Mokradła to ekosystemy kluczowe dla ochrony 40% gatunków roślin i zwierząt
30.11.2022
W Polsce to miejsce życia wielu rzadkich i zagrożonych torfowców i rosiczek, a także ptaków, choćby takich jak wodniczka czy dubelt. Według szacunków naukowców ponad połowa gatunków i siedlisk przyrodniczych, które wymagają ochrony, to właśnie obszary wodno-błotne. Torfowiska i mokradła to również „naturalne gąbki”, które przede wszystkim za sprawą mchów, potrafią magazynować duże ilości wody, jaka pojawia się podczas wiosennych roztopów i w czasie obfitych opadów. Tereny podmokłe z jednej strony zmniejszają więc ryzyko podtopień, a z drugiej – stają się naturalnym magazynem wodnym, kiedy nadchodzi susza.
Na mokradłach zaczęła się także historia ludzkiej cywilizacji. Starożytne kultury, które pojawiły się pomiędzy Tygrysem i Eufratem w Mezopotamii, nad Rzeką Żółtą w Chinach, Indusem w Indiach czy Nilem w Egipcie, na trwałe wpisały się w historię ludzkości. Było to możliwe dzięki występującym w dolinach rzek żyznym glebom i dostępności wody potrzebnej do uprawy roli. Gdy społeczeństwa się rozwijały, a rolnictwo podlegało intensyfikacji, konieczne było zagospodarowywanie coraz rozleglejszych obszarów. Przez setki lat osuszano więc bagna, pozyskiwano torf i przekształcano tereny nadrzeczne. Z czasem obszary te zostały wchłonięte przez rozrastające się miasta. Przykładem jest choćby Warszawa, gdzie popularne dziś dzielnice takie jak Wilanów czy Saska Kępa, to dawne nadwiślańskie mokradła.
Od 1900 r. na świecie zniknęło blisko 2/3 terenów wodno-błotnych, z czego najwięcej w Europie. Wpłynęło to lokalnie na mikroklimat, zwiększyło podatność na zanieczyszczenie środowiska i nasiliło skutki suszy. Sytuacja zaniepokoiła naukowców i społeczność międzynarodową. Aby przeciwdziałać zanikaniu mokradeł uchwalono Konwencję Ramsarską, z 2 lutego 1971 roku, do której przystąpiło 171 państw, w tym Polska. Konwencja zobowiązuje do ochrony i zrównoważonego użytkowania cennych obszarów wodno-błotnych. W Polsce tereny podmokłe zajmują niemal 14% obszaru kraju, według danych Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych, to ok. 4,4 mln ha. Szacuje się, że we wszystkich torfowiskach zmagazynowanych jest łącznie 35 mld m3 wody, czyli blisko dwa razy więcej niż we wszystkich polskich jeziorach!
Dziś, dzięki rosnącej świadomości społecznej, coraz częściej dostrzegamy, że mokradła służą ludziom i zwierzętom. Zwiększają bioróżnorodność, pochłaniają zanieczyszczenia, zmniejszają ryzyko zjawisk ekstremalnych, spowodowanych zmianami klimatu. Z kolei zaniedbane, zarastające lub nadmiernie osuszane, mogą uwalniać duże ilości dwutlenku węgla i metanu. Dlatego tak ważne jest właściwe gospodarowanie oraz aktywna ochrona tych cennych ekosystemów. Działania są realizowane m.in. w ramach ochrony obszarów Natura 2000, wspieranych przez inne programy, do których należy Program LIFE.
Program LIFE to jedyny, zarządzany na poziomie Komisji Europejskiej program, który jest bezpośrednio poświęcony ochronie środowiska, przyrody i klimatu oraz transformacji energetycznej. Realizowany w jego ramach projekt „Odtworzenie oraz zachowanie obszarów bagiennych, torfowisk i terenów podmokłych na obszarach Natura 2000 i Zielonej Infrastruktury” ma zwiększyć możliwości aktywnej ochrony w tamach obszarów Natura 2000 i przyczynić się do renaturyzacji nawet 35% mokradeł. Projekt jest realizowany na wniosek Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej. Współbeneficjentami są Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska oraz Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Program jest dofinansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na kwotę 58 mln zł. Całkowity budżet tego największego – jak dotychczas projektu LIFE z zakresu czynnej ochrony przyrody wynosi ponad 165 mln złotych.
Więcej informacji o programie w komunikacie na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska.