Agencja Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa

Podstawowym warunkiem przyznania wsparcia w pełnej wysokości w ramach płatności bezpośrednich jest spełnienie przez beneficjenta norm i wymogów warunkowości.

Na system warunkowości składają się wymogi podstawowe w zakresie zarządzania (SMR) oraz normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC).

Wymogi te zostały podzielone na następujące obszary:

• środowisko, zmiana klimatu oraz utrzymanie gruntów w dobrej kulturze rolnej,
• zdrowie publiczne, zdrowie zwierząt i zdrowie roślin,
• dobrostan zwierząt.

Obszar	Główna tematyka	Wymogi i normy
Klimat i środowisko	Zmiana klimatu (łagodzenie zmiany klimatu i przystosowywanie się do niej)	GAEC1, GAEC2, GAEC3
	Woda	SMR1, SMR2, GAEC4
	Gleba (ochrona i jakość)	GAEC5, GAEC6, GAEC7
	Różnorodność biologiczna i krajobraz (ochrona i jakość)	SMR3, SMR4, GAEC8, GAEC9
Zdrowie publiczne i zdrowie roślin	Bezpieczeństwo żywności	SMR5, SMR6
	Środki ochrony roślin	SMR7, SMR8
Dobrostan zwierząt	Dobrostan zwierząt	SMR9, SMR10, SMR11

Udział trwałych użytków zielonych (TUZ) w powierzchni gruntów rolnych w skali całego kraju nie może się zmniejszyć o więcej niż 5 % w stosunku do roku referencyjnego 2018.

W przypadku zmniejszenia wskaźnika TUZ o więcej niż 5 %, przekształcanie trwałych użytków zielonych jest niedopuszczalne, a rolnicy, którzy przekształcili trwałe użytki zielone, będą zobowiązani do przywrócenia określonej powierzchni gruntu w TUZ lub odtworzenia TUZ na innym gruncie. Przywrócenie TUZ będzie musiało nastąpić najpóźniej do dnia 31 maja następnego roku, a jeżeli rolnik składa wniosek o płatności bezpośrednie przed tym dniem, to wcześniej - do dnia złożenia tego wniosku.

Rok obowiązywania normy od 2025.

Na wyznaczonych obszarach podmokłych i torfowiskach rolnicy będą zobowiązani przestrzegać wymogów, które zostaną doprecyzowane przed wdrożeniem normy w 2025 roku, po odpowiednim dostosowaniu i zmianach w Planie Strategicznym.

Zakaz wypalania użytków rolnych, z tym, że ze względów związanych ze zdrowiem roślin dopuszcza się punktowe wypalanie roślin, części roślin lub resztek pożniwnych.

W przypadku stwierdzenia wypalania na gruntach rolnych powstałych na skutek zalecenia inspektora Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa mającego na celu niszczenie chorób kwarantannowych roślin, sytuacja taka nie będzie traktowana jako niespełnienie normy.

Zakaz stosowania nawozów, innych substancji zawierających związek lub związki azotu wykorzystywanych rolniczo w celu zwiększenia wzrostu roslinności ani środków ochrony roślin na użytkach rolnych położonych  w odległości wynoszącej co najmniej 3 m od:

• brzegu jezior i innych niż jeziora zbiorników wodnych;
• brzegu cieków naturalnych;
• brzegu rowów, z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu;
• brzegu kanałów;
• ujęć wody, jeżeli nie ustanowiono strefy ochronnej;
• pasa nadbrzeżnego.

Jest to dodatkowa norma w stosunku do wymogów określonych w Programie działań w zakresie dyrektywy azotanowej , w ramach których obowiązuje zakaz stosowania nawozów azotowych na gruntach rolnych w odległości wynoszącej 5, 10 lub 20 m w zależności od rodzaju cieku wodnego.

Grunty orne położone na stokach o nachyleniu co najmniej 14% uznaje się za utrzymywane zgodnie z normami, jeżeli gruntów tych:

• nie wykorzystuje się pod uprawę roślin wymagających utrzymywania redlin wzdłuż stoku;
• nie utrzymuje się jako ugoru czarnego co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku.

