Edukacja Ekologiczna

Zwykło się uważać, że pszczoły to jedne z najpracowitszych zwierząt w świecie przyrody – i to twierdzenie jest całkowitą prawdą, o której nie powinniśmy zapominać. Być może nie lubisz miodu lub nie leczysz się propolisem, ale czy wiesz, że szacuje się, że dzięki pracy owadów, w tym właśnie pszczół powstaje nawet około ⅓ światowej produkcji żywności? To dzięki nim mamy w naszej diecie owoce i warzywa. Dlaczego to właśnie pszczoły są tak ważne dla funkcjonowania ekosystemów?

Otóż pszczoły należą do tzw. owadów zapylających, które pełnią istotną rolę w przyrodzie. Zapylanie roślin przez owady jest jednym z kluczowych sposobów na zachowanie różnorodności biologicznej – a zatem to same pszczoły w ogromnej mierze dbają o bioróżnorodność! Od ich pracy uzależnione jest istnienie ogromnej liczby gatunków roślin, a także zwierząt, które żywią się nasionami i owocami. 

Praca pszczół i innych owadów zapylających jest niezwykle ważna dla rolnictwa. Umożliwia produkcję w sektorze warzywniczym, sadowniczym i przy uprawach roślin oleistych, takich jak choćby rzepak i słonecznik. Również w ekosystemach leśnych pszczoły przyczyniają się do wzrostu liczby zdrowych nasion, a tym samym do urodzaju leśnych owoców takich jak jagody, borówki czy leśne maliny.

Co to jednak są pszczoły? Dla większości z nas słowo to kojarzy się z hodowaną w pasiekach pszczołą miodną, podczas gdy w Polsce występuje blisko 500 gatunków dzikich pszczół. Wśród nich jest choćby murarka, miesierka oraz trzmiele - mylnie nazywane niekiedy bąkami. Pszczoła miodna pełni najważniejszą rolę w produkcji żywności, ponieważ wykorzystywana jest praktycznie na skalę przemysłową. Jest owadem hodowanym przez człowieka, mieszka w ulu i oczywiście produkuje miód. Dzikie pszczoły natomiast nie produkują miodu i nie mieszkają w ulach – zakładają gniazda w różnych miejscach, niektóre same wykopują sobie gniazdo w ziemi, a inne korzystają z gotowych już miejsc, wykorzystując norki lub otwory i szczeliny np. w pustych łodygach roślin albo pod korą czy w martwym drewnie. Naukowcy ocenili też, mają ogromy udział w zapylaniu roślin – za blisko 40% wizyt owadów na kwiatach uprawianych roślin odpowiadają właśnie dziko występujące owady zapylające, w tym różne gatunki pszczół.

W ostatnich dziesięcioleciach widoczny jest wyraźny spadek liczebności owadów zapylających, w tym dzikich pszczół. Prawie połowa występujących w Polsce gatunków jest zagrożona wyginięciem. Warto dodać, że w przypadku gatunków żyjących dziko ochrona jest dużo trudniejsza niż w przypadku pszczoły miodnej. Według naukowców naturalne środowisko, w którym pszczoły żyły od tysięcy lat, ulega ogromnym zmianom wskutek działalności człowieka. Największe zagrożenie stanowią środki ochrony roślin, ograniczony dostęp do zróżnicowanego pokarmu, utrata siedlisk i zmiany klimatu.

Dlatego dbając o siedliska pszczół i ułatwiając im znajdowanie pokarmu, jednocześnie wykazujemy troskę nie tylko o te owady same w sobie, lecz również o cały skomplikowany system zależności w ekosystemach i w gruncie rzeczy również o nas samych. Mniej pszczół w przyrodzie, to trudniej dostępne i gorsze jakościowo owoce i warzywa, zmniejszenie bioróżnorodności w przyrodzie, a nawet przyspieszenie erozji gleb. Dlatego dziś, a także każdego następnego dnia, dbajmy o bioróżnorodność - dzięki pszczołom i razem z pszczołami!