Praca i pobyt w Belgii
Praktyczny poradnik dla obywateli polskich przyjeżdżających do pracy na terytorium Belgii
Niniejsze opracowanie jest jedynie materiałem informacyjnym i nie ma mocy prawnej. Wydział Konsularny Ambasady RP w Brukseli nie ponosi odpowiedzialności za skutki decyzji i działań podjętych na podstawie zawartych w nim informacji. Moc wiążącą posiadają jedynie belgijskie przepisy w języku francuskim, niderlandzkim bądź niemieckim.
System prawny
Belgia jest monarchią konstytucyjną i państwem federacyjnym. Posiada federalny rząd i parlament do którego należy: Izba Reprezentantów i Senat. Parlament oraz rząd nadzorują wszystkie kwestie mające związek z ogólnymi interesami państwa.
Belgia składa się z 3 autonomicznych regionów, które posiadają własną władzę wykonawczą i legislacyjną ( Region Stołeczny Brukseli, Region Flamandzki, Region Waloński ) oraz 3 wspólnot językowych (francuskiej w Walonii oraz Brukseli, flamandzkiej we Flandrii oraz Brukseli, niemieckiej w prowincji Liège).
Belgia jest podzielona na 10 prowincji, gdzie do Regionu Flamandzkiego należy: Antwerpia, Brabancja Flamandzka, Limburgia, Flandria Wschodnia, Flandria Zachodnia, a do Regionu Walonii: Brabancja Walońska, Hainaut, Liège, Luksemburg, Namur.
Osoby zamieszkujące w Belgii podlegają różnym kategoriom przepisów prawa. Stosują się do nich nie tylko przepisy wydawane przez federalne władze belgijskie, ale również przepisy wydawane przez jednostki niższego szczebla, takie jak prowincje i lokalne okręgi.
POBYT W BELGII
Pobyt do trzech miesięcy
Na terenie Belgii można przebywać przez 3 miesiące (tzw. pobyt turystyczny), w przeciągu 10 dni należy zgłosić swój pobyt odpowiednim władzom (zazwyczaj jest to urząd miasta lub komisariat policji). W przypadku braku takiego zgłoszenia, może zostać nałożona kara, np. grzywna (w wysokości 200 euro). Obowiązek ten nie dotyczy osób przebywających w szpitalach, hotelach oraz aresztowanych.
Dokumentem podróży uprawniającym do wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) na terytorium Królestwa Belgii do 90 dni jest ważny paszport bądź dowód osobisty. Przed wyjazdem należy się upewnić, czy dokument jest w wystarczająco dobrym stanie i pozwala na stwierdzenie tożsamości.
Należy pamiętać, że w Belgii konieczne jest stałe noszenie przy sobie dowodu tożsamości lub paszportu. Pozostawienie tych dokumentów w domu może być karane grzywną lub w niektórych przypadkach tymczasowym zatrzymaniem (samo w sobie nie jest jednak powodem do wydalenia).
Pobyt powyżej trzech miesięcy
Legalny pobyt, dłuższy niż 3 miesiące wiąże się ze spełnieniem jednego z poniższych warunków. Należy:
− być pracownikiem zatrudnionym na umowę o pracę (salarié) lub prowadzić własną działalność gospodarczą (non salarié);
− być aktywnie poszukującym pracy;
− być studentem studiującym na terenie Belgii, mającym ubezpieczenie zdrowotne;
− dysponować wystarczającymi środkami pieniężnymi na utrzymanie się w Belgii i mieć ubezpieczenie zdrowotne.
W Belgii pobyt obywateli UE może być albo czasowy (séjour non permanent), albo stały (séjour permanent) o który można ubiegać się w urzędzie gminy:
− pobyt czasowy - każdy obywatel UE może zostać pozbawiony prawa pobytu czasowego w pierwszych pięciu latach, jeżeli nie spełni wyżej wymienionych warunków lub jeżeli stanie się zbyt dużym obciążeniem dla pomocy socjalnej (CPAS/OCMW);
− pobyt stały - po 5 latach nieprzerwanego pobytu czasowego obywatele UE mogą otrzymać prawo do pobytu stałego. Prawo to traci się, jeżeli nie przebywa się w Belgii przez dwa następujące po sobie lata.
