 zł (kwota pomniejszona o 50%).

Obliczenie, w przypadku posiadania umowy ubezpieczenia obowiązkowego upraw:
130 000 zł (kk) x 80% (poziom dofinansowania) = 104 000 zł. Nie pomniejsza się tej kwoty o 50%, w myśl § 5 ust. 3 rozporządzenia. Ponieważ z protokołu oszacowania szkód wynika, że szkoda w środkach trwałych (w sadach i plantacjach wieloletnich) wyniosła 100 000 zł, a pomoc przyznaje się i wypłaca do wysokości wartości szkód w odtwarzanym składniku gospodarstwa, oszacowanych przez komisję, rolnik może otrzymać maksymalnie 100 000 zł pomocy.

Odszkodowanie wypłacone w odniesieniu do produkcji bieżącej (plonu) nie pomniejsza kwoty pomocy na odtworzenie składnika gospodarstwa.

Szkody, których zakres i wysokość stanowi podstawę do ubiegania się o przyznawanie pomocy określane są w protokole komisji szacującej straty, o której mowa w art. 4 ust. 7 ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Aby spełniać kryterium dostępu do pomocy w zakresie wysokości szkód muszą one w danym roku kalendarzowym:

• wynieść co najmniej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie z trzech lat poprzedzających rok, w którym wystąpiła szkoda, albo z trzech lat w okresie pięcioletnim poprzedzającym rok, w którym wystąpiła szkoda, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej produkcji w gospodarstwie - w uprawach rolnych, zwierzętach gospodarskich w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich lub rybach, oraz
• dotyczyć składnika gospodarstwa, którego odtworzenie wymaga poniesienia kosztów wchodzących w zakres kosztów kwalifikowalnych (warunek ten dotyczy m. in. maszyn, urządzeń, nasadzeń w sadzie).

Nie ma takiego wymogu, należy przy tym pamiętać, że ubiegając się o przyznanie pomocy koszty kwalifikowalne muszą stanowić powyżej 20 tys. zł, a pomoc będzie wypłacana wg zasad wskazanych w pkt 8.

Nie ma takiej możliwości, ponieważ przepisy rozporządzenia określają, iż warunki przyznania pomocy, związane z posiadaniem samoistnym lub zależnym gospodarstwa rolnego, w którym wystąpiły szkody muszą być spełnione nie później niż w dniu wystąpienia szkody.

Pomoc może być przyznana na inwestycję zapewniającą odtworzenie składnika gospodarstwa, który uległ zniszczeniu bądź uszkodzeniu i wartość szkody została oszacowana przez komisję szacująca straty, przy czym zakres kosztów kwalifikowalnych (kosztów podlegających refundacji) musi być zgodny z katalogiem kosztów kwalifikowalnych określonych w rozporządzeniu wykonawczym MRiRW dla tego typu operacji. Oznacza to, iż w przypadku, gdy szkoda dotyczy maszyn rolniczych rolnik może odtwarzać tylko takie maszyny, których dotyczyła szkoda, analogicznie w przypadku sadów, odtwarzane muszą być nasadzenia.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia pomoc nie obejmuje kosztów odtworzenia uszkodzonego lub zniszczonego budynku, który podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, o którym mowa w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Co do zasady taki budynek podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu, zatem jego remont nie może być kosztem kwalifikowalnym.

Pomoc przyznaje się do limitu, który w okresie realizacji programu wynosi maksymalnie 300 tys. zł na jednego beneficjenta i na jedno gospodarstwo, przy czym przy określaniu kwoty pomocy uwzględnia się również wysokość strat, których odtworzenia dotyczy wniosek o przyznanie pomocy, pomniejszonej o kwotę odszkodowania uzyskanego z tytułu ubezpieczenia tych składników gospodarstwa uszkodzonych lub zniszczonych w wyniku wystąpienia co najmniej jednego ze zdarzeń losowych wymienionych w art. 3 ust. 2 pkt 2-6 i 8-11a   ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, od ryzyka wystąpienia takich zdarzeń. Oznacza to, że jeżeli wysokość straty przekracza dostępny limit pomocy na gospodarstwo i beneficjenta pomoc może być przyznana maksymalnie do wysokości 300 tys. zł. W sytuacji, gdy wartość straty w składniku gospodarstwa jest niższa niż limit 300 tys. zł (np. z uwzględnieniem kwoty odszkodowania stanowi 50 tys. zł), pomoc na odtworzenie tego składnika gospodarstwa może być przyznana do wysokości limitu wynikającego z wysokości oszacowanej straty w tym składniku gospodarstwa, z uwzględnieniem kwoty ewentualnego odszkodowania (tj. uwzględniając wartość kosztu kwalifikowalnego i poziom dofinansowania pomoc na odtworzenie tego składnika gospodarstwa może wynieść max do 50 tys. zł).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń, wszystkie świnie przebywające w gospodarstwie, w którym stwierdzono wystąpienie ASF muszą zostać niezwłocznie zabite, pod urzędowym nadzorem, a ich zwłoki zniszczone. Przepisy rozporządzenia dotyczącego poddziałania "Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof" nie regulują tej kwestii.

