Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

Gospodarstwo, którego posiadaczem jest rolnik, ma mieć łączną powierzchnię trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych (w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h rozporządzenia Parlamentu Europejskiego Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608, z późn. zm.), zwanych dalej "trwałymi użytkami zielonymi", położonych na obszarze Natura 2000 (w rozumieniu art. 5 pkt. 2b ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2016 r. poz. 2134, 2249 i 2260 oraz z 2017 r. poz. 60, 132 i 1074), zwanym dalej "obszarem Natura 2000", wynoszącą co najmniej 1 ha. Warunek ten będzie potwierdzany w oparciu o grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnika w dniu składania wniosku o przyznanie pomocy, które:

1. stanowią przedmiot własności tego rolnika,
2. zostały oddane w użytkowanie wieczyste temu rolnikowi,
3. są dzierżawione przez tego rolnika z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub od jednostek samorządu terytorialnego, na podstawie umowy dzierżawy zawartej na czas nieoznaczony albo na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku,
4. są dzierżawione przez tego rolnika od podmiotów innych niż wymienione w pkt. 3, jeżeli umowa dzierżawy została zawarta:

• w formie aktu notarialnego albo z datą pewną, oraz
• na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku;

przy czym ww. grunty dzierżawione będą mogły być uwzględnione, jeżeli do gruntów tych przyznano rolnikowi lub jego małżonkowi jednolitą płatność obszarową na podstawie przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, lub pomoc finansową w ramach działań obszarowych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 lub Programu, co najmniej w roku, w którym złożono wniosek, a jeżeli w danym roku nie przyznano jeszcze płatności lub pomocy, płatność lub pomoc została przyznana co najmniej w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku.

Zgodnie z ww. ustawą o ochronie przyrody obszar Natura 2000 to obszar specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar mający znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.

Należy dodać, że wsparcie będzie przysługiwało w kolejności ustalonej na podstawie określonych kryteriów wyboru, m.in. takich jak:

• powierzchnia trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000 - więcej punktów dostanie ten rolnik, u którego ta powierzchnia w gospodarstwie jest większa;
• udział trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000 w odniesieniu do łącznej powierzchni użytków rolnych wchodzących w skład gospodarstwa - przy czym więcej punktów z tego tytułu dostanie rolnik, którego gospodarstwo ten udział ma większy;
• czy operacja obejmuje realizację przynajmniej jednej inwestycji związanej z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi i fakultatywnymi, jakie wynikają dla danego gospodarstwa z planu zadań ochronnych lub planu ochrony ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000;
• czy operacja jest realizowana przez osobę posiadająca zobowiązania rolno- środowiskowo-klimatyczne (w ramach określonych pakietów).

Zatem, należy mieć na uwadze, że spełnienie warunku minimalnej wielkości obszaru Natura 2000 w gospodarstwie, nie jest jedyną przesłanką do uzyskania wsparcia, gdyż w dużej mierze o przyznaniu pomocy, poza spełnieniem wymogów formalnych  dotyczących gospodarstwa i samej operacji, będzie decydowała kolejność przysługiwania pomocy, w tym spełnienie minimalnej wielkości punktowej (nie mniej niż 25 pkt.), określonych na podstawie kryteriów wyboru operacji, przy czym pierwszeństwo w dostępie do pomocy będzie miał ten rolnik, którego wniosek dostanie większą liczbę punktów.

Tak. Pomoc przyznaje się na operację polegającą na realizacji inwestycji, która:

• przyczyni się do utrzymania i użytkowania w gospodarstwie trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000,
• nie będzie negatywnie oddziaływać na cele ochrony danego obszaru Natura 2000,nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych lub planach ochrony, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany,
• spełnia wymagania określone przepisami prawa mającymi zastosowanie do takiej inwestycji,
• będzie obejmować wyłącznie inwestycje związane z produkcją w zakresie zwierząt trawożernych oraz w wyniku której nastąpi rozwój prowadzonej w gospodarstwie produkcji zwierzęcej albo zmiana profilu prowadzonej produkcji na produkcję zwierzęcą w zakresie zwierząt trawożernych - w przypadku operacji związanej z działalnością rolniczą w zakresie produkcji zwierzęcej.

W związku z powyższym do wniosku o przyznanie pomocy należy dołączyć m.in. wydawane przez właściwy organ, który koordynuje funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na danym obszarze, odpowiednio:

1) zaświadczenie, w przypadku gdy nie przeprowadzono oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 potwierdzającego, że realizacja inwestycji nie spowoduje negatywnego oddziaływania na cele ochrony tych obszarów i nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia tj. obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych ustanowionych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w planach ochrony ustanowionych na podstawie art. 29 ust. 3 lub art. 30 ust. 1 tej ustawy, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany - w przypadku operacji obejmującej inwestycję, o której mowa w § 5 ust. 1 pkt 1 lub 5 rozporządzenia (zmieniany § 11 ust. 2 pkt 17 ww. rozporządzenia),

2) opinię, w zakresie spełnienia warunków określonych w § 3 ust. 1 pkt 1–3 rozporządzenia, tj. czy zaplanowana inwestycja:

a. przyczyni się do utrzymania i użytkowania w gospodarstwie trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000;
b. nie będzie negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000;
c. nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych ustanowionych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w planach ochrony ustanowionych na podstawie art. 29 ust. 3 lub art. 30 ust. 1 tej ustawy, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany

• w przypadku operacji obejmującej inwestycję, o której mowa w § 5 ust. 1 pkt 3 lub 4 rozporządzenia (nowo dodany załącznik do wniosku w związku z projektowaną zmianą § 11 ust. 2 pkt 17a ww. rozporządzenia).