Meldunek
Osoby ubiegające się o pobyt czasowy występują z prośbą o zameldowanie do urzędu gminy w miejscu zamieszkania.
Dokumenty wymagane do rozpoczęcia procedury:
− polski ważny dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport),
− formularz wielojęzyczny odpisu polskiego aktu urodzenia,
− formularz wielojęzyczny odpisu polskiego aktu małżeństwa (ze wzmianką o ewentualnym rozwodzie czy zgonie małżonka). W poszczególnych przypadkach urząd gminy może wymagać dodatkowych dokumentów.
Dokumenty wydawane przy rejestracji w urzędzie gminy:
− Aneks 19 - tymczasowa karta pobytu (Annexe 19 - demande de l'attestation d'enregistrement),
− Aneks 8 lub karta elektroniczna - dokument potwierdzający rejestrację (meldunek), uprawniający do pięcioletniego pobytu (Annexe 8 ou carte electronique E - attestation d'enregistrement).
Osoby, które przedstawią w urzędzie gminy komplet dokumentów niezbędnych do meldunku, otrzymują dokument A 8 lub kartę elektroniczną.
Jeśli dokumenty nie są kompletne, w Aneksie 19 urzędnik gminy zaznacza, które dokumenty należy donieść, aby otrzymać kartę pięcioletnią. Komplet dokumentów należy przedstawić w gminie w przeciągu 3 miesięcy od daty wydania A 19. Jeżeli nie zostanie to zrobione w terminie, urząd gminy odmawia meldunku (wydaje Annexe 20) - bez nakazu opuszczenia terytorium Belgii. Gmina informuje osobę ubiegającą się o zameldowanie o przysługującym jej dodatkowym terminie (jeden miesiąc) na uzupełnienie i złożenie dokumentów. Niedostosowanie się do powyższego terminu powoduje wydanie przez urząd gminy Aneksu 20 z nakazem opuszczenia terytorium Belgii.
Osoba wnioskująca o zameldowanie musi przekonać administrację, że ma duże szanse na znalezienie pracy. Po 6-8 miesiącach jej sytuacja zostanie sprawdzona.
Studenci:
− dokument potwierdzający zapis do uznanej oficjalnie szkoły,
− ubezpieczenie zdrowotne w Belgii.
Osoby dysponujące wystarczającymi środkami pieniężnymi:
− dokument potwierdzający otrzymywane środki na życie (renta, emerytura i inne),
− ubezpieczenie zdrowotne w Belgii
PRACA W BELGII
Otwarcie belgijskiego rynku pracy dla obywateli polskich nastąpiło z dniem 1 maja 2009 r.
Czas pracy według kodeksu pracy wynosi 38 godzin tygodniowo. W zależności od sektora czas pracy może być dłuższy lub krótszy, np. w sektorze budowlanym pracuje się 40 godzin w tygodniu, ale w zamian za to pracownicy mają dodatkowe dni płatnego urlopu w roku.
Formy umów o pracę
Umowa o pracę może być zawarta zarówno ustnie, jak i pisemnie. Każda umowa o pracę zawarta ustnie jest traktowana jako umowa na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze czasu pracy. Umowa na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy może być zawarta również w formie pisemnej. Wszystkie inne umowy o pracę muszą być zawarte na piśmie. Są to: − umowa o pracę dla studentów/uczniów − umowa o pracę na czas określony − umowa o dzieło (dotycząca konkretnego zlecenia)
− umowa w niepełnym wymiarze czasu pracy − umowa dla osób wykonujących pracę w domu − umowa dla służby domowej
− umowa dla przedstawicieli handlowych − umowa – zastępstwo − umowa dotycząca stażu pracy w przemyśle.
