Centrum Projektów Polska Cyfrowa

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Pojęcie inteligencji emocjonalnej upowszechnił na świecie Daniel Goleman zwracając uwagę, że iloraz inteligencji i wiedza fachowa nie pozwalają trafnie przewidzieć naszego sukcesu w dorosłym życiu. To czy uda nam się w satysfakcjonujący dla nas sposób ułożyć życie prywatne, zawodowe oraz społeczne, zależy także od inteligencji emocjonalnej. W najprostszy sposób można ją rozumieć jako sprawność poruszania się w świecie emocji (własnych i innych osób) oraz nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi.

Z czego składa się inteligencja emocjonalna?

Istnieje kilka modeli inteligencji emocjonalnej, ale te najbardziej rozpowszechnione wskazują na pięć elementów składowych:

• umiejętności rozpoznawania własnych emocji, czyli samoświadomość – pozwala uczniom rozpoznawać i nazywać wszystkie emocje, których doświadczają i które przeżywają; kontakt z własnymi emocjami i ich samoświadomość stanowi podstawę samoregulacji i innych umiejętności składających się na inteligencję emocjonalną;
• umiejętność kierowania własnymi emocjami i zarządzania nimi, czyli samoregulacja – pozwala młodym ludziom zyskać kontrolę nad własnymi emocjami, ułatwia świadome reagowanie na przeżywane emocje, np. uspakajanie się w przypadku przeżywania strachu,  szukanie pocieszenia w momencie przeżywania smutku;
• zdolność do motywowania się – pozwala młodym ludziom podtrzymywać zaangażowanie w obliczu mierzenia się z trudniejszymi wyzwaniami, odraczać gratyfikację (czyli nagrodę za nasz wysiłek) i w konsekwencji skutecznie dążyć do realizacji celów, które wymagają wysiłku przez dłuższy okres czasu;
• rozpoznawanie emocji u innych osób i dostrajanie się do nich, czyli empatia – ta umiejętność pozwala na zrozumieć i współodczuwać z innymi ludźmi ich emocje, zrozumieć ich potrzeby i odpowiedzieć na nie, wtedy gdy jest to zasadne
• nawiązywanie i podtrzymywanie relacji z innymi ludźmi – to umiejętność, która wykorzystuje wszystkie poprzednie elementy: świadomość własnych emocji i rozumienie emocji innych, by móc wejść z nimi w relacje i robić coś wspólnie.

Dlaczego to jest ważne?

Inteligencja emocjonalna pozwala nam skutecznie mierzyć się z wyzwaniami, które stają przed nami – zarówno w szkole, jak i poza nią. Jest istotna zarówno wtedy, kiedy mierzymy się z nimi indywidualnie, jak i wtedy gdy pracujemy w grupie – na przykład nad rozwiązaniem interdyscyplinarnego problemu. Co ważne, badania pokazały, że w szkołach, które prowadzą programy rozwijania umiejętności społeczno-emocjonalnych uczniowie są bardziej zmotywowani do pracy i uzyskują lepsze wyniki w nauce.

Inteligencja emocjonalna pomaga również młodym ludziom w radzeniu sobie z tak rozpowszechnionymi teraz problemami emocjonalnymi i psychospołecznymi, w tym także ze stresem, którego niestety często doświadczają uczniowie i uczennice także w szkole.

Praca nad inteligencją emocjonalną w szkole to więc okazja do wyposażenie młodych ludzi w umiejętności, które są konieczne do życia w szkole i poza szkołą. To zestaw umiejętności, który jest nam nie tylko potrzebny w dorosłym życiu, ale także może być wykorzystywany i praktykowany z dnia na dzień. Wszyscy przecież mierzymy się z trudnymi sytuacjami, doświadczamy przy tym różnych emocji, wchodzimy w relacje z innymi.

Co mogę zrobić jako nauczycielka lub nauczyciel?

• rozmawiać z uczniami o emocjach – zauważać swoje emocje, zauważać emocje uczniów i zachęcać do podejmowania refleksji na ich temat;
• poprowadzić zajęcia o motywacji wewnętrznej i zewnętrznej oraz znaczeniu wytrwałości i uporu w dążeniu do własnych celów;
• zorganizować zajęcia, w czasie których uczniowie będą analizowali to samo zdarzenie z różnych perspektyw ucząc się rozpoznawać emocje innych osób;
• uczyć uczniów współpracy poprzez wykorzystywanie na lekcji pracy w grupach i podsumowywanie tej pracy.

Takie zajęcia można wbudować we własny plan pracy wychowawczej i prowadzić je w czasie cotygodniowych godzin do dyspozycji wychowawcy. Można też zaprosić do współpracy pedagoga lub psychologa szkolnego lub wziąć udział w jednym z oferowanych szkołom programów rozwoju umiejętności społeczno-emocjonalnych uczennic i uczniów.

Więcej informacji:

Daniel Goleman, Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań, 2012.

Stuart Shanker, Teresa Barker, Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości, Mamania, Warszawa, 2016.