Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

Reforma Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 zakłada wprowadzenie uzależnienia otrzymywania płatności bezpośrednich oraz płatności obszarowych w ramach II filaru WPR w pełnej wysokości od spełnienia przez beneficjentów szeregu podstawowych norm i wymogów związanych m.in. z ochroną środowiska i klimatu, które tworzą podstawowy poziom tzw. zielonej architektury WPR zwany warunkowością.

Przepisy dotyczące warunkowości obejmują podstawowe wymogi w zakresie zarządzania wynikające z prawa unijnego oraz normy utrzymania gruntów w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska ustanowione na poziomie krajowym i wymienione w załączniku III rozporządzenia 2021/2115, odnoszące się do następujących obszarów:

1. klimat i środowisko, w tym woda, gleba i różnorodność biologiczna ekosystemów,
2. zdrowie publiczne, zdrowie roślin,
3. dobrostan zwierząt.

Normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 marca 2023 r. w sprawie norm oraz szczegółowych warunków ich stosowania (Dz. U. poz. 478 z późn. zm.). 

W przypadku stwierdzenia zmniejszenia udziału trwałych użytków zielonych w powierzchni użytków rolnych w skali całego kraju o więcej niż 5%, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne, a rolnicy, którzy są w posiadaniu gruntów, które powstały w wyniku takiego przekształcenia trwałych użytków zielonych, są obowiązani do przywrócenia określonego odsetka tych przekształconych trwałych użytków zielonych lub ustanowienia innego obszaru odpowiadającego temu odsetkowi jako trwałych użytków zielonych nie później niż do dnia 31 maja roku następującego po roku złożenia wniosku o przyznanie pomocy, ale nie później niż do dnia złożenia kolejnego wniosku o przyznanie tej pomocy.

W przypadku, o którym mowa powyżej minister właściwy do spraw rozwoju wsi określi, w drodze rozporządzenia: warunki powodujące powstanie obowiązku przywrócenia trwałych użytków zielonych lub ustanowienia innego obszaru jako trwałych użytków zielonych oraz odsetek, o którym mowa powyżej, mając na względzie powierzchnię posiadanych przez rolników gruntów przekształconych z trwałych użytków zielonych oraz konieczność zachowania powierzchni trwałych użytków zielonych na odpowiednim poziomie.

Wskaźnik referencyjny za 2018 r. wynosi 18,33%.

W 2023 r. wskaźnik trwałych użytków zielonych wynosi 17,77%, a wielkość, o jaką wskaźnik ten jest mniejszy od wskaźnika referencyjnego ustalonego w planie strategicznym WPR wynosi 3,06%.

Norma będzie obowiązywać od 2025 roku.

Użytków rolnych nie wypala się, z tym że ze względów związanych ze zdrowiem roślin dopuszcza się punktowe wypalanie roślin, części roślin lub resztek pożniwnych.

Nie stosuje się nawozów, innych substancji zawierających związek lub związki azotu wykorzystywanych rolniczo w celu zwiększenia wzrostu roślinności ani środków ochrony roślin na użytkach rolnych położonych w odległości do 3 m od:

• brzegu jezior i innych niż jeziora zbiorników wodnych;
• brzegu cieków naturalnych;
• brzegu rowów z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu;
• brzegu kanałów;
• ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej;
• pasa nadbrzeżnego.

Definicja nawozów określona w art. 2.ust. 1, pkt 1 ustawy o nawozach i nawożeniu:

„nawozy” – produkty przeznaczone do dostarczania roślinom składników pokarmowych lub zwiększania żyzności gleb albo zwiększania żyzności stawów rybnych, którymi są nawozy mineralne, nawozy naturalne, nawozy organiczne i nawozy organiczno-mineralne.

Gruntów ornych położonych na stokach o nachyleniu co najmniej 14%:

• nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
• nie utrzymuje się jako ugoru czarnego co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku.

Na gruntach ornych położonych na stokach o nachyleniu co najmniej 14% wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz na plantacjach drzew owocowych położonych na takich stokach utrzymuje się w międzyrzędziach okrywę roślinną lub ściółkę.

Okrywę ochronną gleby utrzymuje się:

• na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa – co najmniej od dnia zbioru uprawy w plonie głównym do dnia 15 października roku, w którym dokonano zbioru tej uprawy w plonie głównym;
• w międzyrzędziach na plantacjach drzew owocowych – co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku.

Warunek utrzymania na powierzchni stanowiącej co najmniej 80 % gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa okrywy ochronnej gleby uznaje się za spełniony również wtedy, gdy rolnik nie dłużej niż przez 4 tygodnie w okresie od dnia zbioru uprawy w plonie głównym do dnia 15 października roku, w którym dokonano zbioru tej uprawy nie utrzymuje okrywy ochronnej gleby na powierzchni gruntów ornych ze względu na wysiew na tej powierzchni roślin ozimych lub międzyplonów.

Jako spełnienie wymogów normy uznaje się m.in.: okrywę roślinną, uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime, ścierniskowe, wsiewki, rośliny bobowate drobnonasienne oraz ich mieszanki z trawami, pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi oraz samosiewami zebranej uprawy, mulczem, ugorem zielonym.

1. W przypadku gdy grunty orne w gospodarstwie obejmują powierzchnię powyżej 10 ha, na tych gruntach uprawy prowadzi się w taki sposób, aby na powierzchni:

• co najmniej 40% gruntów ornych była prowadzona inna uprawa w plonie głównym niż uprawa prowadzona w tym plonie w roku poprzednim;
• wszystkich gruntów ornych taka sama uprawa w plonie głównym nie była prowadzona dłużej niż 3 lata, przy czym przy ustaleniu spełnienia tego warunku bierze się pod uwagę uprawę w plonie głównym prowadzoną nie wcześniej niż w 2023 r.

2. Warunek określony w pkt. 1 uznaje się za spełniony również wtedy, gdy:

1. rolnik:

• prowadzi na formularzu opracowanym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i udostępnionym na jej stronie internetowej rejestr zabiegów agrotechnicznych, który zawiera numer działki ewidencyjnej, oznaczenie działki rolnej, powierzchnię i rodzaj uprawy, datę i rodzaj wykonanych zabiegów agrotechnicznych, datę zbioru uprawy w plonie głównym oraz informacje niezbędne do potwierdzenia wykonania czynności,
• posiada dokumenty w postaci papierowej lub elektronicznej zawierające informacje wskazane powyżej dla rejestru zabiegów agrotechnicznych.

• przechowywane przez okres niezbędny do ustalenia spełnienia tego warunku.

2. na danej powierzchni:

• w uprawę w plonie głównym zostanie wprowadzona wsiewka i ta wsiewka będzie utrzymywana co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub co najmniej przez 8 tygodni od dnia zbioru uprawy w plonie głównym wskazanego w rejestrze lub w innych dokumentach lub
• po zbiorze uprawy w plonie głównym zostanie wprowadzony:

• międzyplon ozimy utworzony przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin, który tworzy okrywę roślinną co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku, przy czym po dniu 15 listopada dopuszcza się mulczowanie tych międzyplonów, lub
• międzyplon ścierniskowy utworzony przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia, utrzymywany co najmniej do dnia 15 października lub co najmniej przez 8 tygodni od dnia wysiewu wskazanego w rejestrze lub w innych dokumentach. 

3. Warunków określonych w pkt 1 nie stosuje się w odniesieniu do gruntów ugorowanych oraz do następujących upraw w plonie głównym:

• roślin bobowatych;
• traw lub innych zielnych roślin pastewnych;
• mieszanek roślin bobowatych drobnonasiennych z trawami;
• upraw wieloletnich;
• plantacji nasiennych kukurydzy.

4. W przypadku gdy warunek określony w pkt. 1 nie został spełniony, a grunty orne w gospodarstwie obejmują powierzchnię:

• powyżej 10 ha i nie więcej niż 30 ha, na tych gruntach prowadzi się co najmniej dwie różne uprawy, przy czym uprawa o największej powierzchni nie może zajmować więcej niż 75 % gruntów ornych;
• powyżej 30 ha, na tych gruntach prowadzi się co najmniej trzy różne uprawy, przy czym uprawa o największej powierzchni nie może zajmować więcej niż 75 % gruntów ornych, a dwie uprawy o największej powierzchni nie mogą łącznie zajmować więcej niż 95 % gruntów ornych.

