Główny Inspektorat
Sanitarny

Narażenie zawodowe najczęściej definiowane jest jako podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywaniem pracy.

Narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenia na stanowisku pracy. W przeciwieństwie do określenia poziomu potencjalnego narażenia, opartego głównie na opisach procesów technologicznych, dokumentach i innych źródłach pisanych, określenie warunków na stanowiskach pracy wymaga dokładnych oględzin ocenianych stanowisk. Przegląd ten ma na celu zidentyfikowanie możliwych źródeł narażenia, w tym czynników, których oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do powstania choroby zawodowej lub innego schorzenia związanego z wykonywaną pracą. Dla czynników szkodliwych dla zdrowia pracowników, tj. dla których zostały określone poziomy dopuszczalnych stężeń i natężeń pracodawca przeprowadza badania i pomiary.

Przed przystąpieniem do przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca dokonuje rozeznania:

• procesów technologicznych i występujących w nich czynników szkodliwych dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy,
• organizacji i sposobu wykonywania pracy.

W przypadku stosowania w środowisku pracy niebezpiecznych substancji chemicznych lub ich mieszanin, wyjściowym źródłem informacji o właściwościach fizyko-chemicznych danej substancji/mieszaniny oraz zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania są spisy tych substancji/mieszanin oraz karty charakterystyki.

Z problematyką narażenia na czynniki szkodliwe środowiska pracy jest ściśle związane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2011 r., poz.166, ze zm.). Rozporządzenie reguluje szczegółowo, kiedy i z jaką częstotliwością należy przeprowadzać badania i pomiary, jednocześnie wskazuje laboratoria, które mogą wykonywać takie pomiary.

Pomiary i badania czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy mogą być prowadzone m.in. w celu:

• szacowania oceny ryzyka zdrowotnego,
• oceny zgodności warunków pracy z obowiązującymi przepisami,
• oceny skuteczności stosowanych środków prewencji technicznej,
• oceny procesu technologicznego i jego dynamiki.

Uzyskane wyniki badań i pomiarów stężeń i natężeń szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy porównuje się z dopuszczalnymi wartościami normatywów higienicznych, określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 2018 r., poz. 1286, ze zm.). Rozporządzenie ustala: najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (NDS) i najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy (NDN) oraz inne wartości normatywne dla tych czynników.

Jeśli przeprowadzona ocena narażenia zawodowego wykaże, że wyniki pomiarów są większe od odpowiadających im poziomów dopuszczalnych norm, konieczne jest natychmiastowe podjęcie działań korygujących, przede wszystkim należy określić przyczyny i niezwłocznie wprowadzić środki techniczne, technologiczne lub organizacyjne, które doprowadzą do ich zmniejszenia do stężeń i natężeń bezpiecznych.

Wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia stanowią szczególne źródło informacji o rodzaju zagrożeń i poziomie narażenia na te czynniki, i mogą być wykorzystywane w szacowaniu ryzyka zawodowego.

Definicja ryzyka zawodowego określona jest w § 2 pkt. 7) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r., poz.1650, ze zm.) następująco: „jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy”.

Prawidłowo opracowana ocena ryzyka zawodowego, pełni ważną rolę w prewencji zapobiegania chorobom zawodowym jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń obecnych w miejscu pracy.

Ocena ryzyka zawodowego stanowi podstawowe narzędzie do poprawy warunków pracy. Pracodawcy mają obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników we wszystkich aspektach związanych z pracą a ocena ryzyka umożliwia im przedsięwzięcie koniecznych środków do osiągnięcia tego celu.