Jednocześnie przyjęto, że wykonywanie w gospodarstwie prac z wykorzystaniem maszyn lub urządzeń do przechowywania, składowania lub zadawania pasz, pojenia, pozyskiwania lub przechowywania mleka oraz przechowywania odchodów zwierzęcych inwestycje, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia, nie oddziałuje negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000 i tym samym nie wymaga uzyskania opinii/ zaświadczenia z RDOŚ.

Tak. W przypadku, gdy operacja będzie związana z działalnością rolniczą w zakresie produkcji zwierzęcej, pomoc będzie mogła zostać przyznana na operację obejmującą wyłącznie inwestycje związane z produkcją zwierzęcą w zakresie zwierząt zwanych "zwierzętami trawożernymi", tj. zwierząt z gatunku: bydło domowe, bawoły, daniele, jelenie szlachetne lub jelenie sika (wschodnie), konie, osły, kozy i owce, jeżeli w wyniku jej realizacji (poza obowiązkiem spełnienia obligatoryjnych kryteriów dotyczących każdej operacji)  nastąpi:

• rozwój prowadzonej w gospodarstwie produkcji zwierzęcej w zakresie zwierząt trawożernych, w szczególności przez zwiększenie skali tej produkcji lub poprawę jakości tej produkcji, albo
• zmiana profilu prowadzonej w gospodarstwie produkcji na produkcję zwierzęcą w zakresie zwierząt trawożernych.

Zgodnie z  § 21 ust. 1 pkt. 8 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dla operacji typu "Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000" Beneficjent zobowiązany będzie do prowadzenia - do dnia, w którym upływa 5 lat od dnia wypłaty płatności końcowej - na trwałych użytkach zielonych (TUZ) położonych na obszarze Natura 2000-  wypasu zwierząt trawożernych:

• zgodnie z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi w planach zadań ochronnych lub planach ochrony ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000, jeżeli dla danego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany; w przypadku, gdy zostały przyznane punkty za realizację przynajmniej jednej inwestycji związanej z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi i fakultatywnymi (jakie wynikają dla danego gospodarstwa z ww. planów) również z działaniami ochronnymi fakultatywnymi, za które zostały przyznane te punkty,
• których liczba w przeliczeniu na duże jednostki przeliczeniowe (DJP) wynosi nie więcej niż 2 DJP na hektar tych gruntów, jeżeli dla danego obszaru Natura 2000 nie zostały ustanowione plany o których mowa powyżej, albo w planach tych nie określono maksymalnej liczby zwierząt wyrażonej w DJP na hektar tych gruntów. Współczynnik przeliczania zwierząt na DJP określa załącznik nr 2 do ww. rozporządzenia.

Jednocześnie, każda zrealizowana operacja musi być uzasadniona, zatem w przypadku budowy obory pod obsadę 80 DJP wymagane jest, aby była ona zasiedlona po zrealizowaniu operacji odpowiednią wielkością stada.

Poza powyższymi wymogami nie ma innych uwarunkowań dotyczących liczby zwierząt w tym środku wsparcia.

Wyjaśnienia pojęć:

Plany zadań ochronnych - zgodnie z art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Regionalny dyrektor ochrony środowiska ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. Plan zadań ochronnych może być zmieniony, jeżeli wynika to z potrzeb ochrony tych siedlisk przyrodniczych lub gatunków roślin i zwierząt.

Plan ochrony - zgodnie z art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Minister właściwy do spraw środowiska ustanawia, w drodze rozporządzenia, plan ochrony dla obszaru Natura 2000 lub jego części na okres 20 lat, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których wyznaczono obszar Natura 2000 oraz zgodnie z art. 30 ust. 1 ww. ustawy Plan ochrony ustanowiony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego położonego w granicach obszaru Natura 2000, uwzględniający zakres, o którym mowa w art. 29 tej ustawy, staje się planem ochrony dla tej części obszaru Natura 2000.

Pomoc będzie przyznawana i wypłacana do wysokości limitu, który w okresie realizacji PROW 2014-2020 wynosi, na jednego beneficjenta i na jedno gospodarstwo, 500 tys. zł, z tym, że limit ten na inwestycje niezwiązane z budową lub modernizacją budynków inwentarskich lub adaptacją innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie limit wynosi 200 tys zł.

Tak, ale w części nieprzekraczającej 50% pozostałych kosztów kwalifikowalnych (z wyjątkiem tzw. kosztów ogólnych i przedmiotowego ciągnika).