Biorąc pod uwagę cele obu ww. instrumentów wsparcia, należy uznać, że pomocy na operację umożliwiającą odtworzenie potencjału produkcji rolnej w gospodarstwie przez realizację inwestycji niezwiązanej z produkcją świń nie powinien otrzymać rolnik, któremu przyznano pomoc na restrukturyzację gospodarstwa rolnego polegającą na zaprzestaniu chowu i hodowli świń w gospodarstwie w ramach poddziałania "Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw" PROW 2014-2020.

Wsparcie finansowe może dotyczyć operacji związanych z budową, przebudową lub remontem budynków wykorzystywanych wyłącznie do produkcji rolnej. W przypadku, gdy we wniosku o przyznanie pomocy jako operację określono część przedsięwzięcia inwestycyjnego np. dokończenie budowy, realizacja takiej inwestycji jest możliwa pod pewnymi warunkami. Co do zasady, refundacji podlegają koszty kwalifikowalne poniesione:

a) od dnia, w którym został złożony wniosek o przyznanie pomocy a realizacja zestawienia rzeczowo-finansowego operacji w zakresie danego kosztu została rozpoczęta nie wcześniej niż w tym dniu, a w przypadku kosztów ogólnych – od dnia 1 stycznia 2014 r.,

b) zgodnie z przepisami ustawy określającymi konkurencyjny tryb wyboru wykonawcy i przepisami wydanymi na podstawie art. 43a ust. 6 ustawy – w przypadku gdy te przepisy mają zastosowanie,

c) w formie rozliczenia bezgotówkowego.

Ponadto, pomoc może być przyznana, jeżeli wnioskodawca nie jest w stanie zrealizować operacji bez udziału środków publicznych. Zatem, jeżeli rolnik jest w trakcie budowy (rozpoczął ją przed złożeniem wniosku), w przypadku zaprzestania z jakiś powodów prac budowlanych powinien określić czym jest jego operacja, a ARiMR dokona oceny, czy jej dokończenie nie narusza warunków przyznania i wypłaty pomocy.

Tak, w takim przypadku warunek przyznawania pomocy, dotyczący wystąpienia w danym roku kalendarzowym szkód (zarówno dotyczących produkcji rolnej jak i składników gospodarstwa) jest spełniony. Szkody te mają być oszacowane przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce ich wystąpienia i ujęte w protokole sporządzonym przez tę komisję.

Kolejność wniosków o przyznanie pomocy ustala się na podstawie terminu ich wpływu do ARiMR, zawierającego dane niezbędne do jej przyznania oraz do którego zostały dołączone załączniki określone w § 9 rozporządzenia dotyczącego poddziałania "Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof".

Odszkodowanie wypłacone w związku z wystąpieniem ASF nie pomniejsza kwoty pomocy na realizację operacji umożliwiającej odtworzenie potencjału produkcji rolnej w gospodarstwie poprzez realizację inwestycji niezwiązanej z produkcją świń.

W jednym naborze wniosków o przyznanie pomocy rolnik może złożyć więcej niż jeden wniosek o przyznanie pomocy, pod warunkiem, że każdy wniosek dotyczy operacji, która obejmuje odtworzenie innego składnika gospodarstwa. W przypadku, gdy w protokole komisji oszacowane zostały szkody dot. np. drzew jabłoniowych (jedna z pozycji protokołu) oraz zniszczenia dot. np. ciągnika rolniczego (druga pozycja w protokole) stanowią one szkody dotyczące odrębnych składników gospodarstwa.
W takim przypadku wnioskodawca może złożyć dwa odrębne wnioski: jeden na odtworzenie sadu i drugi na zakup nowego ciągnika. W przypadku gdy rolnik złoży dwa wnioski o przyznanie pomocy, w których operacja dotyczy zakupu ciągnika, którego strata jest potwierdzona w jednym protokole, Agencja, zgodnie z przepisami, rozpatruje tylko ten wniosek, który wpłynął jako pierwszy do Agencji. Na operacje objęte pozostałymi wnioskami o przyznanie pomocy obejmujące ten sam składnik gospodarstwa, Agencja nie przyznaje pomocy.

Kwestie dot. objęcia upraw ubezpieczeniem obowiązkowym regulują przepisy ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Przepisy art. 10c ust. 1 ww. ustawy stanowią, iż rolnik (...), który uzyskał płatności bezpośrednie w rozumieniu przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia obowiązkowego upraw, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 od ryzyka wystąpienia szkód spowodowanych przez powódź, suszę, grad, ujemne skutki przezimowania lub przymrozki wiosenne.  Obowiązek ubezpieczenia, uważa się za spełniony, jeżeli od dnia 1 lipca roku następującego po roku, za który rolnik uzyskał płatności bezpośrednie, w okresie 12 miesięcy, ochroną ubezpieczeniową objęte jest co najmniej 50% powierzchni upraw, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 (tj. zbóż, kukurydzy, rzepaku, rzepiku, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, drzew i krzewów owocowych, truskawek, ziemniaków, buraków cukrowych lub roślin strączkowych, od zasiewu lub wysadzenia do ich zbioru), od co najmniej jednego z ww. ryzyk.