Treść umowy o pracę
Umowa o pracę powinna zawierać następujące informacje: − określenie stron umowy (pracodawca, pracownik)
− data zatrudnienia − określenie rodzaju umowy (czas określony, czas nieokreślony) − określenie rodzaju pracy − określenie wynagrodzenia oraz sposobu jego wypłaty − określenie wymiaru czasu pracy (pełny, niepełny) oraz jeśli to możliwe, grafiku czasu pracy − określenie niezbędnych czynności pracownika w razie niezdolności do pracy (choroby)
− okresy wypowiedzenia − ewentualnie informacje o obowiązku zachowania przez pracownika tajemnicy zawodowej − deklaracja, iż pracownik otrzymał kopię regulaminu pracy − określenie sądów właściwych do rozstrzygania sporów między pracodawcą i pracownikiem
− data zawarcia umowy
− podpisy stron.
Od 1 stycznia 2014 r. weszły w życie nowe przepisy prawa pracy, według których są stosowane jednakowe okresy wypowiedzenia, niezależnie od tego, czy w umowie zawarto informację
o okresie próbnym.
Rozwiązywanie stosunku pracy
Każda ze stron może rozwiązać stosunek pracy pod warunkiem przestrzegania terminów wypowiedzenia ustalonych w kodeksie pracy, branżowym lub zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w umowie o pracę. Wypowiedzenie umowy o pracę musi mieć formę pisemną i musi zawierać następujące informacje: − nazwisko, imię i adres pracownika − nazwę i adres pracodawcy − datę rozpoczęcia okresu wypowiedzenia i długość okresu wypowiedzenia.
Kodeks pracy jasno określa sposób przekazania wypowiedzenia umowy, pod rygorem nieważności. Jeśli umowę wypowiada pracodawca, wypowiedzenie może być przekazane pracownikowi tylko i wyłącznie listem poleconym lub pismem komorniczym. Każdy inny sposób, np. wypowiedzenie ustne, telefoniczne, zwykły list, przekazanie do ręki za potwierdzeniem odbioru lub przez osoby trzecie jest nieważne. Pracownik, który otrzyma wypowiedzenie w sposób niewłaściwy, w żadnym wypadku nie powinien przerywać pracy. Powinien nadal stawiać się w pracy i na wszelki wypadek postarać się o wiarygodnych świadków. W przeciwnym razie może stać się ofiarą nieuczciwego pracodawcy, który np. wypowie umowę przez telefon, a następnie posądzi pracownika, że porzucił pracę lub że był nieobecny w pracy bez usprawiedliwienia. Jeśli umowę o pracę wypowiada pracownik, Wypowiedzenie może być przekazane na trzy sposoby:
− listem poleconym (aangetekend/recommandé)
− pismem komorniczym − osobiście za potwierdzeniem odbioru, czyli na kopii lub na drugim egzemplarzu
Wypowiedzenia
Pracodawca musi złożyć swój podpis i datę otrzymania wypowiedzenia. Również w tym przypadku każdy inny sposób przekazania wypowiedzenia (SMS, e-mail, fax, przez osoby trzecie itp.) jest nieważny i może być potraktowany jako zerwanie umowy przez pracownika.
Praca sezonowa
Każdy pracownik może przepracować maksymalnie 65 dni w roku w systemie pracy sezonowej. Wyjątek stanowi zatrudnienie przy zbiorach cykorii, które może trwać maksymalnie 100 dni w roku, oraz zatrudnienie przy pracach rolnych, które może trwać maksymalnie 30 dni w roku. Pracownik może być zatrudniany u różnych pracodawców i może łączyć zlecenia.