Szczegółowe informacje na temat operacji typu Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach NATURA 2000 znajdują się w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu "Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach NATURA 2000" w ramach poddziałania "Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (Dz. U. z 2017 r., poz. 1469 z późn. zm.).

Zasady ubiegania się o wsparcie finansowe w ramach operacji typu "Modernizacja gospodarstw rolnych" określa natomiast rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu "Modernizacja gospodarstw rolnych" w ramach poddziałania "Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. poz. 1371z późn. zm.).

W cytowanych powyżej przepisach nie ma wskazanych literalnie ograniczeń w zakresie braku możliwości skorzystania przez producentów rolnych z pomocy inwestycyjnej w ramach operacji typu "Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000", w sytuacji wcześniejszego uzyskania przez nich pomocy finansowej w ramach operacji typu "Modernizacja gospodarstw rolnych". Są to niezależne od siebie mechanizmy wsparcia skierowane do tych rolników, którzy spełniają określone przepisami prawa wymogi do uzyskania danego wsparcia.

Odrębną kwestią pozostają przepisy dotyczące zakazu finansowania z dwóch źródeł kosztów kwalifikowalnych operacji oraz uzasadnienie ekonomiczne i techniczne operacji (finansowaniu podlegają koszty, które są uzasadnione wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, adekwatne do panujących w nim warunków gospodarowania, niezbędne do osiągnięcia celu operacji oraz racjonalne). Do oceny w tym zakresie bierze się pod uwagę wyposażenie gospodarstwa w składniki ruchome jak i budynki w tym prowadzoną produkcję. Zatem tylko z tego względu mogą istnieć ograniczenia w przyznaniu pomocy na zakup kolejnego ciągnika, czy przyczepy, jeśli rolnik spełnia kryteria dostępu do pomocy a inwestycja wpisuje się w cele tego rodzaju wsparcia.

Zgodnie z przepisem § 11 ust. 2 pkt 17 ww. rozporządzenia, zaświadczenie wydawane przez właściwy organ, który koordynuje funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na danym obszarze, potwierdzające, że realizacja inwestycji nie spowoduje negatywnego oddziaływania na cele ochrony tych obszarów i nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi o których mowa w § 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia tj. obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych ustanowionych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w planach ochrony ustanowionych na podstawie art. 29 ust. 3 lub art. 30 ust. 1 tej ustawy, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany należy uzyskać i przedstawić w przypadku gdy nie przeprowadzono oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 w odniesieniu do operacji obejmującej inwestycję, o której mowa w § 5 ust. 1 pkt 1 lub 5 rozporządzenia.

Zatem zaświadczenie w swojej treści będzie odnosić się wyłącznie do następujących kosztów kwalifikowalnych:

• budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli, wykorzystywanych w produkcji zwierzęcej wraz z zakupem instalacji technicznej lub wyposażenia oraz rozbiórki i utylizacji materiałów pochodzących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji,
• budowy lub zakupu wiat lub magazynów do przechowywania biomasy skoszonej na trwałych użytkach zielonych,

dla których nie przeprowadzano oceny oddziaływania na obszary Natura 2000.  

Z kolei w przypadku zakupu maszyn i urządzeń wykorzystywanych na trwałych użytkach zielonych wymagane będzie przedstawienie stosownej opinii.

Uzyskania opinii RDOŚ będą zatem wymagały inwestycje polegające na:

• zakupie nowych maszyn lub urządzeń, wymienionych w załączniku nr 1 do ww. rozporządzenia, przeznaczonych do utrzymania trwałych użytków zielonych,
• wyposażenie położonych na obszarze Natura 2000 trwałych użytków zielonych, na których są wypasane zwierzęta, lub wybiegów dla zwierząt.

Opinia ta będzie wydawana m.in. na podstawie przekazanych przez rolnika informacji dotyczących sposobu użytkowania poszczególnych trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000, w tym planowanych do przeprowadzenia zabiegów agrotechnicznych.

Z kolei w stosunku do inwestycji, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia, uznano że wykonywanie w gospodarstwie prac z wykorzystaniem maszyn lub urządzeń do przechowywania, składowania lub zadawania pasz, pojenia, pozyskiwania lub przechowywania mleka oraz przechowywania odchodów zwierzęcych nie oddziałuje negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000 i tym samym nie wymaga uzyskania opinii/ zaświadczenia z RDOŚ.

W związku z powyższym, w przypadku operacji polegającej na zakupie maszyn i urządzeń, należy wystąpić o wydanie stosownej opinii do RDOŚ.

Wzory wniosków są dostępne na stronie ARiMR w narzędziach pomocniczych.

Zgodnie z przepisem § 11 ust. 2 pkt 17 rozporządzenia, zaświadczenie wydawane przez właściwy organ, który koordynuje funkcjonowanie obszarów Natura 2000 na danym obszarze, ma potwierdzać, że realizacja określonych inwestycji nie spowoduje negatywnego oddziaływania na cele ochrony tych obszarów i nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych ustanowionych na podstawie art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub w planach ochrony ustanowionych na podstawie art. 29 ust. 3 lub art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany.