Na gruntach ornych, położonych na stokach o nachyleniu co najmniej 14%, wykorzystywanych pod uprawę roślin wieloletnich oraz na plantacjach drzew owocowych położonych na takich stokach utrzymuje się w międzyrzędziach okrywę roślinną lub ściółkę.

Norma ma na celu uniknięcie pozostawiania gleby niepokrytej roślinnością w najbardziej newralgicznych okresach. Minimalna okrywa ma zabezpieczyć glebę przed erozją wodną, wietrzną oraz zapobiegać utracie węgla w glebie.

Okrywę ochronną gleby stanowią np.: trawy na gruntach ornych, międzyplony, wsiewki, rośliny bobowate drobnonasienne oraz ich mieszanki z trawami, ale również uprawy główne znajdujące się do 15 października na polu oraz samosiewy zebranej uprawy, pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi, mulcz.

Okrywę ochronną gleby utrzymuje się:

• na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa co najmniej od dnia zbioru uprawy w plonie głównym do dnia 15 października roku, w którym dokonano zbioru tej uprawy w plonie głównym;
• w międzyrzędziach na plantacjach drzew owocowych co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku.

Warunek określony w punkcie 1 uznaje się za spełniony również wtedy, gdy rolnik nie dłużej niż przez 4 tygodnie w okresie od dnia zbioru uprawy w plonie głównym do dnia 15 października roku, w którym dokonano zbioru tej uprawy w plonie głównym, nie utrzymuje okrywy ochronnej gleby na powierzchni gruntów ornych, ze względu na wysiew na tej powierzchni roślin ozimych lub międzyplonów.

Mulcz nie tylko chroni glebę przed erozją wodną i wietrzną, ale zabezpiecza również strukturę gruzełkową przed destrukcją. Spowalnia i zmniejsza spływ powierzchniowy wody oraz ułatwia jej wsiąkanie do gleby. Ogranicza również nagrzewanie się gleby i parowanie wody. Utrudnia kierowanie i wschody chwastów oraz aktywizuje życie mikroorganizmów glebowych i dżdżownic.

Mulczowanie rozumiane jest jako częściowe wymieszanie między-plonu lub części roślin pozostałych po zbiorze plonu głównego (np. słomy) z powierzchniową warstwą gleby.

W przypadku gdy grunty orne w gospodarstwie obejmują powierzchnię powyżej 10 ha, na tych gruntach uprawy prowadzi się w taki sposób, aby na powierzchni:

• co najmniej 40% gruntów ornych była prowadzona inna uprawa w plonie głównym niż uprawa prowadzona w tym plonie w roku poprzednim;
• wszystkich gruntów ornych w gospodarstwie, taka sama uprawa w plonie głównym nie była prowadzona dłużej niż 3 lata, przy czym do ustalenia spełnienia tego warunku bierze się pod uwagę uprawę w plonie głównym prowadzoną nie wczesniej niż w 2023 r.

Powyższy warunek zmianowana upraw uznaje się za spełniony również wtedy, gdy:

1) rolnik:

a) prowadzi na formularzu opracowanym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i udostępnionym na jej stronie internetowej rejestr zabiegów agrotechnicznych, zwany dalej „rejestrem”, który zawiera numer działki ewidencyjnej, oznaczenie działki rolnej,  powierzchnię i rodzaj uprawy,  datę i rodzaj wykonanych zabiegów agrotechnicznych, datę zbioru uprawy w plonie głównym oraz informacje niezbędne do potwierdzenia wykonania czynności dotyczących wprowadzenia wsiewki w uprawę plonie głównym lub wprowadzenia międzyplonu po zbiorze uprawy w plonie głównym, lub

b) posiada dokumenty w postaci papierowej lub elektronicznej zawierające powyższe informacje, zwane dalej „innymi dokumentami”

– przechowywane przez okres niezbędny do ustalenia spełnienia tego warunku;

2) na danej powierzchni:

• w uprawę w plonie głównym zostanie wprowadzona wsiewka i ta wsiewka będzie utrzymywana co najmniej do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub co najmniej przez 8 tygodni od dnia zbioru uprawy w plonie głównym wskazanego w rejestrze lub w innych dokumentach, lub
• po zbiorze uprawy w plonie głównym zostanie wprowadzony:
  • międzyplon ozimy utworzony przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin, który tworzy okrywę roślinną co najmniej od dnia 1 listopada danego roku do dnia 15 lutego kolejnego roku, przy czym po dniu 15 listopada dopuszcza się mulczowanie tych międzyplonów, lub
  • międzyplon ścierniskowy:
    • utworzony przez wysiew co najmniej jednego gatunku roślin w okresie od dnia 1 lipca do dnia 20 sierpnia,
    • utrzymywany co najmniej do dnia 15 października lub co najmniej przez 8 tygodni od dnia tego wysiewu, wskazanego w rejestrze lub w innych dokumentach.

Powyższe zasady nie obowiązują w przypadku upraw korzystnie wpływających na poprawę i zachowanie potencjału gleby, takich jak: rośliny bobowate, trawy lub inne zielne rośliny pastewne, mieszanki roślin bobowatych drobnonasiennych z trawami, uprawy wieloletnie oraz plantacje nasienne kukurydzy.

W przypadku gdy warunek zmianowania nie został spełniony i stosowana jest dywersyfikacja upraw:

1. 1. 1. w gospodarstwach o powierzchni gruntów ornych powyżej 10 ha i nie więcej niż 30 ha - na tych gruntach prowadzi się co najmniej dwie różne uprawy, przy czym uprawa o największej powierzchni nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych;
      2. w gospodarstwach o powierzchni gruntów ornych powyżej 30 ha - na tych gruntach prowadzi się co najmniej trzy różne uprawy, przy czym uprawa o największej powierzchni nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych, a dwie uprawy o największej powierzchni nie mogą łącznie zajmować więcej niż 95% gruntów ornych.

Gospodarstwa, w których prowadzona jest produkcja ekologiczna zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej, uznaje się za spełniające powyższe warunki normy.

Za odrębną uprawę uznaje się:

• rodzaj roślin;
• formę jarą i ozimą tego samego rodzaju roślin;
• gatunek roślin z rodzin: kapustowatych (Brassicaceae), psiankowatych (Solanaceae) i dyniowatych (Cucurbitaceae);
• grunt ugorowany;
• trawy lub inne zielne rośliny pastewne.

Na obszarze, na którym jednocześnie prowadzi się co najmniej dwie uprawy w oddzielnych rzędach, każdą z tych upraw uznaje się za oddzielną, jeżeli pokrywa ona co najmniej 25% tego obszaru, przy czym powierzchnię obszaru pokrytego oddzielnymi uprawami oblicza się, dzieląc powierzchnię tego obszaru przez liczbę upraw pokrywa-jących co najmniej 25% tego obszaru, niezależnie od udziału danej uprawy na tym obszarze.

Obszary, na których w uprawę w plonie głównym wsiewa się drugą uprawę, uznaje się za obszary zajęte jedynie pod uprawę w plonie głównym.

Obszary, na których wysiewa się mieszankę nasion, uznaje się za oddzielne uprawy, jeżeli można ustalić, że gatunki roślin z różnych mieszanek nasion różnią się od siebie, a te różne mieszanki nasion nie są stosowane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych.

Obszary, na których obok siebie są prowadzone odrębne uprawy, a każda z tych upraw zajmuje obszar o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha, uznaje się za obszary objęte jedną uprawą

Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa, w których:

• więcej niż 75% gruntów ornych jest wykorzystywanych do: produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych lub uprawy roślin bobowatych lub ugorowanych, lub
• więcej niż 75% użytków rolnych stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub
• jest prowadzona produkcja ekologiczna (wyłączenie dotyczy gruntów, na których jest prowadzona taka produkcja; wyłączenie jest prawem rolnika, a nie obowiązkiem).

Realizacja normy jest kontrolowana od 2024 r., oznacza to, że:

• od 2024 r. na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w gospodarstwie, w porównaniu z rokiem poprzednim, prowadzona powinna być inna uprawa w plonie głównym,
• od 2026 r. taka sama uprawa w plonie głównym na tej samej powierzchni w ramach całego gospodarstwa nie może się powtórzyć po raz czwarty.