Zatrudnienie w systemie pracy sezonowej nie wymaga pisemnej umowy. Każdy pracownik, jeszcze przed podjęciem pracy sezonowej, musi otrzymać od pracodawcy tzw. kartę zbiorów (plukkaart / la carte de cueillette), kartę rolną (landbouwkaart / la carte agricole) lub tzw. formularz okolicznościowy. Pracodawca występuje o kartę zbiorów lub formularz okolicznościowy do branżowego Funduszu Socjalnego. Kartę zbiorów, kartę rolną lub formularz należy mieć zawsze przy sobie; trzeba je regularnie wypełniać (przepracowane dni i godziny). Niezależnie od tego, u ilu pracodawców się pracuje, wypełnia się wciąż tę samą kartę. Jeśli karta jest całkowicie wypełniona, pracodawca odsyła ją do branżowego Funduszu Socjalnego.
Uwaga: pracownik ma prawo tylko do jednej karty zbiorów lub karty rolnej w roku. Osoby niemające miejsca zamieszkania w Belgii muszą zgłosić się do urzędu gminy. Wyda on im właściwy dokument pobytowy.
Pomoc w sytuacji sporu z pracodawcą
W przypadku łamania przepisów prawa pracy (niewypłacanie pensji w terminie, praca w godzinach nadliczbowych, wydłużanie czasu pracy, nieudzielanie urlopów itp.) instytucją kompetentną do przeprowadzenia kontroli u pracodawców jest Inspekcja pracy – Directions extérieures du Contrôle des lois sociales/ Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten. Wykaz miejscowych inspekcji pracy na terenie Belgii znajduje się na stronie internetowej www.emploi.belgique.be.
Pozew przeciwko pracodawcy można złożyć także w Sądzie Pracy - Tribunal du travail – wykaz adresów Sądu Pracy w poszczególnych miastach znajduje się na stronie www.juridat.be.
W przypadku sporu z pracodawcą, upadłości firmy pracodawcy oraz w razie problemów dotyczących wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracownik może korzystać z pomocy związków zawodowych. Z reguły jednak warunkiem skorzystania z bezpłatnej pomocy prawników jest przynależność do związku minimum 6 miesięcy (w momencie powstania konfliktu).
Związki Zawodowe na terenie Belgii (Syndicats de travailleurs)
Confédération des syndicats chrétiens CSC- ACV
Fédération générale du travail de Belgique FGTB -ABVV
Confédération Nationale des Cadres CNC -NCK
Centrale générale des syndicats libéraux de Belgique CGSLB -ACLVB
Praca w systemie interim
Osoba poszukująca pracy może zapisać się w kilku agencjach pracy tymczasowej (interim) jednocześnie. Agencja nie może żądać wynagrodzenia za zapisanie osoby poszukującej pracy ani za znalezienie pracy.
Agencja interim musi podpisać z pracownikiem umowę o pracę na każdy okres zatrudnienia. Każda agencja jest zobowiązana do stosowania wzoru umowy, który został sporządzony wspólnie przez związki zawodowe i przez pracodawców. Model umowy można znaleźć na stronie w języku niderlandzkim www.acv-interim.be (zakładka contract en arbeidsduur) lub w języku francuskim www.csc-interim.be (zakładka contcract et durée de travail). Pracownik musi otrzymać umowę o pracę najpóźniej w ciągu 2 dni roboczych od momentu podjęcia pracy. Pracownicy zatrudnieni przez biuro interim otrzymują 2 regulaminy pracy: 1 ze swojej agencji interim, 2. z przedsiębiorstwa, w którym pracują, czyli od użytkownika.
Opodatkowanie dochodów
Każdy, kto osiąga dochody jest zobowiązany odprowadzać podatek dochodowy. Na wysokość podatku dochodowego ma wpływ nie tylko wysokość dochodów, ale również sytuacja rodzinna oraz niektóre wydatki podatnika. Każdy podatnik ma obowiązek składania corocznych zeznań podatkowych do urzędu skarbowego w celu rozliczenia się.
Obowiązek podatkowy w Belgii powstaje w momencie zameldowania, chyba że dana osoba zameldowana była lub przebywała na terenie Belgii faktycznie dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym oraz roku poprzedzającym dany roku podatkowym.