W przypadku, gdy dla danego obszaru Natura 2000 nie zatwierdzono planu ochrony lub planu zadań ochronnych, zaświadczenie w swojej treści musi odnieść się do kwestii oddziaływania danych inwestycji na cele ochrony obszarów Natura 2000. Może oczywiście zawierać wzmiankę, iż dla danego obszaru nie ustanowiono PZO.

Po zmianie przepisów rozporządzenia wykonawczego koszt zakupu ładowarki i ładowacza czołowego może stanowić koszt kwalifikowalny zarówno w przypadku gdy w gospodarstwie jest prowadzona produkcja zwierzęca w zakresie zwierząt trawożernych i przyczynia się do rozwoju produkcji zwierząt trawożernych albo zmiany profilu produkcji na taką produkcję, jak również jako urządzenie (literalnie wymienione w załączniku nr 1 do rozporządzenia), przeznaczone do utrzymania trwałych użytków zielonych, w gospodarstwie w którym nie jest prowadzona produkcja zwierzęca. Przy czym finansowaniu podlegają koszty, które są uzasadnione wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, adekwatne do panujących w nim warunków gospodarowania, niezbędne do osiągnięcia celu operacji oraz racjonalne (planowana inwestycja powinna być uzasadniona wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, np. produkcji zwierząt trawożernych, powierzchnią TUZ oraz oceniona z uwzględnieniem posiadanego zaplecza produkcyjnego).

Pomoc przyznaje się i wypłaca do wysokości limitu, który w okresie realizacji programu wynosi 500 tys. zł na jednego beneficjenta i na jedno gospodarstwo, z tym że limit ten na inwestycje niezwiązane z budową lub modernizacją budynków inwentarskich, lub adaptacją innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie wynosi 200 tys. zł.

Zatem zakup urządzeń i maszyn, w tym stanowiących tylko wyposażenie budynku (sprzęt nie związany trwale z budynkiem, nie stanowiący co najmniej ww. modernizacji budynku) należy wykazywać w ramach limitu 200 tys. zł (w tym np. zakup wozu paszowego).

Zgodnie z przepisem § 5 ust. 4 rozporządzenia wykonawczego koszt zakupu ciągnika rolniczego może być kosztem kwalifikowalnym w wysokości nieprzekraczającej 50% pozostałych kosztów kwalifikowalnych, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 1–5 tego rozporządzenia. Zatem dla przedstawionego przykładu, w którym koszt pozostałych maszyn i urządzeń  wynosi 100 tys. netto (owijarka  bel - 20 tys. i 80 tys. - prasa zwijająca) do zestawienia rzeczowo finansowego operacji w przypadku równoczesnego uwzględniania w przedmiocie operacji ciągnika rolniczego można maksymalnie wpisać 50 tys.

Analogiczne podejście należy stosować do ładowarki i ładowacza czołowego.

Punkty w wysokości 20 za kryterium określone w § 14 ust. 2 pkt 4) zostaną nadane w przypadku, gdy operacja obejmuje realizację przynajmniej jednej inwestycji związanej z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi i fakultatywnymi, jakie wynikają dla danego gospodarstwa z planu zadań ochronnych lub planu ochrony ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000.

Działania ochronne zostały określone w zarządzeniach właściwych terytorialnie dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla danego obszaru Natura 2000 i publikowane w dziennikach urzędowych poszczególnych województw, których dotyczą i odpowiednio w planach ochrony, które ustanawia rozporządzeniem Minister Środowiska odrębnie dla danego obszaru i dotyczą one przeważnie parków.

Należy zatem zapoznać się z wymaganiami przypisanymi rolnikowi (właścicielowi lub dzierżawcy obszaru, który położony jest na obszarze Natura 2000), a następnie ocenić, czy co najmniej jedna z inwestycji planowana do realizacji w ramach operacji przyczynia się do spełnienia określonych działań obligatoryjnych i fakultatywnych ustanowionych w tych planach.

Powyższe należy odwzorować (opowiadając TAK lub NIE w zakresie, czy operacja obejmuje realizację przynajmniej jednej inwestycji związanej z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi i fakultatywnymi, jakie wynikają dla danego gospodarstwa z planu zadań ochronnych lub planu ochrony ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000) we wniosku o przyznanie pomocy - tabela IV. Zestawienie rzeczowo-finansowe operacji oraz w biznesplanie. Jednocześnie należy podać uzasadnienie w tym zakresie w biznesplanie.

Jeśli w obrębie działań ochronnych wyodrębniono działania obligatoryjne i fakultatywne, w przypadku których podmiotem odpowiedzianym za ich wykonanie jest rolnik (właściciel/ dzierżawca gruntu) i realizowana inwestycja ma z nimi związek, aby dostać punkty za dane kryterium wskazana do realizacji inwestycja ma realizować zarówno działania obligatoryjne i fakultatywne co należy wykazać.

Gdy określono tylko działania ochronne obligatoryjne lub nie został określony podział na działania ochronne obligatoryjne i fakultatywne (jak ma to miejsce w planach ochrony) należy przyjąć, że są one obligatoryjne i jeśli inwestycja wpisuje się w te działania Wnioskodawca może ubiegać się o przyznanie punktów z tego tytułu.

Zgodnie z przepisami rozporządzenia wykonawczego pomoc przyznaje się w formie refundacji części kosztów kwalifikowalnych, do których zalicza się m.in. koszty zakupu nowych maszyn lub urządzeń, wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przeznaczonych do utrzymania trwałych użytków zielonych, które są uzasadnione wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, adekwatne do panujących w nim warunków gospodarowania, niezbędne do osiągnięcia celu operacji oraz racjonalne. Wśród kosztów określonych w Załączniku nr 1 do rozporządzenia wyodrębniono wozy asenizacyjne z aplikatorami nawozów naturalnych w postaci płynnej typu: doglebowe szczelinowe (tarczowe), węże wleczone lub wyłącznie aplikatory tego typu.

Zatem można ubiegać się o dofinasowanie na zakup wozu asenizacyjnego ze stosownym osprzętem, nawet w przypadku braku zwierząt w gospodarstwie. Ubiegając się o wsparcie należy wykazać źródło pozyskiwania gnojówki/ gnojowicy.

Pomoc w tym typie operacji nie obejmuje kosztów nabycia zwierząt.

Zgodnie z rozporządzeniem o pomoc w ramach operacji typu "Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000" może ubiegać się rolnik jeżeli m.in. w gospodarstwie, którego jest posiadaczem, łączna powierzchnia trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych (w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h rozporządzenia nr 1307/2013), zwanych "trwałymi użytkami zielonymi", położonych na obszarze Natura 2000 wynosi co najmniej 1 ha.

Do ustalenia spełnienia tego warunku uwzględnia się grunty wchodzące w skład gospodarstwa posiadanego przez rolnika w dniu złożenia wniosku, które:

1. stanowią przedmiot własności tego rolnika,
2. zostały oddane w użytkowanie wieczyste temu rolnikowi,
3. są dzierżawione przez tego rolnika z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub od jednostek samorządu terytorialnego, na podstawie umowy dzierżawy zawartej na czas nieoznaczony albo na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku,
4. są dzierżawione przez tego rolnika od podmiotów innych niż wymienione w pkt. 3, jeżeli umowa dzierżawy została zawarta:

• w formie aktu notarialnego albo z datą pewną, oraz
• na okres co najmniej 7 lat od dnia złożenia wniosku;

przy czym grunty wykazane w pkt 3 i 4 będą mogły być uwzględnione, jeżeli jednocześnie do gruntów tych przyznano rolnikowi lub jego małżonkowi jednolitą płatność obszarową na podstawie przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego lub pomoc finansową w ramach działań obszarowych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 lub Programu ROW na lata 2014 - 2020, co najmniej w roku, w którym złożono wniosek, a jeżeli w danym roku nie przyznano jeszcze płatności lub pomocy, płatność lub pomoc została przyznana co najmniej w roku poprzedzającym rok złożenia wniosku.

Zatem jeżeli w sierpniu br. nastąpiło wydzierżawienie co najmniej 1 ha powierzchni "trwałych użytków zielonych" położonych na obszarze Natura 2000, przy założeniu, iż stanowią one jedyne TUZ-y na obszarze NATURA 2000, nie zostałoby spełnione kryterium dostępu do pomocy o którym mowa w § 2 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia MRiRW.

Zgodnie z przepisem § 5 ust. 1 pkt. 4 rozporządzenia wykonawczego zakup agregatu do renowacji (pielęgnacji) łąk, w tym z siewnikiem do podsiewu powierzchniowego stanowi koszt kwalifikowalny. Natomiast agregat składający się z brony talerzowej z nadbudowanym siewnikiem nie będzie stanowił kosztu kwalifikowalnego dla operacji typu „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000”, gdyż nie spełnia zadania  dotyczącego pielęgnacji łąk, może nawet je zniszczyć. Zadaniem agregatów do renowacji (pielęgnacji) łąk jest wyrównanie nierówności na użytkach, spulchnienie (napowietrzenie) darni oraz podsiew traw w przypadku wyposażenia go w specjalistyczny siewnik do siewu traw i nasion drobnych. Taki agregat nie niszczy struktury powierzchniowej runi łąkowej, jedynie ją lekko rozluźnia, tym samym nasiona mają lepszy  kontakt z glebą w celu przyspieszenia kiełkowania nasion traw.

Zakres kosztów kwalifikowalnych został określony w § 5 ust. 1 rozporządzenia.

Wśród kosztów podlegających dofinansowaniu wymieniono m.in. zakup nowych maszyn lub urządzeń, wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia, przeznaczonych do utrzymania trwałych użytków zielonych (a wśród nich rozrzutnik obornika, wóz asenizacyjny z osprzętem, a po nowelizacji rozporządzenia również ładowarkę i ładowacz czołowy).