5. Do celów spełnienia warunków określonych w pkt 1 i 4 za uprawę uznaje się:

• rodzaj roślin;
• formę jarą i ozimą tego samego rodzaju roślin;
• gatunek roślin z rodzin:

1. kapustowatych (Brassicaceae),
2. psiankowatych (Solanaceae),
3. dyniowatych (Cucurbitaceae);

• grunt ugorowany;
• trawy lub inne zielne rośliny pastewne

6.  Warunków określonych w pkt 1 i 4 nie stosuje się w odniesieniu do rolnika, w którego gospodarstwie więcej niż 75% powierzchni:

• gruntów ornych jest:

1. wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych lub
2. ugorowanych, lub
3. wykorzystywanych do uprawy roślin bobowatych lub

• użytków rolnych: 

1. stanowią trwałe użytki zielone lub
2. jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych.

7. Na obszarze, na którym jednocześnie prowadzi się co najmniej dwie uprawy w oddzielnych rzędach, każdą z tych uprawę uznaje się za oddzielną, jeżeli pokrywa ona co najmniej 25% tego obszaru, przy czym powierzchnię obszaru pokrytego oddzielnymi uprawami oblicza się, dzieląc powierzchnię tego obszaru przez liczbę upraw pokrywających co najmniej 25% tego obszaru, niezależnie od udziału danej uprawy na tym obszarze.

8. Obszary, na których w uprawę w plonie głównym wsiewa się drugą uprawę, uznaje się za obszary zajęte jedynie pod uprawę w plonie głównym.

9. Obszary, na których wysiewa się mieszankę nasion, uznaje się za oddzielne uprawy, jeżeli można ustalić, że gatunki roślin z różnych mieszanek nasion różnią się od siebie, a te różne mieszanki nasion nie są stosowane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych.

10. Obszary, na których obok siebie są prowadzone odrębne uprawy, a każda z tych upraw zajmuje obszar o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, uznaje się za obszary objęte jedną uprawą.

11. Rolnik prowadzący produkcję ekologiczną może nie stosować warunków określonych w pkt 1 i 4 w odniesieniu do gruntów ornych w gospodarstwie, na których jest prowadzona taka produkcja, chyba że zrezygnuje z tego uprawnienia we wniosku o przyznanie pomocy. W odniesieniu do pozostałych gruntów ornych w gospodarstwie te warunki stosuje się, jeżeli te grunty obejmują powierzchnię powyżej 10 ha, przy czym jeżeli rolnik zrezygnował z uprawnienia określonego w zdaniu pierwszym, te warunki stosuje się w odniesieniu do wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie tego rolnika, o ile te grunty obejmują powierzchnię powyżej 10 ha.

Na użytkach rolnych będących w posiadaniu rolnika:

• nie niszczy się następujących elementów krajobrazu:

1. drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody,
2. rowów, których szerokość nie przekracza 2 m,
3. oczek wodnych o powierzchni mniejszej niż 100 m²;

• nie przycina się drzew i żywopłotów w okresie od dnia 15 kwietnia do dnia 31 lipca, z wyłączeniem:

1. wierzb,
2. drzew owocowych,
3. gatunków drzew, których uprawa stanowi zagajnik o krótkiej rotacji.

Trwałych użytków zielonych wrażliwych pod względem środowiskowym, objętych normą GAEC 9 i obszarów ponownie przekształconych w trwały użytek zielony nie przekształca się i nie zaoruje.

Rolnik, który wbrew zakazowi przekształcił lub zaorał trwałe użytki zielone położone na obszarach Natura 2000 objęte normą, jest obowiązany do ponownego przekształcenia tego obszaru w trwały użytek zielony, nie później niż do dnia 31 maja roku następującego po roku złożenia wniosku o przyznanie pomocy, ale nie później niż do dnia złożenia kolejnego wniosku o przyznanie tej pomocy.