Przydatne linki do stron internetowych:
podatki.gov.pl – portal podatkowy Ministerstwa Finansów
finances.belgium.be – strona federalnego Ministerstwa Finansów, informacja na temat belgijskiego systemu podatkowego.
INFORMACJE DLA KIEROWCÓW I POSIADACZY SAMOCHODÓW
Obowiązek przerejestrowania samochodu
Osoba zameldowana na terenie Belgii, a korzystająca i wprowadzająca do ruchu pojazd na polskich numerach rejestracyjny, ma bezwzględny obowiązek rejestracji auta w belgijskim urzędzie. Od tego obowiązku nie ma możliwości uchylenia się. Nie ma znaczenia, iż osoba korzystająca z samochodu nie jest jego właścicielem. Powyższa zasada odnosi się do każdego użytkownika pojazdu. Bez znaczenia pozostaje również czy użytkownik korzystał z pojazdu tymczasowo.
W przypadku nierespektowania powyższej zasady grożą kary sięgające nawet do 3 tysięcy euro. Począwszy od upomnienia, przez zajęcie tablic rejestracyjnych, aż po zajęcie samego pojazdu. W przypadku zajęcia tablic lub samochodu pojazd niezwłocznie zostanie odwieziony przez służby holownicze na parking strzeżony. W konsekwencji użytkownik pojazdu będzie zobligowany do uiszczenia wysokich kosztów holowania oraz postoju auta, a często także będzie musiał udowodnić, iż samochód został lub w najbliższym czasie zostanie wywieziony za granicę Belgii lub zarejestrowany w Belgii. Wówczas, w celu odzyskania samochodu, Policja wystawi zaświadczenie, które następnie należy przekazać właściwym służbom holowniczym lub parkingowym.
Prawo belgijskie przewiduje, że osoba będąca rezydentem Belgii może poruszać się pojazdem zarejestrowanym w Polsce w przypadku gdy:
− jest pracownikiem firmy zagranicznej, gdy samochód zarejestrowany jest na firmę
− jest pracownikiem instytucji międzynarodowych, mających siedzibę za granicą, gdy samochód jest zarejestrowany na instytucję. Pracownicy delegowani, przebywający w delegacji maximum 183 dni kalendarzowe w roku. W wyżej wymienionych przypadkach, na prośbę organów kontroli, należy to odpowiednio udokumentować.
Prawo zwalnia z obowiązku rejestracji w Belgii samochodu użytkowanego przez rezydenta, jeżeli pojazd jest wypożyczony od profesjonalnego usługodawcy czyli firmy wynajmującej samochody (na maksymalnie 6 miesięcy). Oznacza to, że rezydent nie może poruszać się na terenie Belgii samochodem zarejestrowanym w Polsce a należącym, np. do kogoś z rodziny nawet jeżeli upoważnienie do jego prowadzenia będzie potwierdzone notarialnie. Z obowiązku rejestracji pojazdu zwolnione są również osoby przebywają na krótko w Belgii (np. na zasadzie odwiedzin).
Podstawa prawna: Rozporządzenie Królewskie z dnia 20 lipca 2001 r. dotyczące rejestracji pojazdów (Monitor belgijski z dnia 8.08.2001 r.). Treść Rozporządzenia znajduje się na stronie internetowej Monitora belgijskiego: www.moniteur.be. Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej Ministerstwa Transportu w dziale Dyrekcji Rejestracji Pojazdów - Direction pour l'Immatriculation des Véhicules - Directie Inschrijving voertuigen.
Prawo jazdy
Obecnie dokumenty uprawniające do kierowania pojazdem wydane w jednym z państw członkowskich wspólnoty, są uznawane na terenie całej Unii Europejskiej (dyrektywa Rady Unii
Europejskiej w sprawie praw jazdy z 29 lipca 1991 r.).
Dotyczy to następujących kategorii praw jazdy: AM, A1, A2, A, B, BE, B1, B1E, C1, C1E, C, CE, D1, D1E, D, DE
Format i wygląd prawa jazdy muszą być oparte na wspólnotowym wzorcu.