Finansowanie tych kosztów nie zostało uzależnione od prowadzenia w gospodarstwie produkcji zwierzęcej. Zatem rolnik nieprowadzący produkcji zwierzęcej może ubiegać się o dofinansowanie zakupu rozrzutnika obornika, wozu asenizacyjnego z osprzętem, ładowarki/ ładowacza, przy czym przykładowo ubiegając się o wsparcie na zakup wozu asenizacyjnego należy wykazać źródło pozyskiwania gnojówki/ gnojowicy.  

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że finansowaniu podlegają koszty, które są uzasadnione wielkością produkcji prowadzonej w gospodarstwie, adekwatne do panujących w nim warunków gospodarowania, niezbędne do osiągnięcia celu operacji oraz racjonalne, a inwestycja jako całość m.in.:

• przyczyni się do utrzymania i użytkowania w gospodarstwie trwałych użytków zielonych położonych na obszarze Natura 2000,
• nie będzie negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000,
• nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000 na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych lub w planach ochrony, jeżeli takie plany zostały ustanowione dla danego obszaru,
• w przypadku operacji związanej z działalnością rolniczą w zakresie produkcji zwierzęcej, będzie obejmować wyłącznie inwestycje związane z produkcją w zakresie zwierząt trawożernych oraz w wyniku której nastąpi rozwój prowadzonej w gospodarstwie produkcji zwierzęcej albo zmiana profilu prowadzonej produkcji na produkcję zwierzęcą w zakresie zwierząt trawożernych;
• spełnia wymagania określone przepisami prawa mającymi zastosowanie do takiej inwestycji.

Otrzymana w darowiźnie działka przed złożeniem wniosku o przyznanie pomocy na operacje typu "Inwestycje w gospodarstwach położnych na obszarach Natura 2000", która stanowi własność rolnika i którą rolnik od tego dnia użytkuje, pomimo nie ubiegania się przez niego na tę działkę o przyznanie płatności obszarowych, może być uwzględniona na potrzeby wykazana posiadania 1 ha TUZ na obszarze Natura 2000 (jeżeli w bazach ARiMR funkcjonuje ona jako TUZ tj. była zgłaszana przez poprzedniego użytkownika), celem potwierdzenia spełniania kryterium dostępu do pomocy określonego w 2 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia MRiRW.

Zgodnie z rozporządzeniem o pomoc może ubiegać się rolnik jeżeli m.in. w gospodarstwie, którego jest posiadaczem, łączna powierzchnia trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych (w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h rozporządzenia nr 1307/2013), zwanych "trwałymi użytkami zielonymi", położonych na obszarze Natura 2000, wynosi co najmniej 1 ha. Dodatkowo rozporządzenie określa jakie tytuły własności do tego gruntu są wymagane jako potwierdzenie posiadania 1 ha na obszarze Natura 2000.

Biorąc pod uwagę powyższe, do oceny spełnienia powyższego kryterium dostępu należy brać pod uwagę tylko powierzchnię TUZ (zgodnie z  ww. art. 4 ust. 1 lit. h rozporządzenia nr 1307/2013) na Natura 2000, nie zaś powierzchnię całej działki, która jest położona na tym obszarze lub przez którą przebiega częściowo obszar Natura 2000. Jeśli łącznie wśród gruntów posiadanych przez rolnika jest tylko 0,8 ha TUZ na  obszarze Natura 2000, nie można uznać, iż kryterium dostępu do pomocy określone w § 2 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia MRiRW zostało spełnione.

Zgodnie z  rozporządzeniem wykonawczym dla tego typu operacji kryterium obligatoryjnym (tj. stanowiącym kryterium dostępu do pomocy, wynikającym z § 2 ust. 1 pkt 2 tego rozporządzenia) jest spełnienie warunku dotyczącego posiadania co najmniej 1 ha TUZ (trwałego użytku zielonego) na obszarze Natura 2000, użytkowanego na podstawie określonych tytułów prawnych.

Oceniając spełnienie tego kryterium należy mieć na uwadze, iż definicja TUZ ma swoje źródło w przepisach unijnych. Powierzchnią trwałego użytku zielonego na potrzeby ubiegania się o wsparcie w ramach operacji typu Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach NATURA 2000 jest bowiem powierzchnia trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych w rozumieniu art. 4 ust. 1 lit. h rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. (Dz. Urz. UE L 347 z 20.12.2013, str. 608, z późn. zm.).

W myśl ww. przepisu trwałe użytki zielone i pastwiska trwałe, zwane łącznie "trwałymi użytkami zielonymi", oznaczają grunty wykorzystywane do uprawy traw lub innych pastewnych roślin zielnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych), które nie były objęte płodozmianem danego gospodarstwa rolnego przez okres pięciu lat lub dłużej; mogą one obejmować inne gatunki, takie jak krzewy lub drzewa, które mogą nadawać się do wypasu, pod warunkiem że zachowano przewagę traw i innych pastewnych roślin zielnych, a także - w przypadku gdy zadecydują tak państwa członkowskie - grunty, które mogą nadawać się do wypasu i które stanowią część utrwalonych praktyk lokalnych w przypadkach, gdy trawy i inne zielne rośliny pastewne tradycyjnie nie są roślinnością dominującą na obszarach wypasu.