Na użytkach rolnych będących w posiadaniu rolnika:

1) nie niszczy się następujących elementów krajobrazu:

a) drzew będących pomnikami przyrody, objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie przyrody,

b) rowów, których szerokość nie przekracza 2 m,

c) oczek wodnych w rozumieniu art. 4 pkt 10 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 82) o powierzchni mniejszej niż 100 m²;

2) nie przycina się drzew i żywopłotów w okresie od dnia 15 kwietnia do dnia 31 lipca, z wyłączeniem:

a) wierzb,

b) drzew owocowych,

c) gatunków drzew, których uprawa stanowi zagajnik o krótkiej rotacji.

Rolnicy są zobowiązani do przestrzegania zakazu przekształcania lub zaorywania cennych trwałych użytków zielonych, które zostaną wyznaczone na obszarach Natura 2000, w oparciu o opracowywane przez właściwy organ nowe i zaktualizowane plany zadań ochronnych (PZO) i plany ochrony (PO) dla poszczególnych obszarów Natura 2000.

Rolnik, który wbrew zakazowi przekształcił lub zaorał TUZ cenne, jest obowiązany do ponownego przekształcenia tego obszaru w TUZ nie później niż do dnia 31 maja następnego roku, ale nie później niż do dnia złożenia wniosku.

SMR 1 – Ramowa Dyrektywa Wodna - wymogi dotyczace kontroli pozwoleń.

SMR 2 - Ochrona wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego;

SMR 3 - Ochrona dzikiego ptactwa; SMR 4 - Ochrona siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk dzikiej fauny i flory;

Na obszarach Natura 2000 rolnicy zobowiązani są do przestrzegania wymogów obligatoryjnych wynikających z planów zadań ochronnych (PZO) lub planów ochrony (PO) w zakresie dotyczącym typów siedlisk przyrodniczych, gatunków zwierząt i roślin objętych ochroną lub w zakresie dotyczącym gatunków ptaków objętych ochroną, np. poprzez ekstensywne użytkowanie TUZ.

SMR 5 - Bezpieczeństwo żywności i pasz;

Przestrzeganie wymogów dotyczących bezpieczeństwa żywności, w tym dotyczących higieny produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, prowadzenia wymaganej dokumentacji, przestrzegania wymagań z zakresu zdrowia zwierząt produkujących mleko, higieny pomieszczeń i wyposażenia w produkcji mleka, a także higieny podczas udoju i przechowywania mleka.

Wymogi dotyczące bezpieczeństwa pasz, w tym dotyczące wymaganej dokumentacji i higieny (wytwarzanie, przechowywanie, wprowadzanie do obrotu).

SMR 6 - Zdrowie zwierząt;

Wymogi dotyczące posiadania i przechowywania przez 5 lat dokumentacji leczenia zwierząt gospodarskich, niestosowanie w gospodarstwach hodowlanych substancji niedozwolonych, przestrzeganie zakazu uboju zwierząt oraz umieszczania na rynku mięsa od zwierząt, którym podano substancje niedozwolone.

SMR 7 - Zdrowotność roślin;

Wymogi obligujące rolników stosujących środki ochrony roślin do przestrzegania właściwego ich stosowania, zgodnie z etykietą, przy użyciu sprzętu sprawnego technicznie, prowadzenia ewidencji zabiegów oraz posiadania aktualnego zaświadczenie o ukończeniu szkolenia.

SMR 8 - Zrównoważonego stosowania pestycydów;

Wymogi dotyczące ograniczeń w stosowaniu środków ochrony roślin na obszarach chronionych m.in. na terenie parków narodowych, obszarach Natura 2000, strefach ochronnych poboru wody, strefach ochrony siedlisk oraz wymogi dotyczące postępowania z opakowaniami po środkach ochrony roślin, resztkami cieczy użytkowej po zabiegu, czy też unieszkodliwianiem niewykorzystanych środki ochrony roślin).

SMR 9- Dobrostan cieląt; SMR 10 - Dobrostan świń; SMR 11 - Dobrostan zwierząt hodowlanych.

Wymogi dotyczą zapewnienia zwierzętom m.in. odpowiednich warunków bytowych oraz opieki.