Będąc w posiadaniu polskiego prawa jazdy nie ma formalnego obowiązku jego wymiany na belgijskie. Jeśli jednak polski kierowca postanowi zamieszkać w jednym z krajów UE, może wnioskować o wymianę prawa jazdy na to, które wydawane jest w miejscu jego pobytu. Należy wówczas udać się do Urzędu (wizytę można poprzedzić kontaktem telefonicznym, aby ustalić, jakie dokumenty będą wymagane). Z pewnością niezbędne jest okazanie polskiego prawa jazdy i dostarczenie zdjęcia. Warunkiem wydania dokumentu w Belgii jest również to, aby zainteresowany był zameldowany na terenie Belgii na pobyt stały.
W praktyce, nieposiadanie belgijskiego prawa jazdy może powodować rozmaite problemy, w przypadku:
- posiadania pojazdu na belgijskich numerach rejestracyjnych;
- stwierdzenia, w wyniku pomiaru radarem, przekroczenia dopuszczalnej prędkości i przesłania mandatu do miejsca zamieszkania;
- stwierdzenia, w wyniku pomiaru radarem, znacznego przekroczenie maksymalnej prędkości, które nie kwalifikuje się już do wystawienie mandatu, a jedynie bezpośredniego skierowania sprawy do sądu policyjnego.
System belgijski w pierwszej kolejności sprawdza, kto jest posiadaczem samochodu, np. Jan Kowalski, a następnie, czy Jan Kowalski ma prawo jazdy. Jeśli jest w posiadaniu polskiego prawa jazdy a nie belgijskiego, to system automatycznie wykaże, że Jan Kowalski nie ma prawa jazdy. W rezultacie wezwanie do sądu, z powodu przekroczenia dopuszczalnej prędkości, będzie obejmować także prowadzenie samochodu bez prawa jazdy, a sprawca zostanie ukarany. W przypadku wezwania do Sądu można wskazać na posiadania polskiego prawa jazdy. Problem może pojawić się w sytuacji, gdy sprawca otrzyma jedynie mandat bez wezwania do Sądu. Prokurator wystawiając mandat i decydując o zakończeniu postępowania może nie mieć sposobności ustalenia, iż sprawca jest w posiadaniu polskiego prawa jazdy, wówczas swoje racje można przedstawić w postępowaniu sądowym, co wiąże się z dodatkowymi, wyższymi kosztami dla zainteresowanego.
W przypadku zagubienia lub kradzieży polskiego prawa jazdy, w celu wydania nowego belgijskiego dokumentu, należy okazać w belgijskim urzędzie zaświadczenie wydane z polskiego urzędu komunikacyjnego, przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język francuski lub niderlandzki, stwierdzające, że konkretna osoba ma prawo jazdy, wskazujące kategorię oraz datę wydania dokumentu i ewentualnie okres na jaki dokument został wydany. Na podstawie tego dokumentu urząd belgijski wystawi nowe prawo jazdy.
Odwołanie od mandatu
Od otrzymanego mandatu można odwołać się do odpowiedniego dla miejsca zatrzymania Sądu, tzw. Parquet/ Parket w przeciągu 15 dni od jego wystawienia. Odwołanie winno być sporządzone w języku urzędowym, niderlandzkim dla niderlandzkojęzycznej części Belgii lub francuskim dla francuskojęzycznej część Belgii. Przed rozpoczęciem procedury odwoławczej należy upewnić się, że można przedstawić nieodparte dowody, iż czyn, za który zostało się ukaranym nie jest wykroczeniem. Jeśli Sąd Policyjny uzna, że argumenty apelującego są niewystarczające, ma prawo nałożyć nową karę pieniężną (zazwyczaj wyższą od tej wyznaczonej przez funkcjonariuszy policji), uwzględniającą koszty postępowania sądowego.
Przydatne strony www:
https://odyseusz.msz.gov.pl/