Zatem nie będą wpisywały się w tę definicję trawy na gruntach ornych od 3 lat nawet w przypadku deklaracji co do ich użytkowania jako łąki przez co najmniej najbliższe 5 lat.

Ze względu na zakres zaświadczenia / opinii w tym obejmującego konieczność odniesienia się do zgodności operacji z celami ochrony obszarów Natura 2000 właściwym podmiotem jest Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Dotyczy to również przypadku gdy obszar Natura 2000, na którym leżą grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego obejmuje w całości lub w części obszar parku narodowego, gdzie sprawującym nadzór nad danym obszarem Natura 2000 w granicach parku narodowego jest dyrektor parku narodowego. Dotyczy to również przypadków w których dla tego obszaru Natura 2000 nie zostały ustanowione takie plany. Wyjątek stanowią inwestycje, o których mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia. W stosunku do nich przyjęto, że wykonywanie w gospodarstwie prac z wykorzystaniem maszyn lub urządzeń do przechowywania, składowania lub zadawania pasz, pojenia, pozyskiwania lub przechowywania mleka oraz przechowywania odchodów zwierzęcych nie oddziałuje negatywnie na cele ochrony obszaru Natura 2000 i tym samym nie wymaga uzyskania opinii/ zaświadczenia z RDOŚ.

W przypadku, gdy trwałe użytki zielone wchodzące w skład gospodarstwa położone są na dwóch (lub więcej) obszarach Natura 2000, dla których ustanowiono plany zadań ochronnych, wystarczy, aby Wnioskodawca, na potrzeby ubiegania się o przyznanie punktów za kryterium określone w § 14 ust. 2 pkt. 4 rozporządzenia, wykazał zgodność operacji z zadaniami ochronnymi (obligatoryjnymi i fakultatywnymi) wynikającymi z jednego dotyczącego jego gospodarstwa planu zadań ochronnych.

Należy przy tym mieć na uwadze, że pomoc przyznaje się na operację polegającą na realizacji inwestycji, która nie jest sprzeczna z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi dla obszaru Natura 2000, na którym jest położone gospodarstwo, w planach zadań ochronnych lub w planach ochrony, jeżeli dla tego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany. Zatem inwestycja, którą Wnioskodawca wykaże na potrzeby uzyskania punktów jako związaną z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi i fakultatywnymi, jakie wynikają dla jego gospodarstwa z danego planu zadań ochronnych, nie może być sprzeczna co najmniej z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi, jakie wynikają dla tego gospodarstwa z kolejnego planu zadań ochronnych.

Przywołany w przepisach rozporządzenia wykonawczego wypas zwierząt dotyczy sytuacji, w której osoba ubiegająca się o wsparcie realizuje operację związaną z produkcją zwierzęcą w zakresie zwierząt trawożernych i deklaruje wypas tych zwierząt na TUZ położonych na obszarach Natura 2000. W takiej sytuacji obowiązują ją pewne ograniczenia związane z prowadzeniem wypasu tych zwierząt tj.:

• zgodnie z działaniami ochronnymi obligatoryjnymi ustalonymi w planach zadań ochronnych lub planach ochrony ustanowionych dla danego obszaru Natura 2000, jeżeli dla danego obszaru Natura 2000 zostały ustanowione takie plany, a w przypadku gdy operacji zostały przyznane punkty w ramach kryterium, o którym mowa w § 14 ust. 2 pkt 4 - również zgodnie z działaniami ochronnymi fakultatywnymi, za które zostały przyznane te punkty, lub
• których liczba (tj. obsada), w przeliczeniu na duże jednostki przeliczeniowe (DJP) wynosi nie więcej niż 2 DJP na hektar tych gruntów, jeżeli dla danego obszaru Natura 2000 nie zostały ustanowione plany zadań ochronnych lub plany ochrony ustanowione dla danego obszaru Natura 2000, albo w planach tych nie określono maksymalnej liczby zwierząt wyrażonej w DJP na hektar tych gruntów.

Wskaźnikiem osiągnięcia celu w tym typie operacji, zgodnie z wzorem wniosku o przyznanie pomocy i umowy o przyznaniu pomocy jest użytkowanie w gospodarstwie co najmniej takiej powierzchni trwałych użytków zielonych położonych na obszarach Natura 2000, która miała wpływ na przyznanie pomocy w związku z przyznaną liczbą punktów, o których mowa w § 14 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia z uwzględnieniem przepisu § 21 ust. 1 pkt 9, do dnia, w którym upływa 5 lat od dnia wypłaty płatności końcowej.   

Realizacja operacji lub jej etapu obejmuje więc osiągnięcie celu operacji oraz wskaźnika jego realizacji, nie później niż do dnia złożenia wniosku o płatność końcową, a gdy Beneficjent został wezwany do usunięcia braków w tym wniosku, nie później niż do ostatniego uzupełnienia wniosku o płatność, jeżeli wniosek wymagał uzupełnienia. Z takiego zobowiązania Beneficjent będzie rozliczany do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty płatności końcowej.

