Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

W dniu 7 grudnia 2021 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej na operacje typu „Restrukturyzacja małych gospodarstw” w ramach poddziałania „Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. poz. 2252) zwane dalej rozporządzeniem zmieniającym.

Zmianie ulegają przepisy dotyczące:

• przyznania pomocy oraz wypłaty pierwszej raty pomocy w zakresie konieczności dokonania oceny oddziaływania na środowisko oraz wymogu dołączenia do wniosku o płatność pierwszej raty ostatecznej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, o ile uzyskanie takiej decyzji jest wymagane;
• sankcji finansowych nakładanych w sytuacji niespełnienia warunku w zakresie prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zaplanowaną w biznesplanie strukturą produkcji.

Na mocy rozporządzenia zmieniającego wprowadzone zostały przepisy, które zobowiązują beneficjenta premii do uzyskania i przedstawienia na etapie wniosku o płatność pierwszej raty pomocy, dokumentów potwierdzających, że realizacja operacji nastąpi zgodnie z zasadami określonymi w przepisach dotyczących oceny oddziaływania na środowisko. Oznacza to, że niezbędne będzie uzyskanie przez beneficjenta decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (w przypadku gdy w związku z realizacją biznesplanu jest wymagane uzyskanie takiej decyzji zgodnie z przepisami o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko) i dołączenie do wniosku o płatność pierwszej raty pomocy kopii tej decyzji.

Zmiany te mają zastosowanie do rolników, którzy ubiegają się o pomoc finansową na realizację operacji typu „Restrukturyzacja małych gospodarstw” począwszy od 2021 r. Nabór wniosków o przyznanie pomocy zakończył się w dniu 30 czerwca 2021 r. W przepisach przejściowych określono, iż do przyznawania przedmiotowej pomocy finansowej w sprawach objętych postępowaniami wszczętymi na wnioski o przyznanie pomocy złożone w naborze w 2021 roku i niezakończonymi decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym rozporządzeniem zmieniającym. W sprawach objętych postępowaniami wszczętymi na wnioski o przyznanie pomocy złożone w naborze przed 2021 roku i niezakończonymi decyzją ostateczną do dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, stosuje się przepisy dotychczasowe. Zatem, beneficjenci, którzy otrzymali pomoc w związku z ubieganiem się o nią w latach ubiegłych i będą składać wnioski o płatność pierwszej raty pomocy po dniu wejścia w życie projektowanego rozporządzenia, nie będą musieli dołączyć do wniosku o płatność pierwszej raty dokumentów, o których mowa powyżej. Do wypłaty pierwszej raty pomocy mają zastosowanie przepisy dotychczasowe również w odniesieniu do następcy prawnego beneficjenta, któremu przyznano pomoc w naborze przeprowadzonym przed 2021 r.

Rozporządzenie zmieniające wprowadziło przepisy łagodzące sankcje finansowe nakładane w sytuacji niespełnienia przez beneficjenta warunku w zakresie prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zaplanowaną w biznesplanie strukturą produkcji. Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami rozporządzenia beneficjent powinien zrealizować biznesplan w terminie przewidzianym w tym biznesplanie, lecz nie później niż do dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy. Warunkiem otrzymania drugiej raty premii było m.in. prowadzenie gospodarstwa zgodnie z zaplanowaną w biznesplanie w okresie docelowym strukturą produkcji. Przy określaniu struktury produkcji roślinnej uwzględnia się rodzaj i powierzchnię upraw, zaś przy określaniu struktury produkcji zwierzęcej - gatunek i liczbę zwierząt gospodarskich. W przypadku niespełniania warunku dotyczącego prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zaplanowaną w biznesplanie docelową strukturą produkcji – zwrotowi podlegało 100% kwoty pierwszej raty pomocy, a druga rata pomocy nie była wypłacana.

W niektórych przypadkach, jeśli określona w okresie docelowym struktura produkcji oscylowała wokół wartości granicznych, nawet niewielka zmiana (np. polegająca na zwiększeniu obsady zwierząt o 2 sztuki czy też dotycząca powierzchni UR o wielkości 2 arów) mogła spowodować zmianę automatycznie wyznaczanego w biznesplanie kierunku produkcji. Beneficjenci często nie byli świadomi tego, że np. większa niż zaplanowana liczba urodzeń zwierząt spowoduje zmianę kierunku produkcji nie zwracali się do Agencji z wnioskiem o zgodę na taką zmianę. W konsekwencji na beneficjenta nakładane były sankcje finansowe w postaci zwrotu 100% pierwszej raty pomocy i odmowy wypłaty drugiej raty pomocy.