Zgodnie z brzmieniem § 7 ust. 1 rozporządzenia pomoc przyznaje się i wypłaca do wysokości limitu, który w okresie realizacji programu wynosi 500 tys. zł na jednego beneficjenta i na jedno gospodarstwo, z tym że limit ten na inwestycje niezwiązane z budową lub modernizacją budynków inwentarskich, lub adaptacją innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie wynosi  200 tys. zł.

Oceniając jaki limit przysługuje na daną operację należy kierować się powyższym przepisem, w związku planowanym zakresem operacji.

Budową w tym przepisie jest np. wykonanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, modernizacją budynku jest np. przebudowa obiektu budowlanego bądź przystosowanie budynku do innego przeznaczenia albo nowej funkcji, jego ulepszenie (unowocześnienie) i usprawnienie, z kolei adaptacja budynku to przystosowanie budynku do innego użytkowania niż był przeznaczony. Kategorie "budowa", "modernizacja", "adaptacja" użyte w tym przepisie świadczą o efekcie jaki ma być osiągnięty w związku z inwestowaniem w dany budynek.

W ramach limitu 500 tys. zł mogą być ujęte np. elementy, które są nieodłącznym elementem np. budowy i są uwzględnione w dokumentacji technicznej projektu budowlanego, np. wygrodzenia, przegrody, podłogi, posadzki, ogrzewanie budynku, kanały wentylacyjne czy ciągi technologiczne (korytarze przepędowe, gnojowe, paszowe) w zależności od typu budynku i systemu utrzymania zwierząt.

Natomiast zakup urządzeń i maszyn, w tym stanowiących tylko wyposażenie budynku (nie zaś np. jego modernizację), należy wykazywać w ramach limitu 200 tys. zł.

Zatem przykładowo:

A. W przypadku budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli, wykorzystywanych w produkcji zwierzęcej wraz z zakupem instalacji technicznej lub wyposażenia oraz rozbiórki i utylizacji materiałów pochodzących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji,  obowiązuje limit 500 tys. zł tylko pod warunkiem, że jest to inwestycja w budynki inwentarskie (budowa, modernizacja budynków inwentarskich lub adaptacja innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie).

B. W przypadku zakupu nowych maszyn lub urządzeń do:

a) przygotowywania, składowania lub zadawania pasz,

b) pojenia,

c) pozyskiwania lub przechowywania mleka,

d) przechowywania odchodów zwierzęcych

• wraz z zakupem instalacji technicznej lub wyposażenia, obowiązuje limit 200 tys. (np. ładowacz czołowy, wóz paszowy), chyba, że realizacja inwestycji z katalogu określonego w B lit. a-d stanowi np. modernizację budynku inwentarskiego i jest uwzględnione w stosownej dokumentacji technicznej, tj. wyposażanie jest nieodłącznym elementem budowy  lub modernizacji danego budynku, jego adaptacji na budynek inwentarski, wówczas na określone inwestycje z tego katalogu może przysługiwać limit do 500 tys. zł. (np. hala udojowa).

C. W przypadku wyposażenia położonych na obszarze Natura 2000 trwałych użytków zielonych, na których są wypasane zwierzęta, lub wybiegów dla zwierząt, obowiązuje limit 200 tys.

D. W odniesieniu do budowy lub zakupu wiat lub magazynów do przechowywania biomasy skoszonej na trwałych użytkach zielonych, obowiązuje limit 200 tys. niezależnie od tego, czy w gospodarstwie jest prowadzona produkcja zwierzęca, czy też nie.

E. W przypadku budowy magazynu paszowego do składowania płodów rolnych (siana, zboża) należy mieć na uwadze, iż muszą one być związane z produkcją zwierzęcą w zakresie zwierząt trawożernych lub do przechowywania skoszonej biomasy. Zgodnie bowiem z zakresem kosztów kwalifikowalny wsparciu podlegają koszty m.in.:

• budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli, wykorzystywanych w produkcji zwierzęcej wraz z zakupem instalacji technicznej lub wyposażenia oraz rozbiórki i utylizacji materiałów pochodzących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji,
• budowy lub zakupu wiat lub magazynów do przechowywania biomasy skoszonej na trwałych użytkach zielonych.

Zatem wsparciu może podlegać budowa budynku wykorzystywanego w produkcji zwierzęcej (zwierząt trawożernych) służącego do przechowywania siana, w tym również do przechowywania biomasy skoszonej na trwałych użytkach zielonych, gdy nie jest prowadzona w gospodarstwie produkcja zwierzęca. W przypadku tego typu inwestycji obowiązuje limit 200 tys. zł (za wyjątkiem budynków inwentarskich, w przypadku których obowiązuje limit 500 tys. zł). Wsparciu w tym typie operacji nie podlegają natomiast inwestycje w budynki wykorzystywane np. do przechowywania innych płodów rolnych  (np. przechowywania zbóż nie przeznaczonych na paszę dla zwierząt trawożernych w danym gospodarstwie rolnym).