Należy w tym miejscu zauważyć, że dotychczasowe przepisy przewidywały możliwość wystąpienia do dyrektora oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z wnioskiem o wyrażenie zgody na zmianę założeń biznesplanu w trakcie jego realizacji. Zgoda jest wydawana w drodze decyzji administracyjnej. Zmiany polegające na zwiększeniu lub zmniejszeniu skali produkcji roślin lub zwierząt w gospodarstwie nie wymagały zgody ARiMR, jeżeli pomimo odstępstw od zaplanowanych działań, został zachowany kierunek produkcji określony w biznesplanie dla docelowej sytuacji gospodarstwa oraz spełniony warunek dotyczący osiągnięcia wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa do poziomu co najmniej 10 tys. euro oraz o co najmniej 20% w stosunku do wyjściowej wielkości ekonomicznej gospodarstwa.

Mając na względzie potrzebę wypracowania i wdrożenia rozwiązań, które w opisywanych przypadkach zapobiegną zwrotom pobranych płatności, wprowadzono zmianę polegającą na tym, że warunek dotyczący realizacji biznesplanu w zakresie prowadzenia gospodarstwa zgodnie ze strukturą produkcji (o którym mowa w § 18 pkt 2 lit. a rozporządzenia[1]) zostanie uznany za spełniony również w przypadku gdy struktura produkcji w okresie docelowym w gospodarstwie beneficjenta będzie różnić się od struktury produkcji określonej w biznesplanie (w opisie docelowej sytuacji gospodarstwa) w taki sposób, że powoduje zmianę kierunku produkcji określonego w biznesplanie dla docelowej sytuacji gospodarstwa. Zastosowanie przedmiotowego rozwiązania będzie jednakże możliwe jedynie w sytuacji, gdy osiągnięta struktura produkcji w okresie docelowym pozwala zachować spójność operacji,
w szczególności w takim zakresie, że elementy biznesplanu nadal pozostają racjonalne i uzasadnione zaś inwestycje są dopasowane do osiągniętej struktury produkcji i został osiągnięty odpowiedni wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa.

Do wypłaty drugiej raty pomocy finansowej, w sprawach objętych postępowaniami wszczętymi
i niezakończonymi wypłatą drugiej raty pomocy albo decyzją ostateczną o odmowie wypłaty drugiej raty pomocy przed dniem wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego, należy stosować przepisy rozporządzenia zmienianego. A zatem, ARiMR nie odmówi wypłaty drugiej raty pomocy, jeżeli zmieniona struktura produkcji w gospodarstwie beneficjenta pozwoli zachować spójność realizowanej operacji, w tym w zakresie inwestycji w środki trwałe, a jednocześnie zostanie osiągnięty wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa do co najmniej 10 tys. euro i co najmniej o 20% w stosunku do wyjściowej wielkości ekonomicznej gospodarstwa.

Do zwrotu pierwszej raty pomocy finansowej, w sprawach objętych postępowaniami wszczętymi i niezakończonymi ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia, należy stosować przepisy rozporządzenia zmienianego. Dlatego sankcja polegająca na zwrocie pierwszej raty pomocy z powodu zmiany docelowej struktury produkcji w ogóle nie będzie stosowana w ramach tych postępowań.

W przypadku gdy na skutek niespełnienia warunku prowadzenia gospodarstwa zgodnie ze strukturą produkcji roślinnej uwzględniającą rodzaj i powierzchnię upraw, lub strukturą produkcji zwierzęcej, uwzględniającą gatunek i liczbę zwierząt gospodarskich, przed dniem wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego, została wydana decyzja o odmowie wypłaty drugiej raty pomocy finansowej lub o ustaleniu nienależnej kwoty pierwszej raty pomocy finansowej, organ, który wydał w tej sprawie decyzję w ostatniej instancji, uchyla lub zmienia taką decyzję. Postępowanie w ww. sprawach organ wszczyna z urzędu niezwłocznie po wejściu w życie rozporządzenia zmieniającego.